Morgunblaðið - 17.01.1987, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1987
Ilmvatnsglös. Dropinn er dýrastur úr minnstu glösunum, þ.e.
„parfyme“.
Dmvötn
Heimilishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
Það er dýr dropinn af ilmvötn-
um eins og allir vita og það láta
ekki allar konur það eftir sér að
kaupa slíkan munað. Ilmvötn eru
mikið keypt til gjafa og því ekki
ólíklegt að slík glös hafi verið í
jólapökkum einhverra nú um jólin.
f íslenskri orðabók er nafnið
vellyktandi = ilmvatn, en eitt-
hvað hefur það nafn vikið fyrir
ilmvatninu og heyrist ekki oft.
Ilmvötnum er skipt niður í
nokkra flokka, eftir styrkleika
ilmefnisins, dýrust eru „parfyme"
eða „parfume" en af þeim þarf
ekki nema dropa, t.d. bak við
hvort eyra, til að ilmurinn endist
daglangt. Næst að styrkleika er
„parfume de toilette", einnig
nefnt „eau de parfum", það er
eitthvað ódýrara og ilmurinn helst
alllengi. Veikari blanda er svo
„eau de toilette" sem óhætt er
að setja nokkuð ríflega á sig.
Vægasta blandan er svo „eau
de bologne", eða kölnarvatn, og
er ekki sterkari en það, að því
má alla jafna úða á sig án þess
að lyktin verði yfirþyrmandi. En
ilmurinn endist ekki eins lengi og
af fyrmefndum tegundum. Þar
sem um svo dýra vöru er að ræða
er sjálfsagt að fara vel með,
skrúfa Iokið vel á eftir notkun og
hafa ekki nema eitt glas í takinu.
Óopnuð ilmvatnsglös geymast vel,
ekki síst ef þau eru höfð á fremur
köldum stað. Ilmurinn helst nokk-
um tíma í tómum glösunum og
því sjálfsagt að setja þau innan
um nærföt eða annan kvenfatnað.
Það gera áreiðanlega flestar kon-
ur, sem komnar eru til vits og
ára, en það má benda þeim yngri
á.
Hárvöxtur
Oft heyrist talað um misjafnan
hárvöxt manna en ef marka má
skrif um þessi mál er talið að hár
okkar vaxi að jafnaði um hálfan
millimeter á sólarhring. En það
er ekki hvert einasta hár á höfði
okkar sem vex jafn mikið, stund-
um hvíla einstök hár sig um tíma.
Ef sú hvfld stendur í langan tíma
þomar hárið, verður matt og að
lokum fellur það af. En góðu
heilli þá vex annað hár í stað
þess sem fór og þannig helst
magnið hið sama á hveijum kolli
ef allt er með felldu. Veikindi,
líkamleg sem andleg, með til-
heyrandi meðalagjöf, hafa stund-
um þann fylgifísk að hárlos verður
óeðlilega mikið, en það færist oft-
ast allt í fyrra horf þegar veikindin
eru yfírstaðin. En talið er að um
100 einstök hár falli af á hveijum
sólarhring og þarf þá enginn að
undrast hárflækjur í niðurföllum
sturtu og vasks á heimilinu.
Dökkt hár er talið þykkara en
ljóst og rautt, en ekki er sú regla
einhlít. Þegar fólk eldist þynnist
hárið og er ástæðan sú að þá
endumýjast ekki hárin, þ.e. það
koma ekki önnur í stað þeirra sem
falla af.
Gott er að láta örlítið hárlakk
á óstýrilátar augnabrúnir.
Óstýrilátar
augnabrúnir
Það eru ekki allir jafn heppnir
að hafa fagurlagaðar augnabrúnir
frá náttúrunnar hendi og þurfa
því að snyrta þær reglulega. Þar
sem venjuleg plokkun og snyrting
nægir ekki til þarf að grípa til
burstans og'þá er tilvalið að setja
örlítið hárlakk á hann áður en
strokið er yfír augnabrúnimar.
Ættu þær aið verða til friðs eftir
þá meðhöndlur
Hárið
vex um 1/2
mm á sólarhring.
