Morgunblaðið - 20.12.1991, Blaðsíða 1

96 SIÐUR B/C/D
291. tbl. 79. árg.
FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1991 Prentsmiðja Morgunblaðsins
Jeltsín tekur völdin í Kreml
og afnemur sovésk ráöuneyti
Atlantshafsbandaiagið ætlar að skipuleggja aðstoð við sovésku lýðveldin og
býðst til að láta hermenn sína annast flutninga matvæla og dreifingu
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
kom í gær í opinbera heimsókn
til Italíu og var tekið á móti
honum með þeirri viðhöfn sem
þjóðhöfðingja sæmir. ítalska
stjórnin hefur þó ekki enn
viðurkennt sjálfstæði Rússlands
en á það lagði Jeltsín mikla
áherslu í viðræðum sinum við
ítalska frammámenn. Hér er
Jeltsín ásamt Francesco Cos-
siga, forseta Ítalíu, í Quirinale-
höllinni í Róm.
Brussel, Moskvu. Reuter.
BORIS Jeltsín, forseti Rússlands, gaf í gær út tilskipun um, að
Kreml, valdamiðstöð Sovétríkjanna um sjö áratuga skeið, heyrði
nú undir rússneska sambandslýðveldið og einnig sovéska utanrík-
is- og innanríkisráðuneytið og leynilögreglan. Voru tilskipanirnar
birtar eftir að Jeltsín var kominn í opinbera heimsókn til Ítalíu
en með þeim virðir hann að vettugi áskoranir Míkhaíls Gorbatsj-
ovs, forseta Sovétríkjanna, um „löglegt" valdaframsal. Atlantshafs-
bandalagið, NATO, ætlar að taka að sér að skipuleggja aðstoð
við Sovétríkin og er reiðubúið að senda þangað hermenn til að
annast matardreifingu og tryggja, að hún fari vel fram. Var þetta
samþykkt á utanríkisráðherrafundi NATO í Brussel í gær og er
það jafnframt í fyrsta sinn í sögu bandalagsins, að það ákveður
að gangast fyrir hjálparstarfi.
Með tilskipunum Jeltsíns hefur
Sovétstjórnin verið svipt öllum
stofnunum sínum nema varnar-
málaráðuneytinu og sovésku kjarn-
orkumálastofnuninni og samkvæmt
fréttum var rússneskum yfirvöldum
einnig skipað að leggja hald á opin-
F.F.S:
Endurskoð-
unin taki
aðeins til
dómstólsins
Brussel. Frá fréttaritara Morgunblaðsins,
Kristófer M. Kristinssyni.
Á ÓFORMLEGUM fundi aðal-
samningamanna Fríverslunar-
bandalags Evrópu (EFTA) og
Evrópubandalagsins (EB) í
Brussel í gær varð samkomulag
um að hrófla ekki við öðrum
köflum samningsins um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES) en
þeim, sem fjallar um sameigin-
lega dómstól, nema brýna nauð-
syn beri til.
Samningamennirnir voru sam-
mála um, að óskyldir þættir samn-
ingsins yrðu ekki notaðir sem
skiptimynt til að ná málamiðlun,
sem hentaði Evrópudómstólnum, en
samkvæmt heimildum í Brussel
þykir einsýnt, að EES-dómstóIlinn
sé úr sögunni og ekki kemur til,
greina nein lögsaga Evrópudóm-
stólsins yfir EES. Á fundinum í gær
var samstaða um að ljúka EES-
samningnum þannig, að hann geti
tekið gildi 1. janúar 1993 og er
stefnt að því að árita hann í janúar-
lok og undirrita í febrúar nk.
Hefur sérfræðinganefnd verið
falið að skila áliti til aðalsamninga-
manna 15. janúar en talsmenn
beggja forðast að nefna nokkrar
hugmyndir til lausnar vandanum.
íslendingar hafa hins vegar lengi
verið talsmenn þess, að hin svokall-
aða EFTA-stoð samningsins verði
sem sjálfstæðust og öflugust. Er
þar gert ráð fyrir sérstökum EFTA-
dómstól, sem yrði ofar eftirlitsstofn-
unum EFTA. í Brussel hafa menn
einnig rætt um sameiginlegan gerð-
ardóm en ljóst þykir, að dómararn-
ir í Lúxemborg muni skoða allar
lausnir gagnrýnum augum.
berar eigur Gorbatsjovs eða forseta-
embættisins, til dæmis erlendan
gjaldeyri. Samkvæmt tilskipuninni
hefur sovéska utanríksráðuneytið
verið lagt niður en í henni segir
ekkert um hver sé staða Edúards
Shevardnadzes, utanríkisráðherra
Sovétríkjanna, eða hverra fulltrúar
sendiherrar Sovétríkjanna eru nú.
Um KGB eða leynilögregluna sagði,
að sú deild hennar, sem starfar inn-
anlands, hefði verið færð undir
rússneska innanríkisráðuneytið.
