Morgunblaðið - 28.05.1992, Blaðsíða 20
20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1992
Verstöð íslands
Nokkrar hugleiðingar um þessa frábæru heimildarkvik-
mynd um íslenskan sjávarútveg
eftir Hjálmar R.
Bárðarson
Það kann að vera óþarfi að orð-
lengja það, sem allir virðast vera
sammála um; sem sé að heimildar-
kvikmyndin Verstöðin ísland sé frá-
bært afrek og öllum aðstandendum
myndarinnar til mikils sóma. Þó tel
ég að enn sé tímabært að koma á
framfæri þökkum til Kristjáns
Ragnarssonar formanns Landssam-
taka íslenskra útvegsmanna og
stjórnarmanna samtakanna, fyrir
þá snjöllu hugmynd að standa að
og fjármagna gerð þessarar kvik-
myndar til að minnast 50 ára af-
mælis Landssambandsins árið
1989. Með þessari framkvæmd hef-
VÁKORT
Eftirlýst kort nr.:
4507 3900 0002 2355
4507 4300 0014 1613
4543 3700 0003 6486
4543 3700 0005 1246
4543 3700 0007 3075
4548 9000 0033 0474
4548 9000 0035 0423
4548 9000 0033 1225
4548 9000 0039 8729
Algreiöslulólk vinsamlegast takiö qtangreind
kort úr umferö og sendið VISA íslandi
sundurklippt.
VERÐLAUN kr. 5000,-
fyrir að klófesta kort og visa á vágest.
ur LÍÚ reist sér óbrotgjarnan minn-
isvarða, með því að bjarga frá glöt-
un sögulegum verðmætum um ís-
lenskan sjávarútveg frá upphafi
árabátaútgerðar í verstöðvum á
útnesjum til númíma vélvæddra
úthafsveiða.
Það var vel ráðið hjá LÍÚ að
veita framleiðanda myndarinnar,
Lifandi myndum hf., frjálsar hendur
um alla handritagerð, gagnasöfnun,
og framkvæmd verksins. Þar hafa
þeir Erlendur Sveinsson kvik-
myndagerðarmaður, Sigurður
Sverrir Pálsson kvikmyndatöku-
maður og Þórarinn Guðnason hljóð-
upptökumaður lagt fram ómælda
vinnu og metnað við gerð myndar-
innar. Frábærlega vel hefur þeim
tekist að flétta gamalt og nýtt
myndefni saman í eina órjúfandi
heild í söguþráðinn. Með rólegu og
skýru tali kemur þulurinn Vilhelm
G. Kristinsson frásögninni vel til
skila, þannig að sjón og heyrn eru
samtímis fullnýtt við að njóta gæða
myndarinnar á breiðtjaldi í sýning-
arsalnum.
Greinilegt er að verkið nýtur
þess að sagnfræðilegrar ráðgjafar
hefur verið leitað hjá viðurkenndum
sérfræðingi, Helga Skúla Kjartans-
syni. Þar kemst vel til skila sú stað-
reynd, að það er ekki einokunar-
verslun Dana heldur fyrst og fremst
tregða og fastheldni gamla íslenska
bændasamfélagsins, sem veldur því
að útgerð opinna árabáta frá hafn-
lausum verstöðum á útnesjum
landsins heldur áfram, löngu eftir
að erlend þilskip höfðu hafið ábata-
samar veiðar á djúpslóð utar en
íslenskir vermenn á opnum fleytum
gátu sótt. Sú árabátaútgerð var
stunduð sem aukabúgrein gamla
bændasamfélagsins, einkanlega á
þeim tíma árs, þegar ekki var þörf
vinnumanna við búskapinn. Þetta
fyrirkomulag fiskveiða hefur greini-
lega tafið fyrir' myndun þéttbýlis
útvegsþorpa, þar sem íbúar væru
óháðir búskap. Meðan einokunar-
verslunin var við líði, var hagnaður
kaupmanna fyrst og fremst af
verslun með fiskinn, en landbúnað-
arafurðirnar voru oftar en ekki seld-
ar með tapi. Þess vegna voru kaup-
menn meira að segja áhugasamir
um auknar fiskveiðar, og að þeirra
frumkvæði hófst saltfiskverkun i
landinu, en með henni jókst veru-
lega verðmæti útfluttra fiskafurða.
