Morgunblaðið - 07.05.1987, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. MAÍ 1987
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐMUND HEIÐAR FRÍMANNSSON
Bretland:
Skólamál og sljórnmál
Það hefur komið fram í fréttum Morgunblaðsins að undanfömu
að ýmislegt er að gerast í skólamálum í Bretlandi um þessar mund-
ir. Menntamálaráðherrann, Kenneth Baker, hefur lagt fram tillögur
á síðustu vikum, sem þýða í raun byltingu í brezkum skólamálum,
verði þær framkvæmdar. Kennarar, sem takast af hörku á við ráð-
herrann um kaup sitt og réttindi hafa tekið þessum tillögum fálega
og segja þær einungis til þess ætlaðar að drepa átökunum á dreif.
Ljóst er að skólamál verða ofarlega á baugi í komandi kosningabar-
áttu, enda hafa foreldrar áhyggjur af minnkandi kröfum í skólum
og verri menntun.
Tillögiir Bakers
Fyrir níu mánuðum tók Kenneth
Baker við embætti menntamála-
ráðherra af Sir Keith Joseph, sem
beitti sér fyrir róttækum breyting-
um á skólakerfínu. Hann vildi taka
upp ávísanakerfí í brezka skóla-
kerfínu, sem þýðir að hver nemandi
fær ávísun á tiltekna upphæð á
hverju ári, sem hann er skyldugur
að vera í skóla, og getur innleyst
í tilteknum skóla. En hann fékk
litlu áorkað í þessu efni. Kennarar
og skólastjórar beittu sér af mikilli
hörku gegn öllum hugmyndum um
ávísanakerfí og foreldrar sýndu því
lítinn áhuga. Sir Kenneth Joseph
fékk ekki heldur stuðning frá eigin
ráðuneyti við þessa hugmynd og
innan Ihaldsflokksins hefur aldrei
verið verulega mikill stuðningur við
hana. Hann beitti sér einnig fyrir
því, að komið yrði á mati á störfum
kennara, sem réði frama og launa-
hækkunum í starfí. Kennarar voru
einnig mótfallnir þessu. En nú hef-
ur það gerzt, að þeir hafa náð
samkomulagi við viðsemjendur sína
um öll meginatriði slíks skipulags,
en vegna deilna um samningsrétt
hefur þetta samkomulag ekki náð
fram að ganga. Það kemur í ljós
nú í sumar, hvort eitthvað verður
af því.
Tillögur Kenneths Baker hafa
verið í fjórum atriðum. í fyrsta
lagi hefur hann lagt til að komið
verði á tækniskólum í stórborgum
með aðstoð fyrirtækja, þar sem
gerðar verði miklar kröfur til náms
og áhuga nemenda og foreldra.
Þessir skólar verði undir beinni
stjóm skólastjómar, sem í eigi
sæti fulltrúar fyrirtækja, ráðuneyt-
is og skólans, en ekki undir stjóm
bæjar- og borgarstjóma, eins og
allir opinberir skólar á gninn- og
framhaldsskólastigi eru. Ástæðan
fyrir því að Baker vill þessa breyt-
ingu er sú, að hann telur að
skólanefndir á vegum bæjanna
hafí gert skóla ofurselda stjóm-
málum, sem sé ein höfuðmeinsemd
í skólakerfi Breta.
í öðm lagi hefur hann lagt til
að tekin verði upp samræmd náms-
skrá í öllum skyldunámsskólum.
Þetta þýðir ekki að hið sama verði
kennt i öllum skólum, heldur að
lágmarkssamræming verði á milli
skóla á þeim markmiðum, sem
reynt sé að ná. Hugsunin að baki
þessu er sú, að tryggja rétt nem-
enda til sambærilegs náms í ólíkum
skólum. Nú er þessum málum
þannig háttað, að um enga sam-
ræmingu er að ræða af hendi
ráðuneytisins. Það sendir eftirlits-
menn sína í skólana reglulega til
að meta skólastarfíð. Þeir skila
skýrslu, sem lögð er fyrir ráðuneyt-
ið og skólanefnd viðkomandi skóla.
Ráðuneytið hefur þó takmarkað
vald til að framfylgja ráðleggingum
í slíkri skýrslu.
í þriðja lagi hefur Baker lagt til
að skólar verði fjárhagslega sjálf-
stæðir. Það þýðir að skólastjóri eða
yfirkennari verði fjármálastjórar
skólanna. Á hveiju ári verði skólum
úthlutað tiltekinni upphæð, en það
verði á valdi hvers skóla, hvemig
þeirri upphæð sé varið. Þetta fyrir-
komulag hefur verið reynt nú í
Skólamál verða ofarlega á
baugi í komandi kosningum í
Bretlandi.
nokkur ár í Cambridge-skíri og
gefízt vel. Skólum hefur verið betur
stjómað og þeir hafa haft meiri
Qárráð til þeirra hluta, sem þeir
vilja, en ella væri. Þeim hefur
tekizt að spara fé, sem þeim tókst
ekki áður. En þetta þýðir líka að
skólastjómendur þurfa að læra að
fara með flármál. Þeir, sem búið
hafa við þessa skipan, hæla henni
á hvert reipi og segja að mun minni
tími fari í fjármál en ýmsir haldi í
fyrstu.
