Morgunblaðið - 17.01.1987, Blaðsíða 50

Morgunblaðið - 17.01.1987, Blaðsíða 50
fl 50 V8PT ÍTAI'TOAI, Vt ÍTTTDAfTí?AT)TTA T flTfTA.mT/TTniTriM MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1987 Minning: Sr. EiríkurJ. Eiríks- son fv. skólastjóri ber af í sínum reit. Fáir eru hennar jafningjar. Henni og bömum þeirra vottum vjer innilegustu samúð með bless- unaróskum. Geir Waage, Reykhoiti. Kveðja að vestan Hár aldur minn minnir mig á að margir vinir hafa kvatt þennan heim á þeirri löngu leið minni. Og nú sú óvænta frétt 12. jan. að Eirík- ur J. Eiríksson, fyrrverandi prestur og skólastjóri á Núpi Dýrafirði, sé dáinn — horfínn sjónum manns. Hann þjónaði Dýrafjarðarþingum frá 1938-1960, starfaði fáum árum skemur sem skólastjóri við Héraðs- skólann áð Núpi og þá, sem prestur við sóknarkirkju mína á Sæbóli á Ingjaldssandi. I skólastjóratíð hans náði skólinn hámarki álits sem menntasetur Vestfjarða — skólinn varð lands- kunnur fyrir þekkingarkennslu og störf séra Eiríks J. Eiríkssonar og konu hans Kristínar Jónsdóttur frá Gemlufalli, sem mér hefur alltaf fundist vera væn kona og höfuð- prýði manns síns. í áraraðir átti ég kost á að heyra og hlusta á hann í ræðustól í kirkj- unni okkar, og á lokadegi skóla- stjórastarfs hans við Núpsskóla, marga vordaga mér til unaðar og hrifningar mínum innra manni. í orðum hans til bamanna og foreldra þeirra, sem prófdómari að vorprófi við farskóla sem ég sá um yfir tuttugu ár á Ingjaldssandi tel ég minningu mína um hann vera einna kærasta og allra mest að þakka. Einnig þakka ég störf hans og handleiðslu sem fimm böm mín nutu í skóla hans á Núpi. Það var svo með séra Eirík er hann sté fram og flutti ræðu, næst- um óviðbúinn, til dæmis á nefndum vorprófum og oft á jólatrésskemmt- unum er hann var gestur með okkur ungmennafélögum Vorblóms á Ingjaldssandi og víðar, að honum tókst þá einna best að ná til hjarta manns. Alþekktur var hann sem þjóð- garðsvörður og prestur á Þingvöll- um og þótti öllum, innlendum sem útlendum, starfíð unnið með sóma og traustleika. Síðan fluttu þau hjónin 1981 að Hörðuvöllum 2, Selfossi, með fjöl- skyldu sína og sitt stóra og mikla bókasafn, er þau gáfu bókasafni gagnfræðaskóla Selfoss fyrir tveim- ur árum. Eigi segi ég fleira — veit að margir gera meira og betur að minnast hans, þessa kæra vinar. Þessari vestfírsku kveðju fylgir fyllsta samúð og góðar óskir til eig- inkonu hans og bama þeirra. Guð launi svo miklar velgjörðir á liðnum árum, í minn garð og heimabyggðar. í Guðs friði. Guðm. Bernharðsson, frá Ástúni. Allan okkar aldur síðan við Eirík- ur kjmntumst fyrst vestur á Fjörð- um 1939 og urðum þar með lífstíðar vinir, var hann flestöllum mönnum óháðari rígskorðuðum reglum og mannasetningum, sem varða hið ytra form, en lofsöng glöðum rómi fijálst fíug andans og þrotlausa leit hans að nýjum fræjum sannleikans um allar víðáttur rúms og tíma. Slíkir menn sem hann láta sér aldr- ei til hugar koma, að til sé einn og afmarkaður sannleikur, meira að segja fínnanlegur í guðsorðabók eða heimspekiriti, og hægt sé að gleypa hann eins og pillu ásamt hæfílegum sopa af vígðu vatni eða messuvíni og halda honum inni í sjálfum sér, eins og fugli í búri, og láta hann gala þar sama sönginn án afláts. Hins vegar var sannleikurinn Eiríki alla tíð ákaflega hugleikið íhugunarefni, en jafnframt mikil ráðgáta. Þó hann ætti meira en þrjátíu þúsund bækur og hafði lesið þær allar áður hann gaf þær með tölu bókasafninu