Morgunblaðið - 24.09.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1987
Alltum
túlipana
... í stuttu máli
eftir Stein Kárason
Saga — uppruni
Flestar villtar tegundir túlipana
eru upprunnar í Litlu-Asíu eða á
Balkanskaga. Fjölbreytileiki túlip-
ana nú er með ólíkindum. Þekkt
eru rúmlega 7.000 afbrigði sem
orðið hafa til við blöndun tegunda
og stökkbreytingar í gegnum tíðina.
Fyrst er getið um túlipana í
persneskum bókum frá 12. öld. Þar
er notað orðið „lale“ sem líklega
er það sama og lilja. Evrópskum
ferðamönnum þar_eystra þótti gerð
blómsins minna áí^kneska vefjar-
höttinn túrban og er nafnið túlipan
af því dregið. Arið 1753 skrifar
sænski grasafræðingurinn Carl von
Linné um túlipana í riti sínu Speci-
es Planarium og gefur ræktuðum
túlipönum latneska nafnið Tulipa
Gesneriana.
Það voru Austurríkismenn sem
fluttu túlipana á vit hins vestræna
heims árið 1554. Síðar bárust þeir
til Hollands sem í huga margra er
föðurland túlipanans. Þar upphóf-
ust á ofanverðri 17. öld túlipanaæði
þar sem auðmenn og hefðannenn
kepptust um að kaupa og selja túlip-
ana á geypiverði. Þegar fram liðu
stundir urðu túlipanar almennings-
eign og Hollendingar stórtækir
ræktendur. Enn þann dag í dag eru
Hollendingar fremstir í flokki í
ræktun og sölu túlipana. Einmitt
frá þeim fáum við á hausti hveiju
sendan aragrúa túlipanalauka til
ræktunar í görðum og gróðurhús-
um.
Garðatúlipanar
(Tulipa gesneriana L.
hort)
Litauðgi og gerð garðtúlipana er
afar mikil, rauð, gul, hvit fljólublá
og skræpótt blóm. Eiginlegur svart-
Rauðhetta litla eða dílatúlÍDaninn Red riding hood er lágvaxinn og
harðger, ákaflega skærlitur og má nota á fjölbreytilegan máta, t.d.
innan um sígrænan gróður eða i blómaker.
KULDASKÓR
STERKIR OG ÞÆGILEGIR
BLÓMGUN FLOKKUR AUÐKENNI AFBRIGÐI
Snemma apríl — maí Single early (SE) Einfaldir snemm- blómstrandi. Doublé early (DE) Fylltir snemmblómstrandi Hæð 25—30 cm. Plantað í hópa með 10—15 cm millibili og 15—20 cm djúpt. Ilma margir hveijir og standa lengi. Henta td. í tijábeð og við aðkomu að húsum. Mörg litbrigði. Keizerskroon (SE) rauður/gulur. Couleur Cardinal (SE) skartlatsrauður. Peach blossom (DE) rauður/bleikur. Charlton (DE) dökkrauður.
Mendel(ME) Hæð 40—50 cm. Henta í hópa eða raðir. Þurfa sæmi- legt skjól. Góðar driftegundir. Olaf (ME) 35 cm, skarlatsrauður, mjög harðger. Orange Wonder (ME), 35 cm. Eirrauður, ilmar.
Meðal snemma 15. maí— júní Triumph (TR) Tromptúlipanar. Hæð 50—55 cm. Mjög góðar drif- tegundir. Standa vel, ilma. Kansas (TR) 40 cm. Hvít stinn blóm. Lustige Witve (TR) 50 cm. Rauður/hvítur.
Darwin hybrid (DH) Darwin blendingar Hæð 50—60 cm. Sterkbyggðir, blómin stór og standa lengi þola meiri vind en ætla mætti hæðarinnar vegna. Plantað 15—20 cm djúpt með 10—15 cm millibili. Akaflega vinsælir. Apeldorm (DH) skærrauður. Golden Apeldorm (DH) gulur.
Darwin (DA) Hæð 50—70 cm. Stór, einföld blóm og langir stinnir stilkar. Blómin endingargóð, gul, rauð, hvít, blá- leit ogtvflit. Bestir í hópum, 7—15 saman. Queen of night (DA 70 cm, svarblár. Queen of Bartigons (DA) 60 cm., skærbleik.
