Morgunblaðið - 19.12.1989, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1989
31
Handbók frambjóðandans
— stílfærð úttekt á íslensku samfélagi nútímans
eftir Sigríði
Asgeirsdóttur
Nýlega kom út Handbók fram-
bjóðandans, eftir- Vetus Caper. í
bókarkynningu kemur fram að
Handbók frambjóðandans sé ekki
handbók í venjubundinni merkingu
orðsins, en nýtist vel sem slík
vegna yfirgrips efnisins og hnit-
miðaðrar framsetningar. Um leið
er hún stílfærð úttekt á íslensku
samfélagi nútímans og þeim leið-
um og aðferðum sem djarfur fram-
bjóðandi tileinkar sér framans
vegna.
Bókin skiptist í fjóra hluta og
fjailað er vítt og breitt um ástand
og horfur frambjóðanda, mann og
möguleika. I'Yamboðsfiðringur er
skilgreindur, rakin eru nauðsynleg
og æskileg skilyrði sem frambjóð-
andi þarf að uppfylla og greint frá
lykilsetningunni heimulu, sem er
leið til hæstu hæða. Vikið er að
nauðsyn þess að láta bera á sér,
ímynd stjórnmálamannsins er skil-
greind og sérstakir kaflar fjalla
um innri mann og ytra borð. Rætt
er um alvöru stjórnmál eins og þau
eru stunduð á Islandi að mati höf-
undar, hugtök þeirra og eðli, land-
lægan misskilning aga og ábyrgð-
ar, hugsjóna og stefnumiða. Fjall-
að er almennt um stjórnmála-
flokka, hafra þeirra og sauði, gras-
rótina, kjördæmin, grillufangara,
málefnasamninga og skoðana-
kannanir.
Loks er vikið að menningu, landi
og lýðhylli. Rætt er um nauðsyn
þess að hafa tök á bókmenntum
fornum og nýjum, nytsemi talmáls
og likamssérkenna er skýrð og
skilgreind er rökfræði saman-
burðar og sökudólga. I bókarbotni
er vikið að ræðulist, orðfæð og
gnótt og loks eru rök og ræða
hins hæfa stjórnmálamanns með
og á móti færð í stílinn.
Af þessu er ljóst að Vetus Cap-
er kemur víða við, en þótt hand-
bókin sé einkum ætluð frambjóð-
anda í stjórnmálum, þá verður því
alls ekki neitað, að sögn höfund-
ar, nema við sérstakar ytri aðstæð-
ur, að meira og minna sömu regl-
ur gilda um frambjóðanda til
hverskyns frama í félagsskap,
hvaða nafni sem hann kann að
nefnast.
Vetus Caper var að því spurður
hver tilgangurinn væri með bók
af þessu tagi?
Hver er tilgangur bóka yfirleitt?
Já eða listaverks og laxveiða?
Hann getur verið margvíslegur.
Hann getur til dæmis verið sá einn
að fullnægja þörf til sjálfsupphafn-
ingar. Slíkt er afar eðlilegt. Höf-
undur kann að þjást af þeirri ár-
áttu sem nauðsynleg er sérhveij-
um frambjóðanda hvar sem er og
hvenær sem er. Áráttunni til að
láta bera á sér. En í bókinni er
einkum fengist við frambjóðanda
í stjórnmálum og tekið skýrt fram
„að áráttunni verður að fullnægja
hvað sem tautar og raular; spenn-
an sem af henni hlýst getur að
öðrum kosti orðið óbærileg dauð-
legum manni. Að spegla sig í
augngotum nær og fjærstaddra
er nauðsyn."
Hins vegar kann tilgangurinn
að vera sá að koma til skila efni
sem höfundur telur að eigi erindi
við aðra lesendur en hann sjálfan.
Auðvitað getur þetta tvennt, upp-
hafning og erindi, farið saman og
er það ekkert nema gott og bless-
að. En hvað þessa bók varðar sér-
staklega þá er tilgangurinn aug-
ljós hveijum manni. Hann helgar
meðalið.
Hvað áttu við með því?
Jú, hver bók talar sínu máli og
reyndar út í hött og óviðeigandi
að vera að gaspra um tiltekna bók
fram og aftur. Sýndarmennska og
skram einkenna íslenskt samfélag.
