Morgunblaðið - 08.12.2000, Síða 14

14 FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hjúkrunarfræðingar ræða nýjar leiðir í rekstri heilbrigðisstofnana
Yilja skoða sem fjöl-
breyttust rekstrarform
Morgunblaðið/Jim Smart
Fjöldi hjúkrunarfræðinga sótti fund Fólags íslenskra hjúkrunarfræðinga. Fremst til hægri má sjá tvo fram-
sögumenn, þingmennina Ástu Möller og Þuríði Backman, sem báðar eru hjúkrunarfræðingar.
Einkarekstur í heil-
brigðiskerfínu var
ræddur frá ýmsum hlið-
um á fundi hjúkrunar-
fræðinga á miðviku-
dagskvöld. Kom þar
fram að hjúkrunarfræð-
ingar ættu að hafa
frumkvæði að því að
kanna ný þjónustuform
og nýta þekkingarauð
stéttarinnar.
EINKAREKSTUR í heilbrigðis-
þjónustunni var yfirskrift fundar
Félags íslenskra hjúkrunarfræð-
inga sem haldinn var í fyrrakvöld.
Fjórir hjúkrunarfræðingar fjölluðu
um efnið í framsöguerindum, þær
Ragnheiður Haraldsdóttir, skrif-
stofustjóri í heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu, þingmennim-
ir Ásta Möller og Þuríður Backman
og Sigriður Snæbjömsdóttir, fyrr-
verandi hjúkmnarforstjóri Sjúkra-
húss Reykjavíkur.
Herdís Sveinsdóttir, formaður fé-
lagsins, setti fundinn og sagði um-
ræður um einkasjúkrahús hafnar
og að þjónustusamningar hefðu
verið teknir upp í heilbrigðiskerf-
inu. Hún sagði það skoðun sína að
meta ætti alla möguleika í íslensku
heilbrigðiskerfi og að hjúkrunar-
fræðingar ættu að hafa fmmkvæði
að nýju þjónustuformi og nýta þann
þekkingarauð sem stétt hjúkmnar-
fræðinga byggi yfir. Hún sagði eðli-
legt að stór hluti heilbrigðisþjón-
ustunnar væri í höndum hins
opinbera en skoða ætti jafnframt
sem fjölbreyttust rekstrarform.
Áhugi á árangursstjórnun
Ragnheiður Haraldsdóttir ræddi
stefnu heilbrigðisyfirvalda og sagði
heilbrigðisráðherra hafa svarað því
nýverið á Alþingi að einkarekstur
sjúkrahúsa væri ekki í bígerð en
stefnt væri að gerð þjónustusamn-
inga um einstaka þætti og það hefði
verið gert. Hún sagði hugmyndina
að skilja milli ríkisins sem kaup-
anda og veitanda í ríkisrekstri og
væri nú unnið að nánari skilgrein-
ingu þessara atriða í ráðuneytinu.
Ragnheiður sagði þjónustusamn-
inga hafa verið gerða í endurhæf-
ingu og á öldmnarsviði. Þá væra
árangursstjórnunarsamningar í
bígerð og sagði hún áhugavert
hversu margir stjómendur stofn-
ana sem vildu axla ábyrgð af meira
sjálfstæði hefðu mikinn áhuga á
þeirri leið. í lok erindis síns varpaði
hún því fram hvort ný sjónarmið
væra framundan meðal hjúkrunar-
fræðinga varðandi einkarekstur.
Möguleikar væm margir, hjúkran-
arfræðingar hefðu góða
menntun og byggju yfir
menntun og reynslu á
sviði stjómunar og þeim
væri því ekkert að van-
búnaði.
Ásta Möller sagði fé-
lagið hafa markað þá stefnu árið
1997 að hvetja til sveigjanleika
meðal annars með því að kanna
mismunandi rekstrarform. Mis-
munandi skipulag gæti snert vald-
dreifingu og sjálfstæði eininga og
kanna ætti samninga við einstaka
aðila um rekstur einstakra þátta ut-
an og innan stofnana. Hún sagði
grundvallaratriði að samfélagsþjón-
ustan væri greidd af opinberu fé en
með einkarekstri væri gerð tilraun
brigðisþjónustuna án þess að
ábyrgð samfélagsins til að tryggja
aðgengþ og jafnræði fyrir alla sé
skert. Ásta sagði að með einka-
væðingu kæmist á samkeppni í
gæðum milli þeirra sem byðu þjón-
ustu og í stærri samfélögum væri
líka samkeppni um framboðið sem
varla væri möguleild á hérlendis.
