Morgunblaðið - 19.12.1989, Page 40

Morgunblaðið - 19.12.1989, Page 40
 -j- nnnfifffflnifpffsfniviipf MORGÚNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1989 41 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aðstoðarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri Árvakur, Reykjavík HaraldurSveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift- argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið. Síðbúinn virðis- aukaskattur Lög nr. 50/1988 ,um virðis- aukaskatt koma til fram- kvæmda eftir u.þ.b. hálfan mánuð - í ársbyijun 1990. Skatturinn hefur áhrif á allt okkar atvinnu- og efnahagslíf. Síðbúin breyting á lögunum er enn tíl meðferðar hjá Alþingi, þegar eftir lifa þrír eða fjórir starfsdagar þess 1989, og enn hafa ekki allar reglugerðir um framkvæmdina séð dagsins ljós. Útreikningar fjármálaráðu- neytisins, fram settir í athuga- semdum með stjórnarfrumvarp- inu, tíunda 2.000 m.kr. tekjutap ríkissjóðs vegna virðisaukaskatts- ins. Nefndarálit fyrsta minnihluta fjárhags- og viðskiptanefndar efri deildar [Halldórs Blöndals og Eyj- ólfs Konráðs Jónssonar] segir á hinn bóginn hagnað ríkissjóðs af breytingunni allt að 1.600 rn.kr., þegar kerfisbreytingin í heild er skoðuð. Hér skakkar hvorki meira né minna en 3.600 m.kr. Þessi mismunur ætti að nægja til þess að reynt sé að komast nær hinu sanna en stjórnvöld virðast hafa áhuga á. Það er til vansa og Al- þingr varla sæmandi að skakki milljörðum. Stórfelld mistök í skattlagningu eins og ekknaskatt- urinn ætti að vera víti til varnað- ar. Skattasúpan lendir á þegnum þjóðfélagsins, sem nú eru hreyttir eins og frekast er unnt, enda hugsa áreiðanlega margir stjórn- vöidum þegjandi þörfina og bíða þess dags með eftirvæntingu, þeg- ar skattakóngamir hrökklast frá völdum og almenningur fer aftur að treysta þeim tölum, sem nefnd- ar eru í umræðum á Alþingi. Fjármálaráðuneytið leiðrétti síðar áætluð áhrif skattkerfis- breytingarinnar á tekjur ríkissjós 1990. Því var þó enn haldið fram að henni fylgdi allnokkurt tekjutap miðað við söluskatt. Er nema von að landsmenn líti fjárlagaáætlanir efans augum, þegar svo miklu skakkar í áætluðum áhrifum skattkerfisbreytingarinnar hjá landsfeðrum? Og það í kjölfar þess mismunar sem fyrirsjáanlegur er á fjárlagaáætlunum fyrir liðandi ár 'og rauntölum í ríkisbúskapnum? Breytingar á stjórnarfrumvarp- inu, sem gerðar hafa verið í efri deild Alþingis, horfa til réttrar áttar. Hins vegar hefur hvergi nærri verið tekið nógsamlegt tillit til rökstuddrar gagnrýni, utan þings og innan, á efnisatriði, und- irbúning og ráðgerða framkvæmd laganna. Undirbúningurinn er í molum, bæði vegna tímaskorts og ósamstöðu í stjórnarliðinu. Þeir 25 þúsund aðilar í atvinnulífinu, sem verða greiðendur virðisaukans eftir áramótin, eru misvel í stakk búnir til að annast innheimtu hans vegna þess hve ákvarðanir stjórn- valda og útgáfa reglugerða hafa dregizt á langinn. Ymis fram- kvæmdaatriði eru enn óljós svo sem varðandi skattheimtu á fram- kvæmdir sveitarfélaga, bygging- ariðnað o.fl. Skatthlutfall virðisaukans hækkar úr 22% í 24,5%. Það verð- ur verulega hærra en í helztu við- skipta- og samkeppnislöndum okkar. Það verður og of hátt mið- aðvyið