héma á Selfossi, þá dugði það ekki til: ekki voru enn fundin öll frækom sannleikans, enn hafði ekki fundist óyggjandi svar við tvöþúsund ára gamalli spum- ingu landstjórans. Það vildi ég óska séra Eiríki, að hjarta hans og heili eflist við umskiptin — að tilfinn- ingaleg og vitsmunaleg viðfangs- efni hans verði honum auðleystari núna eftir að hann er dáinn. Mér er sagt, að Eiríkur hafí leik- ið á alls oddi alveg fram í andlátið, haldið bráðskemmtilega og fróðlega ræðu í afmælisveislu vinar síns uppi í Grímsnesi, að lokinni ræðu og lófataki áheyrenda hafí hann gengið til sætis, lagt aftur augun, eins og hann átti vanda til, þegar hann vildi sjá eitthvað glöggt, lotið ögn höfði svo sem hann hlustaði á lágværan óm bak við þögn. Að lið- inni lítilli stundu urðu viðstaddir vinir hans þess varir, að sr. Eiríkur hafði sagt sitt síðasta orð. Lengur kysi ég að hann hefði mátt lifa því hans skarð mun eng- inn fylla meðal samferðarmann- anna. Erfítt er samt að hugsa sér meiri lánsmann en hann: að lifa svo sterku og auðugu lífi sem Eiríkur, með frábæra eiginkonu sér við hlið og sæg af mannvænlegum bömum, verða lítt eða ekki misdægurt í 75 ár og Iáta að síðustu múg manna kveðja sig með brosi á vör og lófa- klappi, án þess að þeir vissu fyrst í stað, að hann væri allur. Þegar þetta gerðist var ég heima hjá mér. Ekki vitjaði hann mín í draumi hina fyrstu nótt sína stadd- ur handan við skilvegginn mikla, ég vissi ekkert fyrr en liðið var á næsta morgun, að Kristín kona Eiríks hringdi til mín í síma og sagði mér hvað gerst hefði á liðnu kvöldi — frú Kristín Jónsdóttir frá Gemlufelli. Bömin þeirra tíu, búsett vítt og breitt um landið, voru einmitt að þyrpast heim á Hörðuvellina, til þess að signa föður sinn og segja: „Vertu sæll, pabbi, og þakka þér fyrir lífíð." Svona held ég að það hafí verið, þó að ekkert þori ég að fullyrða, enda ætti maður aldrei að fullyrða neitt. Eiríkur var þjóðkunnur maður, þessvegna get ég alveg sleppt því að rekja hér glæsilegan námsferil hans, fyrst hér á landi, síðan erlend- is, tíunda embættisstörf frá því hann var kennari, skólastjóri, prest- ur, þjóðgarðsvörður, prófastur, formaður Ungmennafélags fslands, svo það helsta sé nefnt, allt opinber þjónustustörf á andlega sviðinu. Þó að ég væri aldrei sóknarbam hans, nemandi í venjulegum skilningi, ungmennafélagsformaður, þá vissi ég mætavel hversu vel Eiríkur vann þessi verk, með karlmannlegri hlýju og hæfilegum dropa af húmor blandað í alvöruna. Fyrir kom það, ef prestsverk þurfti að vinna í fjöl- skyldu minni, að ég leitaði til hans. í því fólst enginn samanburður á honum og öðrum, mér varð þetta ósjálfrátt, einfaldíega vegna þess, að ævinlega kom hann mér í hug fyrstur annarra góðra manna. Hann var sálufélagi minn fremur en nokk- ur annar vandalaus maður. Samt öfundaði ég Eirík stundum, að vísu alveg beiskjulaust, en ég segi það satt, að stundum öfundaði ég hann. Eiríkur hafði svo ótrúlega gott minni, næstum því óbrigðult, hann kunni svo mörg framandi tungu- mál, sjálf klassísku málin, og gat rakið ættir orðanna frá einu máli til annars og skilgreint smávægileg- asta merkingarmun, sem mikið gat reyndar oltið ekki síst í Biblí- unni. Hann var svo óskaplega mælskur og gat undirbúningslaust flutt áheyrilegustu ræður af þekk- ingu og andagift um allt sem nöfnum tjáir að nefna. Aldrei sá ég hann naga blýant í stríði við að koma hugsunum sínum sómasam- lega á blað, hann lagði bara aftur augun, opnaði