Tímarit Máls og menningar - 01.11.1967, Síða 88

Tímarit Máls og menningar
bók kom út í vasabrotsútgáfu í fyrrahaust,
rororo lexikon í níu bindum. Og loks er
hafin stytt útgáfa Brockhaus alfrœSiritsins
í útgáfunni Dtv LexTkon í tuttugu bindum.
Bessar vasabrotsútgáfur eru mjög ódyrar.
Á Norðurlöndum bafa komiS út margar
ágætar alfræSibækur og ein sú bezta er
Salmonsens Konversations leksikon, önnur
útgáfa, sem kom út á áruntim 1915—30 í
tuttugu og sex bindum. Margar greinar í
þessu riti eru ennþá í fullu gildi og ritið
er á allan bátt vandað og vel unnið. Gyld-
entlals etbinds leksikon 1958 og Gyldendals
store konversasjonsleksikon í fjórum bind-
ur eru drýgri en bindatala gefur tilefni til
að álíta. Raunkjœrs konversationsleksikon
kom út 1948—57 í tólf bindum, góSar
myndir og bókaskrár auka gildi þessa rits.
Af sænskum alfræðiritum er stærst Svensk
uppslagsbok, önnur útgáfa 1947—55. Bóka-
skrár og ágætir uppdrættir fylgja. Bonniers
lexikon, ný útgáfa tók að koma út 1961,
verða fimmtán bindi, talinn vandaSur.
Focus og Fakta eru stuttar alfræðibækur,
sú fyrri kom út 1958—60 í fimm bindum,
sú síðari 1955—61 í sjö bindum.
Stærsta alfræðirit NorSmanna er Asche-
hougs konversasjonsleksikon fjórða útgáfa
1954—61 í átján bindum. Norsk alkunne.
bol: er fyrsta alfræðiritið skrifað á lands-
máli, 1949—61 í tíu bindum ásamt einu
kortabindi.
Tilgangurinn meS útgáfu alfræðibóka
var lengi vel sá, að safna þar saman allri
mannlegri þekkingu. Þetta var lengi vel
taliS gerlegt og þegar kemur fram á aldir
var þessi skoðun viðurkennd af útgefendnm
og bóksölum meS því að þeir reyndu oft
að hamla gegn útgáfu alfræSirita, af ótta
viS að aðrar bækur yrðu þar með þarflaus-
ar. Sú skoðun var ríkjandi, aS hægt væri
aS safna saman allri mannlegri þekkingu
í nokkur þykk bindi og nóg væri aS endur-
skoða slík rit á margra ára fresti. Mann-
legri þekkingu miðaði mjög hægt.
Þessi skoðun var röng og enn frekar nú
á dögum. Ekkert alfræðirit getur verið
tæmandi. VandaS alfræðirit getur orðið
lykill að frekari þekkingu og til þæginda,
vilji menn afla sér frekari vitneskju um
einhver efni, en sú þekking er takmörkuð.
Eigi alfræðiritið að notast sem vísir að
þekkingaröflun skiptir öllu máli að örugg-
ar upplýsingar um merkustu rit í liverri
grein fylgi öllum meginköflum og greinum.
Bókaskrár stórauka gildi hverrar alfræði-
bókar, oft eru þessar skrár birtar við kafla
eða greinalok og stundum að bókarlokum,
en hitt er þó algengara. Alfræðirit án bóka-
lista um helztu rit í öllum megingreinum
eru gagnsh'til, nema sem mjög takmörkuð
upplýsingarrit. Bókaskrár þurfa einnig að
vera vandaðar. ÞaS þarf að skrá merkustu
heimildarrit hverrar greinar, og skiptir ekki
máli á hvaða tungu þau eru rituð, það verð-
ur að krefjast þess að þau merkustu séu
talin upp. Til þess að svo megi verða, þarf
að koma til þekking sérfróðra manna í
bverri grein, ekki aðeins þessara venjulegti
sérfræðinga, sem svo eru nefndir, heldur
manna, sem eru fremstir hver á sínu sviði
í heiminum. Þess vegna er svo komið að
almennt alfræðirit verður ekki sett saman
nema til komi samvinna færustu manna í
liverri fræðigrein um allan heim. Til þess
að slíkt megi takast þarf mikið fjármagn
og skipulagningu og er ekki á færi nema
stærstu útgáfufyrirtækja alfræðirita.
Þekkingarforðinn eykst stöðugt og til
þess að hægt sé að gefa út rit, sem spann-
ar á takmarkaðan hátt allar greinar vís-
inda, lista, sögu, landafræði, læknisfrœði,
sálfræði, verkfræði, stærðfræði og allra
annarra þekkingagreina, þarf ritið bæði að
vera vandað, nákvæmt og viðamikið og
auk þess þurfa að fylgja skrár yfir helztu
bækur í liverri grein og undirgrein. Auk
204