í fjórða lagi hefur Baker lagt til
að tekin verði upp próf, sem lögð
verði fyrir alla anemendur Ijórum
sinnum á skólaferlinum: við 7 ára,
II ára, 14 ára og 17 ára aldur.
Þessi hugmynd hefur fallið í grýtt-
an jarðveg hjá kennurum. Þeir telja
að verið sé að hverfa aftur til skipu-
lags, sem ríkti fyrir áratug eða
meir og nafí verið úr sér gengið.
Kenneth Baker segir, að hér sé
einungis verið að veita nemendum
upplýsingar um stöðu þeirra með
sem gleggstum og áreiðanlegust-
um hætti og þessi próf eigi ekki
að velja nemendur og ákveða örlög
þeirra með jafn afdrifaríkum hætti
og þau gerðu áður. Þau eru líka
tæki til að tryggja sambærilega
menntun í ólíkum skólum.
Gömlu lögin úrelt
Kenneth Baker hefur boðað að
allar þessar tillögur verði í nýjum
lögum, sem sett verði um skóla í
landinu, sigri íhaldsflokkurinn í
næstu kosningum. Þau myndu ger-
breyta skólakerfínu. Þau lög, sem
nú eru í gildi, eru frá 1944 og eru
kennd við Rab Butler, þáverandi
menntamálaráðherra íhaldsflokks-
ins. Þau voru á sinni tíð talin mikið
framfaraspor fyrir menntun í
landinu. I þeim var kveðið á um
að bæjar- og sveitarstjómir skyldu
sjá um skólahald upp að stúdents-
prófí. Ekki var um neina frekari
samræmingu að ræða. Háskólamir
sáu svo til þess að nemendur fengju
réttan undirbúning undir háskóla-
nám til dæmis með krcfum um
inntökupróf. Kenneth Baker telur
að sveitarstjómimar séu nú alls
vanhæfar um að sjá um skólahald-
ið vegna þess hve þær hafí ríka
tilhneigingu til að blanda stjóm-
málum inn í rekstur skólanna.
Þannig hafa ýmsar bæjarstjómir í
London til dæmis beitt harkalegum
áróðri gegn kynþáttahatri í skólum,
sem hefur komið niður á kunnáttu
bama í lestri, skrift og reikningi.
Nýjasta dæmi þess er í Brent-
hverfínu í London, en skýrsla um
skólahald þar var gefin út nýlega.
í henni kemur fram að mjög skort-
ir áhuga og aga hjá nemendum,
kennarar sumir hverjir illa hæfír
og vantreysta yfírvöldum.
Annað atriði úr lögunum, sem
var einnig orðið úrelt, kvað á um
samninga kennara um laun við
nefnd, sem valin var af sveitar-
stjómum, kennarasamtökum og
ríkinu, svokallaða Bumham-nefnd.
í raun réðu kennarar í henni því,
sem þeir vildu. Þeir gátu að vísu
ekki stjómað því hvaða upphæð
var til skiptana á hveijum tíma,
en þeir gátu ráðið því hvers konar
launakerfí kennarar bjuggu við.
Þessi nefnd var orðin gagnslaus
að allra mati. í nýjum lögum, sem
tóku gildi í mars sl., var þessi nefnd
aflögð, en menntamálaráðherran-
um fengið vald til að ákveða kaup
og kjör kennara í allt að þijú ár,
ef hann næði ekki samkomuiagi
við samtök kennara. Þessum lögum
hefur Baker beitt og kennarar eru
æfir yfír.
Kenneth Baker fékk því fram-
gengt innan ríkisstjómarinnar, að
kennurum var boðin 16% launa-
hækkun á tveimur ámm. Til þess
fékk hann 600 milljónir punda, en
fjármálaráðherrann, Nigel Lawson,
og embættismenn hans voru þessu
mjög andvígir. Þessi hækkun er
töluvert umfram hækkun annarra
launþega. En Baker krafðist þess
að launakerfí kennara yrði tekið
til rækilegrar endurskoðunar.
Hann vildi lækka byijunarlaun, en
gera kennurum kleift að hækka
mjög verulega í launum ef þeir
stæðu sig. Um aðferðina við að
meta frammistöðu kennara í starfi
hafði náðst samkomulag í meginat-
riðum, þegar slitnaði upp úr
samningunum vegna þess að kenn-
arar kröfðust meiri hækkunar en
Baker bauð.