Alvarleg umræða er fátíð og eru
stjórnmálin þar engin undantekn-
ing. Ákvarðanir eru teknar á
hlaupum oft í beinni útsendingu
sjónvarpsfrétta, rekstrargrund-
völlur heimila og fyrirtækja, sem
saman mynda samfélagið, er
sífelldum breytingum undirorpinn.
Stjórnmálalíf á íslandi hefur ekki
farið varhluta af þessum óstöðug-
„En í bókinni er einkum
fengist við frambjóð-
anda í stjórnmálum og
tekið skýrt fram „að
áráttunni verður að
fullnægja hvað sem
tautar og raular; spenn-
an sem af henni hlýst
getur að öðrum kosti
orðið óbærileg dauðleg-
um manni. Að spegla
sig í augngotum nær
og fjærstaddra er nauð-
syn.““
leika undanfama tvo áratugi eða
svo og starf stjórnmálamannsins
sem og reyndar allt samfélagslífið
hefur gerbreyst á skömmum tíma.
Stjórnmál eru orðin sérstök at-
vinnugrein og því tímabært að
gefa út handbók fyrir þá sem
hyggja á framboð. Dyggðir og
lestir era af öðram toga en áður
var.
í bókinni er einmitt leitast við
að skilgreina þá meðfæddu og til-
Iærðu hæfileika sem nauðsynlegir
eru til að öðlast frama í stjórn-
málum, um leið og vinnubrögð og
starfshættir hins hæfa stjórn-
málamanns era skýrðir. Eða eins
og segir til dæmis í kaflanum um
innri mann: „Skilyrðing ímyndar
stjórnmálamannsins er hinn innri
maður. Þessi skilyrðing er svo
mikilvæg að hún krefst því miður
nokkurs lesmáls. Fyrst er til að
taka einurð 5 orði og verki, sem
er hæfileg blanda litillætis, auð-
mýktar, mærðar, trausts, smjað-
urs og hroka. Þá era það tilfall-
andi glópska, gleymska, rang-
hermi og mismæli sem ætíð eru
réttlætanleg og í reynd einkar
mannleg. Og loks er það framúr-
skarandi þekking á öllu sem er (og
líka hinu sem er ekki).“ Um hro-
kann er sérstaklega tekið fram að
hann sé „brýn nauðsyn til að slá
HANDBÓK
FRAMBJÓÐANDANS
Vetus Caper
á óprúttna viðmælendur, sýna þá
í réttu ljósi og um leið er hann
aðferð til að hefja stjórnmála-
manninn í hæðir sem eru víðsfjarri
því láglendi sem viðmælandi
skríður eftir. Skreyttur fyndni
verður hroki beittara vopn, en þó
einungis ef gamanið er á kostnað
viðmælenda eða fjarstadds mót-
heija sem fær ekki varist.“
Þú segir að dyggðir og lestir
hafi breyst?
Nei, dyggðir og lestir breytast
ekki, en viðhorf okkar hvers til
annars breytist og mat okkar á
verðmætum, andlegum og verald-
legum. Á fræðimáli kallast þetta
að áherslur breytist, og reyndar
er ekkert sjálfsagðara í nútíma
samfélagi. Um það leika vind-
hviður hvaðanæva úr veröldinni
og nauðsyn krefur að sótt sé í
vindinn. Enda þótt mannkyni
fjölgi dag frá degi verður heimur-
inn sífelLt smærri vegna framvindu
i þráðlausum fjarskiptum. Fréttir
berast hingað til landsins jafn-
harðan og þær verða til í beinni
útsendingu. Þessi hnattræna sam-
þjöppun veraldarfólksins hefur
góða kosti og vonda. Á íslandi
keppast menn við að hirða upp
allt það sem að þeim er rétt frá
útlöndum og fer mannlífið alls
ekki varhluta af því, hvar á bæ
sem er og með sérhverri starfs-
grein. Hér sýna stjórnmálamenn
eðlilegt og nauðsynlegt fordæmi,
enda sjálfvalinn maður næstum í
hveiju rúmi. Þeim er enda ljóst
mikilvægi lykilsetningarinnar sem
að er vikið í bókinni, en mikilvægi
þeirrar setningar, með orðum bók-
arinnar „ræðst eingöngu af því
að ekkert skiptir máli, nema hæfur
hæstvirtur sjálfur. Að tileinka sér
hana er því sem betur fer mun
auðveldara, en virðast kann við
'fyrstu sýn. Setningin á ekkert
skylt við eigingirni eða sjálfbyrg-
ing; hún er einber sjalfsbjargarvið-
leitni í léttum og leikandi heimi.