Þá gerði þingmaðurinn að um-
talsefni reynslu annarra þjóða af
einkavæðingu. Sagði hún vanta
rannsóknir á því sviði og því ekki
gjörla vitað um árangur einkavæð-
ingar. Hægt væri þó að segja eftir
reynslu annarra þjóða að framleiðni
hefði aukist og starfsemi í heil-
brigðisþjónustu einnig en spuming
væri hvort unnt væri að rekja slíkt
til skipulagsbreytinga. Einnig hefði
meira fjármagn farið í heilbrigðis-
geirann á slíkum breytingartímum
og þær því ekki skilað sparnaði.
Hvers vegna ætti að vera einka-
rekstur í heilbrigðisþjónustu á Is-
landi? spurði Ásta og sagði íslenskt
heilbrigðisstarfsfólk eitt það best
menntaða í heiminum og nauðsyn-
legt væri að virkja þann mannauð
sem fyrir hendi væri á heilbrigðis-
stofnunum til aukins sjálfstæðis í
starfi. Hún sagði áhuga og vilja
starfsmanna vera fyrir hendi til að
hafa meira sjálfræði til að skipu-
leggja eigin störf, virkja framkvæði
og ábyrgð. Það fæli í sér aukna
starfsánægju og mætti m.a. finna
hjá þeim hjúkrunarfræðingum sem
væra sjálfstætt starfandi. Hún
sagði ábyrgð fagfólks aukast hvað
varðaði fjármál og gæði þjónust-
unnar, einkarekstur leiddi til sam-
keppni og skoða yrði nýjar leiðir
sem leitt gætu til betri nýtingar
fjármagns. Ásta sagði mikilvægt að
hjúkranarfræðingar skoðuðu hætt-
ur einkavæðingar íyrir stéttina en
þær væru m.a. að einkavæðing yrði
eingöngu á forsendum lækna, gæta
yrði þess að gæði
minnkuðu ekki og að
minna menntað starfs-
fólk yrði ekki ráðið í
stað hjúkrunarfræðinga
vegna lægri launa.
Kvaðst hún finna það
þegar að stjórnendur stofnana
væra famir að velta fyrir sér,
vegna hárra launa hjúkrunarfræð-
inga, að fá lægra launað starfsfólk.
I lok erindis síns spurði Ásta
hvað gæti komið í veg fyrir frekari
einkavæðingu. Sagði hún það geta
m.a. verið hræðslu um að einka-
rekstur leiddi til aukins kostnaðar,
skortur á pólitískum vilja, skortur á
framkvæði hjá heilbrigðisstarfsfólki
og áhugaleysi fjárfesta.
Sigríður Snæbjörnsdóttir ræddi
m.a. hver ætti að greiða fyrir heil-
brigðisþjónustu. Hún sagði það
skoðun sína að fjármagna skuli alla
nauðsynlega heilbrigðisþjónustu
með opinberu fé. Hún sagði ekki
lögmál að einkarekstur í heilbrigð-
isþjónustu skuli eingöngu greiddur
af sjúklingum, mörg dæmi væru um
samninga milli ríkis og rekstrarað-
ila sem gæti verið báðum aðilum
hagkvæmur. Hún gerði einnig
stjórnun að umtalsefni. „Er það
endilega af hinu góða að fulltrúar
stjórnmálaflokka séu við stjórnvöl
sjúkrastofnana og stjórnendur svo
flókinna fyrirtækja séu ráðnir af
þeim? Fulltrúar almennings hafa í
fæstum tilfellum þá þekkingu,
reynslu og innsýn til að geta tekið
bestu ákvarðanir í fyrirtækjum eins
og sjúkrahúsum af ýmsum þeim or-
sökum sem okkur hér inni er vel
kunnugt um. Mörg okkar hafa
reynslu af því hvernig það er að fá
t.d. nýja sjúkrahússtjórn, sem hef-
ur litla þekkingu á hlutverki
sjúkrahúsa, þ.e. þjónustu við sjúkl-
inga og enn minni þekkingu á
rekstri þeirra. Almennt er viður-
kennt að mikilvægt sé að æðstu
stjórnendur hafi bæði klíníska og
rekstrarlega menntun og þekkingu
til að halda tiltrú starfsmanna og til
að geta haft fingur á púlsinum."