munninn og málið lék honum á tungu, með afli, mýkt og tign. Margar bar ég upp fyrir Eirík spumingar, sumar mundi ég ekki þora að endurtaka hér, ekki heldur svörin sem hann gaf mér, nei, það þyrði ég ekki. Áhættulaust er hins vegar að kveðja sr. Eirík með söknuði og djúpri þökk fyrir samvistimar, og að votta eftirlif- andi ástvinum hans mína innileg- ustu samúð. Guðmundur Daníelsson „Hversu yndislegir em á flöllun- um fætur fagnaðarboðans, sem friðinn kunngjörir, gleðitíðindin flytur, hjálpræðið boðar og segir við Síon: Guð þinn er seztur að völdum." „Hann jarðaði skóna sína undir vörðunni á Bláfellshálsi," sagði kempan Tómas í Helludal, og í aug- um hans var þetta milda tregabros, sem mér fínnst, að ávallt muni hafa verið í svip höfðingjanna í Tungun- um, þegar horft var á bak góðum manni. Við fundumst í Reykholti daginn eftir að alþjóð varð kunnugt um dauða síra Eiríks. — „Þeir vom gatslitnir orðnir skómir. Þegar þeir luku við að ryðja veginn yfír hálsinn og vom að hætta, kastaði hann þeim þama. Þar lágu fáeinir lausir steinar eða smáhrúga, og þeir urð- uðu þá þar. Það var upphafið að dysinni miklu á Bláfellshálsi." Raunar hef ég það fyrir satt, að þeir hafí verið tveir, sem skildu þar eftir fótabúnað sinn: Eiríkur í Fells- koti og Eiríkur skólapiltur frá Eyrarbakka, sem seinna varð síra Eiríkur. Ekki man ég þó svo langt, því að ég var á bamsaldri, en báð- ir urðu þessir menn mér næsta nákomnir og meðal kæmstu vina um síðir. Aldrei þekkti ég þó nema af spumum þann gáfaða og bók- hneigða svein, sem Aðalsteinn Sigmundsson, hinn mikilhæfí leið- togi, festi sjónir á og hvatti til dáða, forðum, á Eyrarbakka. Fám vikum fyrir síðustu jól áttum við síra Eirík- ur samleið, eins og oft áður, suður yfír Fjall, og aftur austur. Og fyrr en varði vom bemskumyndir hans af mannlífí og menning á Bakkan- um famar að lifna og hrærast fyrir sjónum samferðamanna. Mikið, ef hann var ekki orðinn drengurinn litli, sem starði stómm, skæmm augum á undur leiklistarinnar. Og þó var sú stundin stærst, er al- klæddir leikarar vom setztir honum á báðar hendur. Skólamanninn unga, sem orð fór af um allt Island fyrir skerpu og stjómsemi, sá ég aldrei í ríki sínu. En ein minning og ein ræða úr stof- unni á Þingvöllum verða þó líklega lengi öðm skýrari. Þann dag varð húsfreyjan á Þingvöllum sextug. í fyrstu var naumast ljóst, hvert hús- bóndinn beindi orðum. En í anda var hann fyrir vestan. Hið stóra skólaheimili og annríkið komu til áheyrenda. Skólastúlka veiktist og var í dauðans greipum. Hin unga skólahúsmóðir gerðist vökukona og lífvörður. Eitt lítið stundarkom var tekið til hjónavígslu í kirkjunni á Núpi. Síðan var aftur horfið til vök- unnar og henni haldið hvíldarlítið í heilan mánuð. Þá hopaði dauðinn af hólmi. Skáld hafði ort um þessa vöku. Kvæðið var lesið. En ræðu- manninum og lesaranum stökk hvorki bros né tár. Hvílík stund, — hvílík andagift og karlmennska! Skyldi nokkur kona önnur á íslandi hafa verið ávörpuð með slíkum hætti, fyrr eða síðar? Það var í Haukadal sem ég sá síra Eirík fyrst og kynntist honum. Frá því var lítillega sagt í tilefni afmælis fyrir hálfum áratug. Og þar við situr að sinni. Fyrir hálfu öðm ári stóðum við báðir yfír mold- um þess manns, sem leitt hafði okkur saman. Sigurður Greipsson var fallinn að foldu. — Hljóðnuð að fullu kynngimögnuð ræða hins aldna eldhuga. Raust hans hafði þó víða heyrzt á ámm áður. Undir lokin talaði hann í hvíslingum. Síra Eiríkur hafði skerta heym. Þeim var því orðið örðugt að ræða sam- an, vinunum. Eitt sinn, er ég kom til Sigurðar, hvíslaði hann að mér þessum hendingum: „Sterk er röddin, tungutakið töfrum bundið, varla betra verður fundið. Meistara þennan munum lengi, máls og anda, mikilla sæva, mikilla sanda.