Tímarit Máls og menningar - 01.11.1967, Page 4

Tímarit Máls og mcnningar
í rústir, þrátt fyrir meira eða minna blóðugt stétlastríð mestallan tímann,
þrátt fyrir óskapleg mistök og glapræði af hálfu margra forustumanna í
þessum sögulegu átökum. Fyrir fimmtíu árum grúfði svartnætti lénsveldis,
bændaánauðar, harðstjórnar og botnlausrar spillingar yfir þessu landi, hung-
ursneyðir voru landlægar, mikill hluti landsbúa var ólæs og óskrifandi, drep-
sóttir herjuðu með stuttu millibili, „þar svalt með horuðu svíni svívirt og
hnípin þjóð“. Eigi að síður átti þessi þjóð þrek til að sigra yfirstétt sína,
sem var í handalagi við innrásarheri frá 14 löndum, og að gersigra mesta
herveldi heimsins skömmu síðar. Og að lyfta einhverju stærsta Grettistaki
sögunnar á milli stríða. Og nú í sumar sá ég land á hraðri leið til mikillar
velmegunar, land, sem skilað hefur á ýmsum sviðum stærsta vísinda- og tækni-
árangri vorra tíma, land, sem ég held að sé ósigrandi, nema mannkynið tor-
tími sjálfu sér. Og á maður að kenna slíkt við sigur? Ekki þótti mér þó allt
þetta mest um vert, heldur hitt, að hið nýja þjóðskipulag og baráttan fyrir
sigri þess, hefur skapað nýtt fólk á hærra siðgæðisstigi og hamingjusam-
ara um leið en það fólk, sem verður að búa við andstyggð kapítalismans,
hvað sem öllum efnahag iíður. Ef einhver spyrði hvort það borgaði sig að
laka rétta afstöðu til stríðsins í Víetnam, þá mundi það þykja þvílíkur
viðbjóður, að enginn mundi dirfast að láta sér slíkt um munn fara. En þetla
getur hent ráðherra í Danmörku og talinn skortur á lýðræði að fetta fingur
út í það, að maður tali nú ekki um ísland, þar sem svona hugsunarháttur
er talinn eðlilegur og sjálfsagður.
Já, ég hef fengið sönnunina fyrir fræðilegri ályktun minni árið 1920.
Sannarlega talaði veraldarsagan með tungu Leníns og félaga hans. Til þess
að skilja þetta til fullnustu dugar ekki að lesa fræðilegar ritgerðir og hag-
skýrslur, afla sér gagna og heimilda um að framleiðslan og launatekjur
manna hafi margfaldazt svo og svo mörgum sinnum, að heilbrigðis- og
læknaþjónusta sé hin fullkomnasta í heimi, að í staðinn fyrir ólæsið sé komin
hezt menntaða þjóð í heimi o. s. frv. Maður þarf að lifa þetta sjálfur, sjá
það og heyra. Og það er mikil gæfa, ef maður hefur eyru og augu opin og
skilur ofurlítið í sögu þess, sem maður sér og heyrir. Sumir sjá ekkert annað
en erfiðleikana, sem allt þetta hefur kostað, mistökin, glapræðin, illvirki
og ógnir, sem hinn feiknarlegi hildarleikur hafði í för með sér. Það vantar
eitthvað í slíka menn. Það eru menn lítilla sanda og lítilla sæva. Það er
mikill barnaskapur að hugsa sér verkalýðsbyltinguna eins og ungmey, sem
situr við hannyrðir, með ilmandi rósir allt í kringum sig, táknmynd hinnar
hreinu, ljúfu og þokkafullu fegurðar. Fegurð byltingarinnar er af öðrum
210