Tímarit Máls og menningar - 01.11.1967, Blaðsíða 13

runnur, Hinn nýi dagur). Um leið' og
friður aldursins færist yfir hetju
mína, verður tónlist verksins flóknari
og blæbrigðaríkari. En venjuþræl-
dómur almenningsálitsins hefur ekki
veitt þessu athygli, og lætur sér nægja
einn dóm (svart eða hvítt) um heilt
verk, um heilt líf.
Síðar munu menn finna í minnis-
blöðum mínum ríkulegar heimildir
sem útskýra rætur Jóhanns Kristó-
jers. Einkum að því er tekur til fé-
lagslífs samtímans, sem er sýnt á
sviðinu í Markaði á torgi og / hús-
inu. Enn er of snemmt að tala um
það.1
En ef til vill er ekki út í hött að
minnast á einn hluta verksins, sem
fyrstu uppköstin gerðu ráð fyrir, en
var aldrei saminn. Það var heilt bindi
sem átti að koma milli Vinkvennanna
1 í þessu sambandi verð ég aS taka les-
andanum vara fyrir að líta á persónur bók.
arinnar sem eftirmyndir raunverulegra
manna. Jóhann Kristófer er ekki lykil-
róman. Þó að hann taki oft til meÖferðar
raunverulega atburði eða einstaklinga, þá
er ekki að finna í honum neina lýsingu á
lifandi eða liðnum manni. En allar persón-
ur bókarinnar eru auðvitað orðnar til úr
margháttaðri lífsreynslu og minningum,
sem eru bræddar upp og endurmótaðar í
afli listsköpunarinnar. Samt hefur borið
við að kunnir samtímamenn hafa þekkt
sjálfa sig í skopmyndum mínum, og fengið
á mér miskunnariaust hatur, sem bar sína
ávexti 1914, með bók mína Au-dessus ile
la mélée að tilefni og yfirskini.
Inngangur aS Jóhanni Kristójer
og Logandi runns og áttl að fialla
um byltinguna.
Ekki um þá byltingu sem nú hrós-
ar sigri í Sovétríkjunum. Um þetta
leyti (milli 1900 og 1914) var bylt-
ingin sigruð. En þeir sem hiðu lægra
lilut í gær hafa sigrað í dag.
í blöðum mínum eru til all-ná-
kvæm drög að þessu niðurfellda
bindi. Kristófer var þar útlægur úr
Frakklandi og Þýzkalandi, flóttamað-
ur í Lundúnum, þar sem hann komst
í kynni við útlagahóp úr mörgum
löndum. Hann varð þar náinn vinur
eins af foringjum þeirra, manns sem
bjó yfir miklu siðferðisþreki, af gerð
Mazzinis eða Leníns. Þessi þróttmikli
áróðursmaður var sökum greindar
sinnar, trúar og skapgerðar orðinn
stjórnarheili allra evrópskra bylting-
arhreyfinga. Kristófer átti virkan þátt
í einni þessara hreyfinga, sem hóf
skyndilega uppreisn í Þýzkalandi og
Póllandi. Frásögnin af þessum at-
burðum, þessum uppreisnum, þessum
orustum og deilum milli byltinga-
manna fyllti mikinn hluta bókarinn-
ar, en í lok hennar var byltingin har-
in niður og Kristófer tókst eftir mikl-
ar raunir að flýja til Sviss. Þar beið
ástríðan hans, og Logandi runnur.
Ég hafði líka hugsað mér sem nið-
urlag á þessum langa harmleik einn-
ar kynslóðar nokkurskonar Náttúru-
symfóníu — ekki ,.Meeresstille“2,
- „Meeresstille" (sjávarþögn) heitir
kvæði eftir Goethe.
219