Þá sagði Sigríður að stór opinber
fyrirtæki virkuðu ekki alltaf hvetj-
andi fyrir starfsfólk og væra seint
uppspretta nýrra og framlegra
hugmynda. Einkafyrirtæki væru
oft í betri aðstöðu til að sýna sveigj-
anleika í þjónustu og taka skjótar
ákvarðanir. Þjónusta við sjúklinga
byggðist á starfsfólki og hugviti
þess og sú stofnun sem sýndi
starfsfólki sínu traust, hvetti það til
dáða og gæfi því ákveðið athafna-
frelsi væri líklegra til að fá það
margfalt endurgreitt í vinnufram-
lagi.
Sigríður sagði einka-
rekið sjúkrahús með
góðri markaðssetningu
vera í góðri stöðu til að
flytja sjúklinga til lands-
ins til ákveðinna að-
gerða. Nefndi hún
hjartasjúklinga, bæklunarsjúklinga,
augnsjúklinga og lýtalækninga-
sjúklinga sérstaklega í þessu sam-
bandi. „Það væri skemmtileg til-
breyting ef heilbrigðisstarfsfólk
væri að afla gjaldeyristekna og
taka þátt í atvinnulífi þjóðarinnar á
þann hátt. Opnari markaðir í
Evrópu gera það að verkum að
sjúklingar sem ekki komast í með-
ferð eða aðgerð í heimalandi sínu
innan ákveðins tíma eiga rétt og/
eða möguleika á að leita annað til
að fá úrlausn sinna mála,“ sagði
hún.
Efast um vilja meirihluta
hjúkrunarfræðinga
Þuríður Backman kvaðst efast
um að meirihluti hjúkranarfræð-
inga vildi stefna í einkarekstur í
heilbrigðisþjónustu. „Það væri að
minnsta kosti forvitnilegt að kanna
hug hjúkranarfræðinga áður en
mikil vinna er lögð í að aðlaga störf
og kjör hjúkranarfræðinga breyttu
heilbrigðiskerfi," sagði Þuríður.
Hún kvaðst sem þingmaður Vinstri
hreyfingarinnar - græns framboðs
vilja að grannheilbrigðisþjónustan
væri rekin af hinu opinbera og
greidd af opinberu fé. „Við viljum
að allir hafi sama aðgang að þjón-
ustunni óháð efnahag."
Þuríður sagði athuganir sýna að
árangursríkustu leiðir til að auka
aðgengi og draga úr muni milli
þjóðfélagshópa fælust í bættum
sjúkratryggingum, endurskoðun
þjónustugjalda og styrkara heilsu-
gæslukerfi sem gerði það að verk-
um að allir hefðu heimilislækni og
tengsl við heilsugæsluhjúkranar-
fræðing. Hún sagði yfirgnæfandi
meirihluta þjóðarinnar vilja að vel-
ferðarþjónustan yrði áfram al-
mannaþjónusta og ekki einkarekin
fjármögnuð með sköttum í stað
þjónustugjalda. „Ef þetta er svona
hver era þá rökin fyrir því að
brjóta þetta kerfi upp og auka enn
frekar einkavæðingu í heilbrigðis-
kerfinu?" spurði hún. Hún sagði að
áður en farið yrði í meiri einka-
væðingu yrði að spyrja hvort þjón-
ustan myndi batna, hvort fjármunir
nýttust betur og hvort kjör starfs-
manna yrðu betri. Ef svarið væri
neikvætt þyrftu menn ekki að
velkjast í vafa um að breytingin
ætti ekki rétt á sér.