verðlag í landinu, kaupmátt launa og stöðu samningamála á almennum vinnumarkaði. Eðli- legra hefði og verið að hafa tvö skattþrep - hið lægra fyrir mat- væli. í stað þess er nú ráðgert að greiða niður hluta þeirrar hækkun- ar, sem af virðisauka leiðir, á fá- einar neyzluvörur, þ.e. dilkakjöt, fisk, mjólk og innlent grænmeti. Lakari kosturinn var valinn. I fyrsta lagi verður „14% ígildi virð- isaukaskatts“ hærri skattlagning matvæla en hjá flestum Evrópu- ríkjum. í annan stað verður þessi niðurgreiðsla flóknari í fram- kvæmd. í þriðja lagi eru niður- greiðslur háðar fjárlagaafgreiðslu hveiju sinni. í fjórða lagi verða allar aðrar neyzluvörur með 24,5% virðisaukaálagi. Enn er nokkur óvissa um fram- kvæmd virðisaukans gagnvart sveitarfélögum. Samband sveitar- félaga áætlar allt að 900 m.kr. hækkun rekstrarkostnaður þeirra vegna virðisaukans. Gangi það eftir hirðir ríkisvaldið á einu bretti nær allan „hagnað“ sveitarfélag- anna af nýrri verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga. Minna má á, í þessu sambandi, að bitur reynsla Dana af skattlagningu lögbund- inna skylduverkefna sveitarfélaga leiddi til þess að fallið var frá henni. Ástæða er jafnframt til að vara við vangaveltum fjármála- ráðherra, þess efnis, að ríkið skatt- leggi hinn almenna borgara gegn um sveitarfélögin, t.d. með skatti á orkufyrirtæki, sem fer beint út í verðlagið. Megintilgangur virðisauka- skattsins var að bæta stöðu fyrir- tækja í útflutnings- og samkeppn- isgreinum, stuðla að hagkvæmari verkaskiptingu milli fyrirtækja og bæta innheimtu ríkisins á neyzlu- sköttum. Allt er þetta af hinu góða. Á hinn bóginn skortir veru- lega á að undirbúningurinn af hálfu framkvæmdavaldsins sé full- nægjandi. Því veldur fyrst og fremst sundurlyndið og vandræða- gangurinn á stjórnarheimilinu. Af þeim sökum verður framkvæmdin erfiðari en vera þurfti, bæði hjá atvinnulífinu og skattheimtunni. Þess vegna rær ríkissjóður á nokk- ur óvissumið með skattkerfis- breytingunni. Reynslan sker síðan úr um það, hver áhrif hins nýja skattkerfis verða á verðlag í landinu, tekjur ríkis- og sveitarfé- laga sem og afkomu atvinnuveg- anna. Siglingaleiðir lokaðar við Horn og á Húnaflóa: Mesti liafís við landið í desember síðan 1917 * Aætlanir strandferðaskipa raskast SIGLINGALEIÐIR fyrir Horn og á Húnaflóa hafa lokast vegna hafíss og hafa skipafélög af þeim sökum endurskipulagt áætl- unarferðir. Norð-austanátt hefur verið rikjandi á þessum slóð- um undanfarna daga og veldur áttin því að hafísinn þjappast enn nær landi. Spáð er svipaðri átt eitthvað fram eftir næstu viku. I skýrslum Veðurstofúnnar þarf að leita allt aftur til 1917, til upphafs fí-ostavetursins mikla, eftir viðlíka hafís við landið í desember, að sögn Þórs Jakobssonar veðurfiræðings. Óttast er að hafís berist með straumum austur á bóginn til Skagafjarðar. í ískönnunarflugi TF-SYN, flugvélar Landhelgis- gæslunnar í gær, kom í ljós að meginísjaðarinn er í um 35 sjómíl- ur norðvestur af Kolbeinsey. Það- an teygir ísröndin sig í aust- norðaustur og í suð-suðvestur. Hafísinn er landfastur allt frá Munaðarnesi á Ströndum og vest- ur fyrir Hornbjarg að ísafjarðar- djúpi. Siglingaleiðir fyrir Horn og í Húnaflóa