Hart deilt um höfundarrétt á myndböndum:
Áætlað að myndbandamarkaðurinn
velti árlega 1.200 milljónum króna
Lögreglan hefur lagt hald á 12—15.000 myndbönd
LÖGREGLAN á suðvesturhomi landsins hefur nú tekið í sína vörslu
á milli 12-15.000 myndbönd í eftirlitsátakinu, sem hófst þann 22.
desember s.l. í upphafi var lagt hald á 10-12.000 myndbandsspólur
og íðasta þriðjudag var svo lagt hald á 2-3.000 spólur. Aðgerðir
lögreglunnar beindust að því að kanna hvort ofbeldis- og klámmynd-
ir væm í umferð, hvort myndbandaleigurnar hefðu tilskilin verslun-
arleyfi, hvort bókhaldsgögn væra i lagi og hvort brotin væm lög
um höfundarrétt.
Deilan sem nú er upp komin á
mflli Samtaka rétthafa myndbanda
á íslandi og Félags eigenda mynd-
bandaleiga snýst fyrst og fremst
um það hvort einstökum aðilum sé
heimilt að flytja inn myndbönd án
þess að greiða sérstaklega fyrir
höfundarrétt, og leigja þessi mynd-
bönd viðskiptavinum sínum. Þá er
og deilt um hver geti talist réttmæt-
ur kæruaðili í málinu.
í þjóðmálakönnun sem fram-
kvæmd var af Félagsvísindastofnun
Háskóla íslands í byijun nóvember
1986 kemur fram að myndbands-
tæki eru á 47,4% íslenskra heimila
og mun það vera eitt hæsta hlutfall
í heimi. I Svíþjóð mun sambærilegt
hlutfall vera um 30% og í Bretlandi
um 40%.
Miklir fjármunir í húfi
Niðurstöður sömu könnunar
leiddu í ljós að hér á landi leigjast
út 4-5 milljónir myndbanda árlega,
og er þá aðeins miðað við leigu á
myndböndum sem leigumar hafa
keypt af löglegum rétthafa efnisins
hér á landi. I framhaldi af því er
talað um að hinn svokallaði löglegi
myndbandamarkaður velti nálægt
700 milljónum króna á ári. Þá er
eftir að taka með í reikninginn þær
myndir sem ekki eru keyptar af
rétthöfum, heldur fluttar inn í
landið af einstaklingum sem stunda
rekstur myndbandaleigu. Forsvars-
menn Samtaka rétthafa fullyrða að
sá hluti markaðarins velti árlegaí
það minnsta 500 milljónum króna.
Samkvæmt því er samanlögð velta
á öllum myndbandamarkaðinum
1.200 milljónir, sem þýðir að hver
Islendingur greiðir að meðaltali
hátt á fimmta þúsund króna á ári
í leigugjald fyrir myndbandsspólur.
Samtök rétthafa myndbandaá
íslandi voru stofnuð árið 1982, en
þá var myndbandavæðing tiltölu-
lega stutt á veg komin. Um 75-80%
þess efnis sem rétthafar hafa á
boðstólum er komið frá aðilum inn-
an Samtaka rétthafa. Fram-
kvæmdastjóri samtakanna er
Magnús G. Kjartansson og lögmað-
ur samtakanna er Knútur Bruun.
Ákvæði höfundarlaga
Aðspurðir um á hvem hátt þeir
greindu á milli löglegs og ólöglegs
efnis sagði Knútur að samkvæmt
3.grein höfundarlaga nr. 73 frá
1972 hefði höfundur einn rétt á að
gera eintök af verki sínu og birta
það opinberlega. Það orkaði ekki
tvímælis að myndbönd féllu undir
ákvæði höfundarlaga. Til frekari
áherslu mætti nefna að það væri
jafnan höfundurinn sem ætti réttinn
til eftirgerðar, birtingar og útleigu
á efninu, en ekki eigandi eintaks.
Þetta þýddi í raun að öll útleiga á
myndbandaefni á íslenskum mark-
aði væri óheimil nema fyrir lægi
leyfí höfundar eða aðila sem leitt
gæti rétt sinn frá honum. Sagði
Knútur að íslenskum yfirvöldum
væri skylt að vemda höfundarrétt
þegna þeirra rikja sem aðild ættu
að Universal Copyright Convention
samkomulagsins og Bemarsáttmál-
ans sem ísland væri aðili að. „Þá
er einnig vert“ sagði Knútur Bru-
un,„að athuga niðurstöður mynd-
bandanefndar sem Dr. Gaukur
Jörundsson veitti forstöðu og skipuð
var af þáverandi menntamálaráð-
herra, Ingvari Gíslasyni, 1981. í
niðurstöðum sínum lýsir nefndin
áhyggjum sínum á þeirri stefnu sem
myndbandamarkaðurinn væri að
taka, og sömuleiðis segir í skýrsl-
unni að þá þegar hafí átt sér stað
stórfelld brot á höfundarrétti, bæði
við upptöku efnis á myndbönd og
ráðstöfun myndbanda".