Þuríður sagði hægt að fara
nokkrar leiðir í rekstri
heilbrigðisþjónustunnar
til að tryggja hag skjól-
stæðinga. I fyrsta lagi
með innri styrk kerfisins
og vilja starfsmanna til
að standa vörð um skjól-
stæðinginn, það væri hægt í kerfi
sem byggðist á þjónustu en ekki
arðsemi. Þá yrði að koma til gæða-
eftirlit frá notendum sjálfum og
myndu þjónusta og gjaldtaka stofn-
ana og orðstír ráða vali manna um
hvar þeir leituðu þjónustu. Einnig
mætti semja við fyrirtæki um
ákveðin verkefni og hafa eftirlit
með því að staðið væri við slíka
samninga. Gallinn væri sá að erfitt
væri að beita eftirliti í samfélags-
þjónustu.
Sendiráð Islands
í Frakklandi
Metþátttaka
á málþingi
um Heims-
kringlu
ÍSLENSKA sendiráðið í
Frakklandi stóð fyrir málþingi
um Heimskringlu Snorra
Sturlusonar á laugardaginn og
að sögn Sigríðar Asdísar Snæv-
arr, sendiherra íslands í Frakk-
landi, var þátttakan frarnar von-
um, en um 120 manns fylltu
sendiherrabústaðinn í París.
„Þetta var ótrúlega vel lukk-
að og gekk framar vonum,“
sagði Sigríður.
Sigríður sagði að hún hefði
fengið þessa hugmynd fyrir
nokkra og að hún hefði ákveðið
að framkvæma hana nú samfara
útgáfu á þýðingu prófessors
Frangois-Xavier Dillmann á
fyrsta hluta Noregskonunga-
sögu, en hann hefur áður fengið
sérstök verðlaun fyrir þýðingu á
Eddu.
Að sögn Sigríðar vora send út
boðskort til fjölda fólks sem
með einhverjum hætti tengdist
Islandi og ferðamálum. Hún
sagði að þó námskeið um klass-
ískar íslenskar bókmenntir
hefðu dregið til sín fjölda áhuga-
manna hefði hún alls ekki átt
von á því að fá 120 manns.
„Þetta er náttúrlega þvílíkt
met því venjulega mæta 20 til 30
manns á svona samkomur hjá
sendiráðum hér, enda mikið
framboð af öllum sköpuðum
hlutum," sagði Sigríður.
Málþingið stóð í þrjár
klukkustundir og að sögn Sig-
ríðar var það haldið í anda end-
urmenntunarstofnunar Há-
skóla íslands en allir
fyrirlestrarnir fóra fram á
frönsku. Þingið hófst með
sávarpi sendiherrans, síðan
fluttu fyrirlestra Torfi Tulinius,
dósent við Háskóla Islands,
Bjöm Kvalsvik Nicolaysen,
lektor í norsku við Háskólann í
Strasbourg, Frédéric Durand,
fyrrverandi forstöðumaður
Norðurlandastofnunarinnar í
Háskólanum í Caen, prófessor
Frangois-Xavier Dillmann og að
lokum vai’ Tómas Ingi Olrich
með samantekt.
Sigríður sagðist fastlega
búast við því að framhald yrði á
málþingum um íslenskar bók-
menntir á vegum sendiráðsins,
sérstaklega þar sem málþingið
um Heimskringlu hefði gengið
svona vel.
Nýr forstjóri
Byggðastofnunar
Fjallað um
umsóknir
í stjórn
AÐ SÖGN Kristins H. Gunn-
arssonar, stjórnarformanns
Byggðastofnunar, mun stjórnin
funda á næstu dögum um þær
fjórtán umsóknir sem bárust
um stöðu forstjóra stofnunar-
innar. Guðmundur Malmquist
lætur sem kunnugt er af störf-
um sem forstjóri þegar höfuð-
stöðvar Byggðastofnunar flytj-
ast á Sauðárkrók. I auglýsingu
um starfið var gert ráð fyrir að
nýr forstjóri taki við um næstu
áramót.
Kristinn sagði við Morgun-
blaðið að stjórnin þyrfti að taka
afstöðu til umsóknanna sem
fyrst en væntanlega þyrfti fleiri
en einn fund til að komast að
niðurstöðu. Að fenginni tillögu
stjórnar Byggðastofnunar mun
Valgerður Sverrisdóttir iðnað-
arráðherra skipa í stöðuna til
næstu fimm ára.
Allir hafi sama
aðgang að
þjónustunni
óháð efnahag
Ekki vitað
gjörla um
árangur
einkavæðingar