Tímarit Máls og menningar - 01.11.1967, Blaðsíða 77

„Hvar sem dauðinn Ieynist..
upp til að krefjast réttar síns til sóraa-
samlegs lífs úr höndum fámennrar
valdastéttar.
Fram til þessa tíma hafa valdrán
hersins tekið hvert við af öðru, einn
herforingjahópur tekur við af öðrum
eða kemur í stað þjóðhöfðingja sem
er hættur að þjóna sérhagsmunum
þeirra, eða hagsmunum þeirra ríkja
sem beita honum fyrir sig á laun —
en engar meiriháttar alþýðuuppreisn-
ir eru gerðar. Uppreisnina í Kongó,
innblásna af minningu Lúmúmba,
hefur þrotið afl á síðustu mánuðum.
Við höfum séð hversu eldfimt á-
standið er í Asíu. Víetnam og Laos
eru ekki einu óróasvæðin; líka má
telja Kambodja sem getur hvenær
sem er átt von á bandarískri árás,
Thailand, Malaya, og auðvitað Indó-
nesíu, þar sem við getum ekki ætlað
að öll kurl séu komin til grafar, þó
að Kommúnistaflokknum hafi verið
útrýmt þegar afturhaldsseggirnir
tóku völdin. Og að sjálfsögðu einnig
nálæg Austurlönd.
Rómanska Ameríka
I rómönsku Ameríku er háð vopna-
barátta í Guatemala, Kólombíu, Vene-
zúela og Bólivíu; og fyrstu uppreisn-
armerkin eru komin í ljós í Brasilíu.
Nokkrar andspyrnuhreyfingar hafa
líka skotið upp kollinum og síðan
verið þurrkaðar burt. En næstum öll
lönd þessarar heimsálfu eru búin und-
ir þesskonar baráttu sem mun ekki
hljóta fullan sigur með öðru móti en
því að koma á sósíalistísku stjórnar-
fari.
Á þessu meginlandi má heita að
ein tunga sé töluð: eina undantekn-
ingin er Brasilía, en hver sá sem tal-
ar spænsku getur gert sig skilj anlegan
þar án örðugleika, tungumálin eru
ekki ólíkari en svo. Þjóðfélagsstétt-
irnar í þessum löndum eru auk þess
svo líkar, að þau líta á sig sem heild
miklu fremur en lönd annarra heims-
álfna. Tunga, siðir, trúarbrögð,
sameiginlegur erlendur drottnari sam-
einar þau. Arðránið er svipað að
hörku og formi í flestum ríkjumþessa
meginlands. Og þar þróast uppreisn-
in skjótt.
Við getum spurt okkur sjálfa:
hvernig mun þessi uppreisn þróast?
Hverrar tegundar verður hún? Við
höfum haldið því fram alllengi að
baráttan á meginlandi okkar muni
þegar tími verður til kominn ná til
álfunnar allrar, sökum sameiginlegra
einkenna hennar. Þar munu verða
háðar margar miklar orustur fyrir
frelsi mannkynsins.
í samanburði við þessa sameigin-
legu baráttu eru þær orustur sem nú
eru háðar aðeins smáskærur — en
píslarvottarnir sem hafa látið líf sitt
í þeim munu lifa í sögu heimsálfu
okkar fyrir það að þeir hikuðu ekki
við að fórna lífi sínu á þessu síðasta
skeiði baráttunnar fyrir algjöru frelsi
mannsins. Nöfn þeirra eru til dæmis
283