Þegar kaupmenn létu duggur sínar
halda til fiskveiða meðan beðið var
eftir landbúnaðarafurðum til út-
flutnings að hausti, þá litu bændur
þetta frumkvæði óhýru auga. Þeir
óttuðust að með auknum fiskveið-
um á öllum tímum árs og störfum
þurrabúðamanna í sjávarþorpum
myndu þeir missa nauðsynlegt
ódýrt vinnuafl við landbúnaðinn.
Þessari tortryggni og andstöðu
gamla rótgróna bændasamfélagsins
gegn uppgangi fiskveiða sem sjálf-
stæðrar atvinnugreinar eru gerð
mjög góð skil í kvikmyndinni. Þar
eru leiknu þáttungarnir mjög sann-
færandi innlegg, og þeir hafa
heppnast sérlega vel. Þannig hefur
algjörlega verið komist hjá viðtölum
við einstaka menn, sem hefði rofið
söguþráðinn og gert myndina
þunglamalega.
Einkanlega þrír þessara leiknu
þátta eru eftirminnilegir. Upphafs-
atriðið í Ósvör í Bolungarvík þar
sem lýst er á sannfærandi hátt út-
ræði frá árabátaverstöð, bæði að-
stöðu og vistarverum á verbúðar-
loftinu, gömlu sjóklæðunum og þeg-
ar lagt er í róður út á ísafjarðar-
visa IVLT
imm
Höfðabakka 9 • 112 Reykjavík
Sími 91-671700
Þú svalar lestrarþörf dagsins
ás|öum Moggans! '
Bílaleigubílar ó íslandi
og í 140 öðrum löndum ú mjög hagsfæðu verði.
DAGAR
29. maí-6. júní
L.A. SKOR OG BOLUR MEÐ
Blöörur, glens og gaman
Póstsendum
Skóverslun Kópavogs
Skór og sportvörur
Hamraborg 3 sfmi 41754
Úr Ósvör í Bolungarvík. Sjósetning á árabát frá verbúð.
djúp. Lýsing, myndataka og klipp-
ing myndarinnar um morguninn í
verðbúðinni er sérstaklega vel unn-
in. Áhorfandinn kemst í náin kynni
við verðbúðarlífið. Það er nærri því
eins og að hafa verið þarna staddur
sem ósýnilegur áhorfandi þessarar
svipmyndar. Þá er einnig skemmti-
leg svipmyndin af saltfiskverkun-
inni við Turnhúsið á ísafirði, sem
er hluti Byggðasafns Vestfjarðar.
Þar eru fiskreitar og vagnar á tein-
um varðveittir.
Leikinn þáttur frá skútuöld á
ísafirði er líka sannfærandi og vel
gerður. Stássstofan í Faktorshúsi,
húsgögn, gluggatjöld, kaffibollar,
kaffikanna og kökudiskar á borði
gera umhverfið eðlilegt, þegar
kaupmaðurínn Ásgeir G. Ásgeirs-
son (Ásgeirsverslun) nýkominn frá
Danmörku er að ræða þar við mág
sinn og sameignarmann Árna Jóns-
son á staðnum, og sýnir honum
mynd af gufuskipi, sem nota mætti
til utanlandssiglinga með fiskiaf-
urðir út og nýlenduvörur heim.
Ásgeir er bjartsýnn og hugmynda-
ríkur, greinilega áhugasamur um
framfarir, en Árni, sem heima sit-
ur, er raunsær og varkár, ekki eins
sannfærður um að ráðlegt sé að
festa kaup á slíku skipi. Svipmynd
sem þessi þáttur og rólegt og skýrt
tal sögumanns (þularins), sem
myndinni fylgir heillar áhorfand-
ann, sem aftur hefur á tilfinning-
unni að vera staddur þama og vera
i vitni að atburðarásinni.
Skemmtileg er líka sviðsmyndin
af gangsetningu nýrrar glóðarhaus-
vélar í skarsúðum fiskibáta í fjöru
á Álftanesi í upphafi vélbátaaldar.