hafa lokast og sigling- ar eru varasamar úti fyrir vestan- verðu Norðurlandi. Þéttar ísrastir og stakir jakar lii jjjfgl g - • ■ eru á hafsvæðinu austan við meg- inísjaðarinn en vegna óhagstæðs veðurs til ískönnunarflugs era austurmörk íssins óljós. Þórir Sveinsson, framkvæmda- stjóri markaðsr og flutningasviðs Ríkisskips, sagði að unnið væri að endurskipulagningu strand- flutninganna en skip sem átti að sigla frá vestri til hafna á Norður- landi í gær komst ekki lengra en til ísafjarðar. Þórir átti von á að skip yrði s.ent rétt fyrir jól austur fyrir l'andið til hafna á Norður- landi. Hann sagði að mörg verk- efni lægju fyrir í strandflutning- um en bjóst ekki við að áhrifa vegna lokunar siglingaleiða myndi gæta fyrr en í lok mánað- arins. Isinn kominn að Horni síðastliðinn laugardag. Ljósmynd: Ómar Ragnarsson Hafísog fimbulkuldi á Ströndum: Vatn frýs í leiðslum 1 *»11rr'i t'lirtli RiQniorfir.il Laugarhóli, Bjarnarfírði. Hafís er nú að koma inn á Húnaflóa og sáust fyrstu tveir ísjakarnir frá Kaldrananesi í gærmorgun. Hörkuáhlaup gerði hér um sveitir eins og víða á landinu í vikunni 12.-16. desember. Vatn fraus í leiðslum á þremur bæjum og olli búsifjum. Vetur skall á með öllum sinum þunga á nokkrum dögum. Þó er helst fært til Hólmavíkur þar sem snjókoma er ekki mikil. Prost var hins vegar 13 gráður og þar sem jörð er ekki varin af snjó, átti það greiðan aðgang að vatnslögnum. Jólaundirbúningur er þó í hámarki, bæði á heimilum og í skólum, en kennslu lýkur víðast í dag. ísinn var orðinn þéttari í gær þegar Landhelgisgæslan fór I ískönnunarflug. í sumum skólum hafa hin opinberu litlu jól verið haldin um helgina. í Klúkuskóia var leikið ævintýraleikri- tið Ása, auk þess var sett upp sviðs- mynd með jólajötunni, eða fæðingu Krists, og sungnir jólasálmar. Þá var sett upp' sviðsmynd um líf litla fræs- ins, sem féll í jörðu og lesin frásögn ' og ljóð. Eins og venjulega var öllum Bjarnfirðingum boðið til skemmtun- arinnar. Mitt í öllum þessum jólaundirbún- ingi sveimar svo landsins forni fjandi að. Þegar börn lögðu á stað í skóla í morgun sást tii tveggja ísjaka úti á Bjarnarfirði, undan Kaldrananesi. Þá er komið íslag á alla firði þar sem ár og lækir renna til sjávar. Um miðjan mánuðinn skipti algjörlega um veður og skall á vetur með frost- hörkum og síðan tók að snjóa. Finnst nú hvernig kuidann rekur undan hafísnum og fór frostið niður í 13 gráður. Þetta orsakaði svo að neyslu- vatn fraus á tveimur bæjum og í íbúðarhúsi skólastjórans við Klúku- skóla fraus afrennsli af kyndingu, svo að þar gerðist kalt í húsunum. Nokkuð af fé er úti enn og átti að taka það á hús rétt fyrir frosthörk- urnar, en það var bágrækt og vildi ekki fara úr högunum. Alls staðar sem volgrur koma upp var enn græn- gresi og undu ærnar sér vel úti. Þegar svo frostharkan skall á var brugðlst við rétt einu sinni enn og reynt að ná fénu á hús, en ekki með nógu góðum árangri. Ekki hefur snjóað mikið ennþá, en nóg til þess að tryggt er að hér verði ekki rauð jól. / SHÞ Kort unnið upp úr ískönnunarflugi TF-SYN í gær. Kortið sýnir að hafísinn er landfastur frá Munaðarnesi á Ströndum og vestur fyrir Hornbjarg að Isafjarðardjúpi. Jóhannes Nordal, bankastjóri Seðlabankans, kom í gær á fund, aðila al- menna vinnumarkaðarins í nýja Sambandshúsinu og reifaði hvað væri fram- undan í verðbólgu- og vaxtamálum. 