Þegar svo var komið ákvað
Kenneth Baker að láta reyna á
nýju lögin og ákvað launahækkun
kennara upp á sitt eindæmi, lét
semja drög að samningi, sem hver
kennari verður að skrifa undir per-
sónulega, þar sem nákvæmlega er
kveðið á um vinnuskyldu hans. Á
næstu vikum munu kennarar skrifa
undir þennan samning við ríkið. Á
ársþingum sínum um páskana ák-
váðu tvö stærstu stéttarfélög
kennara að túlka þennan samning
mjög bókstaflega. En ákvörðun
Bakers að framfylgja nýjum lögum
hefur farið mjög illa í stéttarfélög
kennara, eins og búast mátti við,
og skýrir hvers vegna slík harka
hefur verið í yfírlýsingum þeirra
og þær verkfallsaðgerðir, sem þau
hafa gripið til. Þau saka Baker um
að svipta kennara samningsrétti,
en hann svarar því til að innan
þriggja ára verði að vera komin á
sameiginleg nefnd ríkisins og kenn-
ara til að semja um kaup og kjör.
Hér sé því einungis um tímabundna
ráðstöfun að ræða. Baker telur að
aðgerðir kennara njóti ekki stuðn-
ings almennings og foreldra,
sérstaklega í ljósi þeirrar kaup-
hækkunar, sem þeir fengu. Hann
metur það svo að aðgerðir kennar-
anna komi verst niður á þeim
sjálfum.
En hveijar sem afleiðingar kenn-
araverkfallanna verða er alveg
ljóst, að menntamál verða átaka-
mál í komandi kosningum.
Fiskur og
fagurt Kf
í Dallas
Velgengni sjávarútvegsins
fagnað á ársþingi NFI
Eftirívar
Guðmundsson
Forystumenn í sjávarútvegi
Bandaríkjanna og víðar að úr
heiminum, þar á meðal frá ís-
landi og öðrum Evrópulöndum,
fjölmenntu á 42. ársþingp Sjávar-
útvegsstofnunar Bandaríkjanna
(National Fisheries Institute),
sem að þessu sinni var haldið í
Dallas, Texas.
NFI er áhrifamesta hags-
munafélag sjávarútvegsiðnaðar-
ins i Bandaríkjunum og þeirra,
sem versla með f iskmeti á Banda-
ríkjamarkaði. Markmið NFI er
að stuðla að aukinni neyslu sjáv-
arafurða, búa í haginn fyrir
útgerð og fiskverslun og sjá til
þess að jafnan sé nægjanlegt
fiskmeti fyrir hendi til að full-
nægja eftirspurn og þörfum
neytenda.
Fagurt líf og f iskur
Það er ekki ólíklegt að vinsældir
ársþinga NFI stafí af því að þar
er blandað saman starfí og leik.
Þingin eru haldin til skiptis í stór-
borgum Bandaríkjanna, frá New
York til Honolulu. Stór gistihús
þarf til að hýsa þingheim, sem er
um 1000 til 1200 manns. Fyrsta
degi þingsins er venjulega varið til
leika, stundað er golf, sund, eða
tennis og aðrar útiíþróttir. Fyrsta
kvöldið verður móttaka forseta
samtakanna, þar sem boðið verður
uppá það besta sem fæst á staðnum
af fískmeti, fyrst og fremst, en kjöt
þó ekki útilokað.
Árdegis næsta dag hefjast nefnd-
arstörf sem halda áfram sleitulaust
þar til þinginu lýkur. Nefndir eru
margar og skipta verkefnum með
sér, en auk þeirra starfa og lands-
hlutanefndir, sem fjalla um byggða-
vandamál. Ekkert sem snýr að
Morgunblaðið/Björn Pálsson
Nemendurnir sex sem ljúka prófi nú í vor, talið frá vinstri: Guðni
Ágústsson, Gylfi Garðarsson, Ásgeir Guðjónsson, Tryggvi M. Bald-
vinsson, Guðrún Ingimundardóttir óg Helgi Pétursson. Verk eftir
þau verða flutt á tónleikum í kvöld og annað kvöld.
Tónfræðideild Tónlistarskólans:
Tónverk eftir sex
nemendur á tónleikum
TÓNFRÆÐIDEILD Tónlistar-
skólans í Reykjavík heldur
tvenna tónleika, þar sem flutt
verða frumsamin tónverk eftir
sex nemendur sem ljúka prófi
í vor.
Fyrri tónleikamir verða í dag,
fimmtudaginn 7. maí, í Langholts-
kirkju kl. 20.30. Sinfóníuhljóm-
sveit íslands leikur undir stjóm
Arthur Weisberg, og flutt verða
hljómsveitarverk eftir Helga Pét-
ursson, Guðna Ágústsson, Guðr-
únu Ingimundardóttur og Tryggva
M. Baldvinsson.
Síðari tónleikarnir verða föstu-
daginn 8. maí í húsakynnum
skólans að Laugavegi 178, Bol-
holtsmegin, kl. 18.00. Flutt verða
verk eftir Ásgeir Guðjónsson og
Gylfa Garðarsson. Flytjendur eru
kór Tónlistarskólans í Reykjavík,
hljóðfærahópur nemenda skólans
og annarra en stjómandi er Snorri
S. Birgisson.
Góðan daginn!