Þjóðin, flokkurinn og landið sem
heild er leikvöllurinn, leikvöllur
sem leikið er á, spilað með og
færður er í nyt.“
í lok samtalsins var höfundur
Handbókarinnar spurður um það
hvers vegna hann kysi nafnið Vet-
us Caper á kostnað síns eigin? En
eins og kunnugt er útleggst Vetus
Caper „gamli geithafur".
Hann kvað það ráðast af því
að skerpa skil manns og málefnis.
Þessu tvennu megi aldrei rugla
saman. Málefnið, erindi Hand-
bókarinnar, verður að fá að njóta
sín án þess að mín persóna sé
nokkuð að þvælast þar fyrir.
Höfundur er myndlistarmaöur í
Keykjavík.
Umferðarráð: -
Sýnið varúð
í umferðinni
MIKIL umferð er um allt land
síðustu daga fyrir jól. Þess vegna
er það mikið mál að allir vegfar-
endur sýni ítrustu varúð og til-
litssemi til að koma i veg fyrir
óhöpp og slys, segir í frétt frá
Umferðarráði.
Umferðarráð hvetur alla landsmenn
til að leggja sitt að mörkum til
þess að jólahátíð renni ekki upp í
skugga alvarlega umferðaslysa.
Minnt er á endurskinsmerki.Á und-
anförnum árum hafa víða verið
haldin svökölluð jólaglöggboð í
mörgum fyrirtækjum og félaga-
samtökum. Af því tilefni minnir
Umferðarráð á, að áfengi og akstur
eiga alls ekki samleið.
SAGAN GLCYMIR ENGUM. Ásgeir Jakobsson.
Ásgeir segir sögur af sjómönnum og fiskiskipstjórum, sem voru miklir aflamenn
og sjósóknarar fyrr á árum, auksögunnaraf skipherra landhelgisgæslunnar, sem
Englendingar létu islenskan forsætisráðherra reka.
UNDIR MAMRINUM. Grétar Kristjónsson.
Reynsíusögur gjaldþrota einstaklinga.
Hér er fjaliad um reynslu nokkurra einstaklinga, sem lent hafa í greiðsluerfið-
leikum og gjaldþroti. Þetta eru áhrifarikar frásagnir, þar sem þjáningin og reiðin
koma berlega í Ijós. Oft er tekið sterkt til orða og ýmsir fá kaldar kveðjur.
OG ENN MÆLTI HANN. Finnbogi Guðmundsson.
20 ræóur og greinar.
tlérfjallar Finnbogi um hin margvíslegustu efni, alltfrá nýársdagshugleiðingu í
Mafnarfjarðarkirkju til handknattleiks á fimmta tugnum og fráságnar af ferð til
Albaníu. Þá er erindi um Þingvelli og Þjóðarbókhlöðu og sitthvað fleira.
LÆKNINGAMÁTTUR ÞINN. tlaroid Sherman.
Sherman greinir hér frá tilraunum sinum á lækningamætti hugans og setur fram
ráðleggingar fyrir þá, sem þarfnast lækningar. flann er fullviss um það, að Guðs-
krafturinn er til staðar i hverjum manni til að endurvekja hug og likama.
DULRÆN REYNSLA. Gudný Þ. Magnúsdóttir.
Frásagnir af dulskynjunum sjö íslenskra kvenna.
Áhugi á dulrænum fræðum hefur alltaf verið mikill. Hér segja sjö islenskar konur
frá reynslu sinni í þessum efnum, greina frá því sem fyrir þær hefur borið í lífinu
á þessu sviði og svara um leið ýmsum áleitnum spurningum.
SKIPTIR ÞAÐ MÁLI? Árni Grétar fínnsson.
Þetta er önnur Ijóðabók Árna Grétars. 1982 kom út Leikurad orðum, þar sem voru
bæði frumort Ijóð og þýdd. hér eru eingöngu frumort Ijóð, sem eru margbreytileg
að efni og framsetningu og bera mörg með sér ákveðinn tón, sem sérkennir höf-
undinn. Eiríkur Smith myndskreytti.
SKVGGSJA - BOKABVÐ OUVERSSIWSSF