“ Þannig kom síra Eiríkur vini sinum fyrir sjónir. Fljótlega eftir að síra Eiríkur var kominn suður að Þingvöllum varð mér ljóst, að fagnandi viðmót hans og þétt handtakið vom enginn lát- bragðsleikur af hans hálfu. Vinátt- an og trúnaðurinn uxu með hveiju ári í aldarfjórðung. Einhveijar gmnsemdir kynnu að hafa verið um það, að kennimaðurinn að vestan væri meiri veraldarmaður en kirkju- maður, meiri aldamótamaður en raunsæismaður, meiri bókmennta- maður en guðfræðingur. Það var hógværð hans og lítillæti um að kenna. Flest reyndist þar á annan veg. Trú hans var sem brennandi logi, — hollustan við Drottin Jesúm, kirkjuna og Ritninguna af heilum huga og þekkingin í guðfræði slík víðátta, að hann þurfti ekki að gutla í lygnum eða á gmnnsævi. Hann gat óhræddur haldið út á djúpið. Það var í eðli hans að rýna í hylinn og leita uppsprettunnar. Ungur hafði hann gert sér ferð suður til Basel og hlýtt á Karl Barth, einhvem mesta jöfur meðal guðfræðinga þessarar aldar. En ógnarveldi nazista var þar einnig á næsta leiti, og útlægir gyðingar meðal stúdentanna. Frá æsku var síra Eiríkur vega- gerðarmaður. Það var hann æ síðan til hinztu stundar. Manna íslenzk- astur var hann að allri gerð, „spekingur með barnshjarta“, sá öðlingur, sem ávallt kom í hugann, þegar góðs manns heyrðist getið, allra manna orðsnjallastur og svo andríkur, að aldrei þmtu auðugir hjartans bmnnar. „Hann féll með sverðið í hendi," varð einum vini hans að orði. Skófla eða haki hefði það sverð einnig mátt heita, því að ævistarfíð var að ryðja vegi milli manna, milli þjóða, milli Guðs og manna. Því lá honum ætíð svo mik- ið á hjarta. Hann vildi hvergi bregðast köllun sinni. Hann átti enn margt ósat, margt óskráð. Enginn veit nema Guð einn, hver hafsjór vizku, þekkingar og lífsreynslu hverfur nú samtíð hans, þjóð hans og íslenzkri kristni. Síðustu orð síra Eiríks vom, að sögn viðstaddra, fyrirbænir og blessunarorð yfír fólkinu og byggð- unum sem hann unni svo mjög. Víðáttur Suðurlands, sem hann kallaði stundum mesta sléttlendi í Evrópu, vom honum hugstæðar, náttúran, sköpun landsins, fólkið og ekki sízt sagan. Engan mann hygg ég hafa borið heitari hug til Skálholts hin síðari ár. En áþekkar kenndir mun hann hafa borið til Þingvalla og Haukadals, að sjálf- sögðu. Mikil verðmæti skildi hann þjóð sinni eftir, þótt bókvit verði ekki í askana látið, að sögn. En hann skrifaði einnig bækur. Þær em hins vegar að mestu óprentaðar. Og þar hvflir skuld á oss, vinum hans og samheijum. Einna síðast las ég eft- ir hann örstutta jólahugvekju í Þjóðólfi og fáein orð til minningar um Ágúst Þorvaldsson á Brúna- stöðum. Hvort tveggja var fágætt listaverk. Þar sem forðum stóð unglingur á mörkum byggðar og óbyggðar — á mörkum fortíðarinnar og framtíð- arlandsins, horfði yfír víðáttumar eins og Móse og skildi eftir skó- ræfla sína, gjömýtta, stendur nú enn varðan góða á Bláfellshálsi, og hefur vaxið og dafnað í meira en hálfa öld. Verði hún Biskups- tungnamönnum, Sunnlendingum öllum og öðmm ferðamönnum ævarandi minning um vegagerðar- manninn, — um fætur fagnaðarboð- ans á fjöllunum. Með samúðarkveðju. _ Guðm. Oli Ólafsson Sr. Eiríkur