Þar kemur við sögu sjálfmenntaður
tæknimaður (einskonar „Jón prím-
us“), sem hugsar og skoðar, þreifar
á rörum og kannar hlutverk þeirra
þar til honum verður ljóst hvernig
koma má vélinni í gang. (c
Þróun skipagerða og búnaðar
allt til útgerðar á okkar dögum er
engu síður áhugaverð en þau sögu-
legu upphafsatriði, sem hér hafa
verið lítillega gerð að umtalsefni.
Hinsvegar eru þau okkur ennþá svo £
nálæg og vel kunn að ekki er
ástæða til að tíunda þau náið. En
tíminn líður hratt, og þróunin er
ör. Eftir nokkur ár verða mörg
þeirra atriða, sem við nú þekkjum
svo vel orðin söguleg, og þeir þætt-
ir kvikmyndarinnar geyma ómetan-
legar heimildir fyrir komandi kyn-
slóðir um þróun íslenskrar útgerðar.
Það er því full ástæða til að end-
urtaka þakkir til forráðamanna
Landssambands íslenskra útvegs-
manna fyrir að hafa átt frumkvæði
að gerð þessarar heimildarkvik-
myndar. Nú mun kvikmyndin vera
sýnd á ýmsum stöðum á landinu í
hringferð milli kvikmyndahúsa utan
Reykjavíkursvæðisins. Það var hins "
vegar vel ráðið að sýna myndina
samtímis aftur tvær helgar til við- r.*
bótar í Háskólabíói. Mig grunar *
nefnilega að ýmsir hafi ekki gert
sér ljóst hvílíkur kjörgripur þessi ^
heimildarmynd er og því misst af ™
því tækifæri sem bauðst í upphafi
til að sjá myndina á stóru sýningar-
tjaldi í Reykjavík.
Höfundur er fyrrverandi
siglingamálastjóri.
Til frambúðar
þakrennur
Litir:
Hvítt, svart,
rautt, brúnt
Sænsk
gæða
framleiðsla
Galvanhúðað stál gefur styrkinn og litað
plasthúðað yfirborð ver gegn ryði og tæringu.
Fagmenn okkar veita ráðleggingar. Hagstætt verð.
Sölu- og þjónustuaöilar:
KK. Blikk. Auöbrekku 23. sími 45575.
Blikksmiöjan Funi af., Smiöjuvegi 28, Kóp. S. 91-78733
Blikksmiöjan Vík hfM SmiÖjuvegi 18c, Kóp. S. 91-71580
Blikkamiöja Einars sfM Smiöjuvegi 4b, Kóp. S. 91-71100
Blikksmiðjan Höföi, Eldshöföa 9, Rvk. S.686212
Borgarblikksmiðjan hf., Álafossvegi 23, Mosfellsb. S. 91-668070
Stjörnublikk hf., Smiöjuvegi 1, Kóp. S. 91-641144
Blikkás hffM Skeljabrekku 4, Kóp. S. 91-44040
Blikk8miðja Erlendar, Hnifsdalsvegi 27, ísaf. S. 94-4488
Blikkrás hf., Hjalteyrargötu 6, Akureyri. S. 96-27770
Blikk og bflar, Túngötu 7, Fáskrúösfiröi. S. 97-51108
Blikk hf., Gagnheiöi 23, Selfossi. S. 98-22040
Blikksmiöja Agústs Guöjónssonar, Vesturbraut 14, Keflav. S. 92-124'
BlikksmiÖjan Eintækni, Bygggöröum 4, Seltjarnesi. S. 91-611665.
BllkkiÖjan sfM lönbúö 3, 210 Garöabæ, simi 46711.
Blikkverk, Ægísbraut 23, Akranesi, sími 93-11075.
Gylfl Konráösson hf., Vagnhöfða 7, Reykjavík, sími 91-674222.
Vólaverkstæöl Björns og Krlstjáns, Reyöarfiröi, sími 97-41271.
Dalvegur 20. Box 435 202 Kóp. Sími 641255, Fax 641266
ÍSVÖR
BYGGINGAREFNI
>
»
»
»
»
>