1 dag mæta íulltrúar ríkisstjórnarinnar á fund aðila til að gera grein fyrir hvort hækkanir á opinberri þjónustu eru væntanlegar. Myndin sýnir Ingibjörgu Guðmundsdóttur, formann Lands- sambands íslenskra verslunarmanna, Magnús Geirsson, formann Rafiðnað- arsambands íslands, Einar Odd Kristjánsson, formann Vinnuveitendasam- bands íslands qg Ásmund Stefánsson, "forseta Alþýðusambands íslands. Á innfelldu myndinni eru Hjörtur Eiríksson, framkvæmdastjóra Vinnumála- sambands samvinnufélaganna og Jóhannes Nordal. Rætt um verð- bólgu- og vaxtamál Morgunblaðið/Þorkell Asmundur Stefánsson, forseti Alþýðusambands Islands: Fráleitt að verkafólk fái minni hækkanir ÁSMUNDUR Stefánsson, forseti Alþýðusambands íslands, segir það fráleitt að almennt verkafólk fái minni kauphækkanir en samið hefúr verið um við hákólamenn í BHMR, þörfin fyrir kaup- hækkanir hljóti að vera miklu meiri hjá láglaunafólki. Þær for- sendur geti ekki verið til sem réttlæti meiri kaupmáttaraukn- ingu til þeirra sem hærra séu launaðir. Samið helúr verið við BHMR um 1,5% hækkun launa þann 1. janúar og 1,5% hækkun þann 1. maí, auk eins launaflokkshækkunar þann 1. júlí, en það jafiigildir 3% launahækkun. Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagðist að- spurður ekki telja koma til greina að nema samninga ríkisins við BHMR úr gildi, eins og formaður Vinnuveitendasambands ísíands hefur gert kröfu um. „Það liggur fyrir að þessir samningar hafa verið gerðir og ég trúi því að rikis- stjórnin hafi vitað nákvæmlega hvað hún var að gera. Þá var á það bent hvaða hættu þessir samn- ingar gætu haft í för með sér og menn eru að horfast í augu við það núna,“ sagði Þorsteinn. Jón Sigurðsson, viðskiptaráð- hérra, sagði að mönnum bæri ekki saman um tengsl samninga Bandalags háskólamenntaðra rikisstarfsmanna og samninga á almennum vinnumarkaði og hon- um hefði því miður ekki gefist tækifæri til að að komast til botns í málinu. „Mér virðist að það sé alls ekki einsýnt að þær hækkanir sem ákveðnar eru í þessum samn- I ingi fjármálaráðherra við BHMR séu ávísun á hækkun umfram það sem gerist á hinum almenna vinnumarkaði. Þvert á móti tel ég og það er að minnsta kosti túlkun fjármálaráðherra að þessar hækk- anir komi á móti hækkunum á hinum almenna markaði og það sé fyrst þegar fram úr þeim sé farið sem samanburður verði við almenna markaðinn,“ sagði Jón Sigurðsson ennfremur. Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Verkamannasambands íslands, sagði að menn væru ekki alveg sammála um hvernig bæri að túlka samning BHMR og ríkis- ins og það hefði verið ákveðið að leita til beggja aðila varðandi túlk- un þar á, en það væri mikil sprengja inn í þessar viðræður, ef þessi hækkun væri innibyggð sjálfvirkt. Morgunblaðið/Árni Sæberg LITLU JÓLIN í ÁLFTABORG TÍMI Litlu jólanna er genginn í garð í skólum og á barnaheimilum. Fyrstu Litlu jólin voru í gær og eins og myndin ber með sér var líf og fjör í Álftaborg við Safamýri. Jólasveinninn heimsótti börnin og mikið var dansað og sungið.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.