Morgunblaðið - 28.03.1987, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MARZ 1987
Háskólinn XX:
Háskólabókasafnið
eftirÞórð
Kristinsson
Bókasafni má líkja við hjarta
hvers háskóla. Þaðan liggja þræðir
til allra deilda og stofnana; án bók-
anna væri enginn háskóli. Bóka-
safn Háskóla íslands var formlega
opnað í nýjum húsakynnum aðal-
byggingar hákólans 1. nóvember
1940. Við stofnun háskólans
þijátíu árum fyrr fylgdu sérbóka-
söfn embættismannaskólanna með
í farteskinu og urðu deildabóka-
söfn, auk þess sem heimspekideild
eignaðist smám saman sitt eigið
bókasafn er stundir liðu. En bækur
háskólans áttu sér ekki samastað
í húsakynnum skólans í Alþingis-
húsinu þessi fyrstu árin, enda
þrengsli mikil, heldur var þeim
komið fyrir til geymslu á Lands-
bókasafni þar sem kennarar höfðu
aðgang að þeim. Þessar aðstæður
réðu miklu um að ekki varð telj-
andi gróska í bókasafnsmálum
háskólans fyrr en hann komst í
eigið hús árið 1940, þar sem gert
var ráð fyrir sérstökum húsakynn-
um undir háskólabókasafn.
Jafnframt því sem Háskólabóka-
safnið var stofnað og fékk þak
yfir höfuðið í nóvember 1940 voru
sett lög á Alþingi í júní þá um
sumarið sem tryggja áttu safninu
öruggan vöxt í framtíðinni — með
því að allar prentsmiðjur í landinu
eru þar skyldaðar til að láta Há-
skólasafni í té eitt eintak af hverri
bók og hvers kyns ritlingum
smáum og stórum sem út eru gefn-
ir á prent. Með lögum þessum var
því að vissu leyti viðurkennd sér-
staða og þýðing safnsins fyrir
háskólann og þjóðina. Er safnið var
opnað töldust þar vera 31 þúsund
bækur að meðtöldum sérprentun-
um.
Háskólabókasafn er í senn
kennslu- og rannsóknabókasafn
háskólans, en um leið er það aðal-
bókasafn landsins í ijölmörgum
greinum; sem slíkt sinnir það einn-
ig að vissu marki þörfum atvinnu-
lífs, stjómsýslu og rannsókna utan
háskólans. Ljóst er að safn af þessu
tagi, sem er svo mikilvægt háskól-
anum og þjóðinni, þrífst ekki á
þeim bókum einum sem prentaðar
eru innanlands, erlendar bækur og
tímarit hvers konar ráða miklu um
gildi þess og viðgang sem mið-
stöðvar safns vísindarita — og
ræðst gildið meðal annars einmitt
af því að á boðstólum sé ávallt hið
nýjasta og besta í hverri fræði-
grein. Viðleitnin hefur alla tíð verið
í þá áttina, en skortur á fé til bóka-
kaupa hefur ávallt sniðið stakkinn
í þrengra lagi, þannig að safnið
hefur einungis getað keypt hluta
þeirra bóka og tímarita sem sóst
er eftir. Val bókanna skiptir því
gríðarlegu máli og reynt eftir
megni að vanda til þess. Um 80%
af bókakostinum eru erlendar bæk-
ur og tímarit.
Auk lögboðinna skyldueintaka
sem safninu berast og sjálfstæðra
bókakaupa hafa því einnig borist
margar dýrmætar bókagjafir í
gegnum tíðina, frá háskólum og
stofnunum, erlendum sendiráðum
og fjölmörgum einstaklingum bæði
hér heima og erlendis. Arið 1960
nam bókaeign að viðbættum sér-
prentum um 90 þúsund bindum og
um þessar mundir eru um 250
þúsund bindi í safninu. Þessi fjöldi
bóka er hins vegar fátæklegur ef
miðað er við erlenda háskóla, t.d.
eru 400 þúsund bindi í bókasafni
háskólans í Tromsö í Noregi sem
stofnaður var 1968 og tók til starfa
1972; þar eru um 2200 nemendur,
en tvöfalt fleiri eru við Háskóla
íslands, eða um 4500; 300 fastir
kennarar eru við háskólann í
Tromsö, en um 240 í Háskóla ís-
lands.