J. Eiríksson, fyrrver- andi skólastjóri, þjóðgarðsvörður á Þingvöllum, prófastur Ámespró- fastsdæmis og formaður Ung- mennafélags Islands, lést mjög óvænt og snögglega sl. sunnudag 75 ára að aldri. Með Eiríki er fallinn einn af merkustu andans mönnum sem Ámesþing hefur alið. Sr. Eiríkur var formaður UMFÍ í 30 ár og stýrði þá þeirri merku þjóðmála- og æskulýðshreyfingu í gegnum erfíðan tíma til bjartari framtíðar. í þessum fáu kveðjuorðum mín- um í dag verður ekki rakinn lífsferill þessa merka hugsjónamanns, það mun ég gera síðar í málgagni UMFÍ, Skinfaxa. Sem sveitungi sr. Eiríks nú hin síðari ár mun ég sárt sakna sam- vista hans við lífið og starfíð hér í bæ. Þegar löngum og farsælum embættisferli lauk ákvað hann að setjast að hér við Ölfusárbrú, ásamt elskulegri eiginkonu sinni, Kristínu Jónsdóttur, og yngstu bömum þeirra hjóna, sem enn voru í for- eldrahúsum. Ég er sannfærður um það, að þessi ákvörðun Eiríks var tekin eft- ir vandlega íhugun, og tengdist hugsjónum hans og framtíðarsýn um glæsta framtíð Selfossbæjar, sem höfuðstaðar hinna blómlegu byggða Suðurlands. Þessu lýsti vin- ur minn sr. Eiríkur oft á mannfund- um hér á Selfossi á síðari árum, og er ég viss um að þar sá hann fyrir sér óorðna hluti sem örugglega eiga eftir að rætast. Á sviði mennta- og menningar- starfs flutti Eiríkur með sér sterka strauma í bæinn, og um nokkum tíma fékk æskufólk okkar notið leiðsagnar hans á sviði bókmennta. Skólafólkið okkar unga rómaði lip- urð hans og góðláta gamansemi og óþijótandi þekkingu. Bókasafnið góða, sem þau hjón Eiríkur og Kristín gáfu Ámesing- um, mun um ókomna tíð halda minningu þessara sæmdarhjóna á lofti og vitna um næsta einstakt afrek láglaunaðs embættismanns og stórrar bama§ölskyldu. Engan mann hefí ég heyrt snjallari í fram- setningu og túlkun talaðs orðs en sr. Eirík, og verða margar ræður hans á vettvangi ungmennafélag- anna og víðar mér lengi eftirminni- legar. Þessi snjalla íþrótt Eiríks hefur tendrað margan neista í fé- lagsskap okkar, og löngun einstakl- inga til þess að tjá sig með reisn. Menn koma og fara, en ung- mennafélagshreyfíngin lifir. Svo er fyrir að þakka traustum grunni sem brautryðjendumir lögðu í öndverðu, og byggði á alþýðufræðslu, íþrótta- starfí og annarri menningarlegri viðleitni til þess að bæta þjóðfélag: ið. Við sem tókum við fána UMFÍ úr höndum formannsins, sr. Eiríks J. Eiríkssonar, fyrir 18 árum höfum ætíð viljað vinna í anda þeirra hug- sjóna sem hann kynnti okkur, jafnframt því að laða starfsemina að breyttum tíma. Að leiðarlokum þakka ég alla leiðsögn mér veitta og ógleymanlegar samvemstundir á sviði ungmennafélagsstarfs og við önnur tækifæri. Við Hildur þökkum góðum vini elskulegt viðmót i okkar garð til hinstu stundar. Við munum lengi minnast blessunarorðanna og trausta handtaksins við vígslu Fjöl- brautaskóla Suðurlands sl. laugar- dag, sem reyndist vera það síðasta. Guð blessi minningu þessa góða samferðamanns og sveitunga. Við hjónin og fjölskylda mín sendum Kristínu og aðstandendum öllum innilegar samúðarkveðjur. Hafsteinn Þorvaldsson, fyrrv. form. UMFÍ. Brostin er fagurlaufguð eik, er breiddi græðandi og skýlandi lim sitt viða vegu manna. Undir stofni hennar þreifst allt það og færðist í aukana, sem annars hefði visnað og sölnað. Gjöfull og nærandi var sá lífskraftur, sem ótrúlegu mátti áorka. Þessa minnist ég nú, er mér berst Ijóstandi harmafregn: Séra Eiríkur
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.