Magnús G. Kjartansson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka rétthafa
Sumar myndbandaleigur vom nánast tæmdar í aðgerðum lögreglunnar 22. desember s.l.
Amnesty Intemational:
Fangar mánaðarins
—janúar 1987
Mannréttindasamtökin Amn-
esty Intemational vilja vekja
athygli almennings á máli eftir-
farandi samviskufanga í janúar.
Jafnframt vonast samtökin til að
fólk sjái sér fært að skrifa bréf
til hjálpar þessum föngum og
sýna þannig í verki andstöðu sína
við að slík mannréttindabrot séu
framin. íslandsdeild Amnesty
gefur einnig út póstkort til
stuðnings föngum mánaðarins,
og fást áskriftir á skrifstofu sam-
takanna.
Laos: Pane Rassavong er 63
ára hagfræðingur, sem vann í þjón-
ustu ríkisins þar til konungsvaldinu
var hnekkt árið 1975, en þá var
hann handtekinn. AI telur ástæð-
una tengjast störfum hans fyrir
fyrri ríkisstjóm, og að honum sé
nú haldið vegna skoðana hans í
stjómmálum. Fyrstu 9 árin var
Pane Rassavong í „endurmenntun“
í Camp 05 í Houa Phanh, en eftir
að þær búðir höfðu verið lagðar
niður var hann settur f vegavinnu
í sama héraði, en það er mjög af-
skekkt. Hann er talinn þjást af
krónískri malaríu og fleiri kvillum.
AI hefur gert ítrekaðar tilraunir til
að fá stjóm alþýðulýðveldisins til
að láta Pane Rassavong og aðra
samviskufanga lausa, og fá fram
ákæru og dóm í máli þeirra sem
taldir em hafa beitt eða hvatt til
ofbeldis.
Sovétríkin: Leonid Borodin er
48 ára rithöfundur og fyrram skóla-
stjóri í smábæ skammt frá Moskvu.
Hann var handtekinn í maí 1982
og ákærður fyrir „andsovéskan
áróður" á grandvelli þess að hann
hafði birt Ijóð sín og skáldsögur
erlendis, og rit Solzhenitsyn, Gulag
Archipelago hafði fundist í fóram
hans. Þó að rússnesk lög leyfí ein-
ungis 9 mánaða varðhald án dóms
var hann ekki dæmdur fyrr en að
ári liðnu, en þá hlaut hann þyngstu
refsingu skv. 70. grein almennra
hegningarlaga. Hvergi er hvatt til
ofbeldis í þeim verkum Borodins
sem lögð vora fyrir dóminn. Arið
1986 hvatti meðlimur rithöfunda-
sambands USSR, Oleg Volkov,
stjómvöld eindregið til að taka mál
Borodins fyrir að nýju, þar sem
ekkert saknæmt fyndist í þýðingum
á verkum hans. Leonid Borodin
hafði áður verið fangelsaður af
pólitískum ástæðum á 7. áratugn-
um, og er því meðferð hans hin
harðneskjulegasta; 4 samvisku-
fangar úr vinnubúðum hans hafa á
síðustu áram látist vegna erfíðra
skilyrða. Leonid Borodin ku þjást
af æðasjúkdómi og magasári auk
sjóndepra. Árið 1985 léttist hann í
52 kg.
Mexikó: Jorge Enrique Hera-
ández Aguilar er 31 árs gamall
blaðamaður sem var handtekinn 14.
maí 1986 eftir að hafa tekið þátt
í mótmælagöngu þúsunda bænda
og stuðningsmanna þeirra í Chiapas
í SA-Mexíkó. Þeir vora að fylgja
eftir kröfum um tryggingu fyrir
verðhækkun á maís sem þar er
ræktaður. Gangan leystist upp frið-
samlega þegar fjöldi her- og lög-