Einn af blaðafulltrúum Gorbatsjovs
sagði í gær, að þeir hefðu frétt af
tilskipununum með sama hætti og
allur almenningur eða í fréttum
TASS-fréttastofunnar.
Leiðtogar 10 af 12 lýðveldum
Sovétríkjanna koma saman til fund-
ar í Alma-Ata í Kazakhstan á laug-
ardag til að ræða um framtíðarskip:
an hins nýja, sovéska samveldis. í
gær var birt ávarp Gorbatsjovs til
leiðtoganna þar sem hann skorar á
þá að láta valdaskiptin fara fram
að lögum en að undanfömu hafa
lýðveldin keppst við að gera upp-
tækar eigur sovéska ríkisins og
hafa Rússar verið stórtækastir.
Segir Gorbatsjov, að mesta ógæfa
Sovétmanna hafi ávallt verið rudda-
leg íhlutun stjórnvalda og valdbeit-
ing. Þá nefnir hann nokkur atriði,
sem hann telur, að hið nýja sam-
veldi verði að fara eftir og ekki síst,
að yfirstjóm kjarnorkuheraflans
verði á einni hendi.
Utanríkisráðherrafundur Atl-
antshafsbandalagsins í Brussel
samþykkti í gær að gangast fyrir
aðstoð við Sovétríkin en í yfirlýs-
ingu hans segir, að bandalagið, sem
hafi ávallt verið reiðubúið að vetj-
ast árás, telji það ekki síður sitt
hlutverk að standa vörð um friðinn.
Því bjóðist það til að láta hermenn
sína „annast flutning og dreifingu
vista og annarra hjálpargagna" í
samstarfi við sovéska hermenn.
Utanríkisráðherrarnir buðu sov-
ésku lýðveldunum einnig hjálp við
að uppræta kjarnorkuvopn en
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sem er nýkominn
úr ferð. um sovésku lýðveldin, seg-
ist vera fullviss um, að kjarnorku-
vopn verði í framtíðinni aðeins í
Rússlandi en Hvíta Rússland, Úkr-
aína og Kazakhstan muni afsala sér
þeim.
Þá sagði Baker, að með hruni
Sovétríkjanna opnuðust jafnvel
möguleikar á enn víðtækari kjarn-
orkuafvopnun.
Reuter
Slóvenía og Króatía
Þjóðverjar gætu viður-
kennt sjáJfstæðið fyrir jól
Bonn. Reuter.
ÞÝSKA ríkisstjórnin ákvað í gær að viðurkenna sjálfstæði Króatíu
og Slóveníu 15. janúar næstkomandi og e.t.v. fyrir jól, að sögn Diet-
ers Vogels, talsmanns þýsku stjórnarinnar.
Vogel sagði að þýska stjórnin
myndi viðurkenna sjálfstæði hvers
þess lýðveldis Júgóslavíu sem upp-
fyllti skilyrði Evrópubandalagsins
(EB). Þar er einkum um að ræða
skilmála um lýðræðislegt stjórnar-
far, réttindi minnihlutahópa og
trygg landamæri. Samkvæmt sam-
komulagi Evrópubandalagsins verða
lýðveldi Júgóslavíu að uppfylla þessi
skilyrði í síðasta lagi 23. desember
til þess að af viðurkenningu 15. jan-
úar geti orðið. En Vogel tók fram
að viðurkenning Þjóðveija gæti kom-
ið um leið og skilyrðin hefðu verið
uppfyllt, þ.e. hugsanlega fyrir jól.
Rúmenía steig í gær skref í átt
til viðurkenningar sjálfstæðis Slóv-
eníu og Króatíu með því að Theodor
Melescanu utanríkisráðherra sagði
að vegabréf þessara landa yrðu við-
urkennd frá og með áramótum og
íbúar þeirra þyrftu ekki vegabréfs-
áritun til að ferðast til Rúmeníu.
Paavo Várynen, utanríkisráðherra
Finnlands, sagði í gær að finnska
ríkisstjórnin myndi fara að fordæmi
EB og viðurkenna Slóveníu og Króa-
tíu 15. janúar að uppfylltum ákveðn-
um skilyrðum.
George Bush Bandaríkjaforseti og
Perez de Cuellar, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, hafa lagst
gegn of skjótri viðurkenningu. Slíkt
gæti að þeirra sögn leitt til þess að
átökin í Júgóslavíu breiddust út.
Þjóðvetjar sem áttu mestan þátt í
frumkvæði Evrópubandalagsins
segja hins vegar að viðurkenning
geti verið þrýstingur á júgóslavn-
eska herinn um að hætta bardögum.
Áður hafa Úkraína og Litháen
viðurkennt sjálfstæði Króatíu og Sló-
veníu og íslenska utanríkisráðuneyt-
ið gaf út tilkynningu um viðurkenn-
ingu í gær eins og greint er frá á
baksíðu.
Sjá baksíðu og frétt á bls. 32.
Reuter
Gamall Króati með Kristsmynd
á krossi.