Helsta hlutverk Háskólabóka-
safns er þjónusta við kennara og
nemendur, það er í beinum tengsl-
um við allar deildir og stofnanir
háskólans og auk þess er það öllum
opið sem vilja. Meðal annars eru
veittar upplýsingar um tölvuvædda
upplýsingaþjónustu erlendis og að-
stoðað við noktun tölvubanka. Þá
eru svonefnd millisafnalán stór
þáttur í starfseminni, þár sem safn-
„Háskólabókasafn er í
senn kennslu- og rann-
sóknabókasafn há-
skólans, en um leið er
það aðalbókasafn
landsins í fjölmörgum
greinum; sem slíkt
sinnir það einnig að
vissu marki þörfum
atvinnulífs, sljórn-
sýslu og rannsókna
utan háskólans.“_____________
ið annast lán á ritum úr öðrum
söfnum innanlands og utan og út-
vegar filmur eða ljósrit af tímarits-
greinum o.fl. Þessi síðasttaldi
þáttur hefur aukist mjög á seinni
árum, einkum sakir skorts á fé til
bókakaupa.
Aðsetur safnsins er í aðalbygg-
ingu háskólans svo sem verið hefur
frá 1940. Um 1970 var byrjað að
setja á fót útibú og sérsöfn á nokkr-
um stöðum fyrir deildir og stofnan-
ir háskólans, nú orðin samtals á
18 stöðum utan aðalsafnsins.
Þrengsli, mannekla og fjárskortur
hafa hrjáð safnið allar götur frá
1960 og var svo komið að þar ríkti
hálfgert neyðarástand. Svo tekið
sé dæmi er hillurými aðalsafnsins
í aðalbyggingu fyrir rúm 96 þúsund
bindi, um 74 þúsund í útibúum og
um 50 þúsund bindi eru aðgengileg
í geymslum á Skemmuvegi 2 og
Dugguvogi 9—11. Restin er geymd
í kössum hingað og þangað í komp-
um og kjöllurum.
Ástæður þessara vandræða eru
sjálfsagt af ýmsum toga, en á
síðasta ári má segja að áþreifanleg
hugarfarsbreyting hafi orðið bæði
innan skólans og utan hvað varðar
málefni safnsins, einkum húsnæði
og starfsfólk og hlutverk þess í
starfsemi háskólans. Áætlun hefur
verið samþykkt sem m.a. felur í
sér viðleitni til aukinnar safnnotk-
unar nemenda, laun og rekstrar-
gjöld verði tvöfölduð í áföngum á
næstu þremur árum, bókakostur
verði aukinn í áföngum og stefnt
að því að árleg aðföng að þremur
árum liðnum svari til kaupa á 6000
bókum og 2000 tímaritum. í
tengslum við þetta var hátíðasalur
háskólans tekinn undir bókasafnið
og er sú ráðagerð hugsuð sem
undirbúningur undir breytta starfs-
hætti og aukna safnnotkun — sem
taka mun stakkaskiptum er Há-
skólabókasafn sameinast Lands-
bókasafni í Þjóðarbókhlöðu. Og
hugarfarsbreytinguna gagnvart
Háskólabókasafninu utan skólans
er einmitt að finna í gerðum Al-
þingis í maí 1986, er samþykkt
voru lög um þjóðarátak um bygg-
ingu Þjóðarbókhlöðu með álagn-
ingu sérstaks eignarskattsauka á
gjaldaárunum 1987,1988 og 1989.
Aætlað er að með því fáist fé til
að ljúka byggingunni árið 1990 og
þykir varla seinna vænna í ljósi
sérkennilegrar byggingasögu bók-
hlöðunnar sem alþingismenn færðu
sér og umbjóðendum sínum að.gjöf
árið 1974. Verður ekki farið út í
þá sálma hér.