Síð- blómstr- andi 15. júní - júlí Breeder (BR) Svipaðir DA, en litdaufari. Víkjandi í garðrækt. Ekki á boðstólum hérlendis.
Lily flowering (LF) Liljutúlipanar. Hæð 50—70 cm. Löng og grönn blóm- gerð. Blómblöðin útsveigð og Hkj- ast liljublómum. Góð til afekurðar. West Point (LF) 65 cm. Gulur; stór liljublóm. Red Shine (LF) 55 cm. Rauður, stór liljublóm.
Cottage (CD) Kotatúlipanar Hæð 60—70 cm. Fjölbreytilegur flokk- ur. Blómin egglaga og meiri á hæð en breidd. Linir í vexti og þurfa skjól.
Rembrant (RE) Rembranttúlipanar Þeir eru afsprengi Darwintúli- pana, ýmist taldir til þeirra eða sem sér flokkur. Hafa ljósar rákir á dekkri grunni og blómgast seinna en DA.
Bizarre (BZ) Bizarretúlipanar BZ eru afsprengi CO og BR túlipana. Þeir eru með áberandi æðastrengi, dökkar rákir eða loga á gulum grunni. PlayofFlames.
Bijblomen (BI) (Bicdor) Afsprengi CO og BR. BI og BZ eru flokkar sem teknir voru út úr vegna tímabundinna vinsælda. JanetHeath.
Seint 15. júní - júlí Crispa (CR) (Lacked) Kögurtúlipanar Hæð 60-70 cm. Kögurtúlipanar eru frávik frá algengum kotatúlipönum. Munurinn á CR og CO er sá, að blóm- blöðin á CR hafa kögrast. Maja CR Bellflower CR. Halcro CO Ivoiy Gem CO
Parrot (PA) Páfagaukatúlipanar Hæð 50—60 cm. Blómgast seinna en móðurflokkamir. PA eru afeprengi DA og CO túlipana. Ákaflega fjölbreyti- legir að formi og lit Þessu veldur vírus sem afbakað hefur móðurtegund- imar. Staðsetjið PAfjarri öðrum túlipönum vegna kvillahættu. Endumýist árlega. Góðir í köld gróðurhús. Orange Favourite PA, logagylltur; ilmar. Blondine PA.
Double late (DL) Fylltir/seinir Hæð 50—60 cm. Blómin eru fyllt og ekki ósvipuð bóndarósum, (Paeony) breið og bústin á traustum stilk. Mont Tacoma DL, hvítur. Brillant Fire DL, rauður. Angelick DL, bleik.
Green Flowered (GF) Grænblómatúlipanar Skylt að telja hann hér með enda þótt ýmsir vefengi ættemið. Meginliturinn er grænn en bland- aður skærum litum. Standa vel. Mjögeftirsóttir. Greenland GJ. Bryddaður ljósu og bleiku.
Snemma maí Kaufmannia (KAU) Kaupmanna- túlipanar Hæð 10—15 cm. Plantið 20—25 cm djúpt með 15 cm millibili. Blómgast snemma og venjulega árum saman. Blóm flestra opnast alveg og verða flöt í góðu veðri. Ýmsir litir, svo sem gul innan en rauðleit eða röndóttutan. Skakespeare KAU, eirrauður. Stresa KAU, gulur og rauður.
Fosteriana (FOS) eldtúlipanar Hæð 20—30 cm. Plantað 20—25 cm djúpt og bil 15 cm. Harðgerir og blóm stórir. Fjölmörg afbrigði og litir. Red Emporer FOS, hárauður. Yellow Emporer FOS, gulur.
Greigii (GRE) dflatúlipanar Hæð 15—20 cm. Plantað 25 cm djúpt með 20 cm bili. Litur blómarauður og gulur. Red Ridinghood GRE, rauður.
HRINGDU
og fáðu áskriftargjöld
in skuldfærðá
greiðslukortareikning
LWdÚKH]
SÍMINN ER
691140 691141
„Þú skalt eiga mig á fæti!
-isgs^ 5s £ Í£:ta InoU .Kuinulínsv