Þess er að geta til gamans í lok-
in að 29. maí 1957 var samþykkt
á Alþingi þingsályktunartillaga þar
sem kveðið er á um sameiningu
Háskólabókasafns og Landsbóka-
safns á næstu árum í Þjóðarbók-
hlöðu. Síðan eru þijátíu ár og hillir
undir sameininguna; en með henni
verður ritakostur beggja safnanna,
Háskóla- og Landsbókasafns, sam-
einaður að miklu leyti og mun þá
um leið opnast aðgangur að fjölda
rita sem nú eru í lokuðum geymsl-
um, samfara því að aðstaða til
þjónustu við notendur verður allt
önnur og betri. Mæld í fermetrum
verður breytingin mikil: Lands-
bókasafn hefur nú um 2000
fermetra til umráða í Safnahúsinu
við Hverfisgötu; Háskólabókasafn
um 700 fermetra í aðalbyggingu
háskólans; Þjóðarbókhlaðan við
Birkimel verður yfir 12000 fer-
metrar.
Húsnæðisþörf safnanna verður
þar með borgið um nánustu framtíð
og með samrunanum fæst einnig
hagkvæmari nýting bæði á bóka-
kosti og bókakaupafé.
Höfundur er prófstjóri við Há-
skóla íslands.
VEGUR ÞUNGT
ÞÉR TIL LÉniS
enda er Létt og laggott sér á parti! Nú er tækifærið
til að laga línurnar: smyrja brauðið og grenna sig um
leið. Létt og laggott er nýtt viðbit sem er helmingi
fituminna en allt borðsmjörlíki.
Tónleikar
í Krists-
kirkju á
sunnudaginn
FYRSTU tónleikarnir sem haldn-
ir eru í Kristskirkju að lokinni
viðgerð og endurnýjun verða
sunnudaginn 29. mars kl. 17.00.
Það er Tónlistarfélag Krists-
kirkju sem gengst fyrir tónleik-
unum, en þar munu Þröstur
Eiríksson organleikari og Gunn-
ar Eyjólfsson leikari flytja
tónverkið Job eftir norska tón-
skáldið Egil Hovland. Verk þetta
er um klukkustundarlöng dra-
matísk orgelsvíta, sem byggir á
textum úr Jobsbók gamlatesta-
mentisins og eru textar samofnir
tónlistinni.
Þröstur Eiríksson orgelleikari
stundaði framhaldsnám í organleik
og kirkjutónlist við tónlistarháskól-
ann í Osló, en kom heim að loknu
meistaraprófi fyrir rúmu ári síðan.
Þröstur hefur haldið fjölda tónleika,
bæði hér heima og erlendis og lagt
rækt við nútímatónlist samhliða
klassísku efnisvali.
Leikarinn Gunnar Eyjólfsson er
einn af velunnurum Tónlistarfélags
Kristskirkju þó hann hafí ekki kom-
ið fram á vegum þess fyrr.
Norska tónskáldið Egil Hovland
hefur samið hljómsveitar- og kam-
mermúsíkverk, kórtónlist og verk
fyrir einleikshljóðfæri. Meirihluti
verka Hovlands er kirkjutónlist
enda er hann sjálfur organisti.
Eins og áður segir hefjast tón-
leikamir kl. 17.00 og er öllum
heimill aðgangur.
Ámessýsla;
Eldri borgarar
með góugleði
á Hótel Órk
Selfossi.
ELDRI borgarar í Áraessýslu
munu bregða undir sig betri
fætinum sunnudaginn 29. mars
og skemmta sér á Hotel Örk. Á
dagskránni er meðai annars ein-
söngur, kvartettsöngur, kór-
söngur og danssýning.
Undirbúningsnefndin, sem að
skemmtuninni stendur, hvetur alla
eldri borgara að vera með í Örkinni
og taka með sér gesti. Þær konur,
sem eiga íslenskan búning, eru
hvattar til að mæta í honum. Þeir,
sem vilja tilkynna þátttöku og
tryggja sér borð og góð sæti, geta
gert það í síma 1345.
Sig. Jóns.
Vorfundur þing*-
eyskra kvenna
HINN árlegi vorfundur þingey-
skra kvenna verður haldinn á
Hallveigarstöðum sunnudaginn
29. mars kl. 15.00.