Morgunblaðið - 28.05.1992, Blaðsíða 56
56
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1992
jf'ji' )"T;' r."iT'i'T l'l ih i' i yil \\ il" 4feir l’i. % <1 íu /.> U
NEYTENDAMAL
Morgunmatur sem getur
örvað ofvirkni barna
KAROTEN
- fjölskrúðug krabbameinsvörn
Ofvirkni hjá börnum eða
hömlulaus hegðun virðist vera
vaxandi vandamál hér á landi
t.d. í skólum, hver svo sem
ástæðan er. Skýringar eru án
efa margar. Því hefur lengi
verið haldið fram að mataræði
geti haft áhrif á ofvirkni en það
hefur verið umdeilt. Hér hafa
þó orðið ákveðnar breytingar á
mataræði barna þar sem neysla
þeirra á sætum drykkjum hefur
stóraukist á síðustu árum. I
ljósi þess er eftirfarandi grein,
sem er að finna í Science New,
áhugaverð.
Margar rannsónkir sem gerðar
hafa verið á ofvirkni eru sagðar
benda til þess að sykumeysla
auki ekki ofvirkni í hegðun. Aftur
á móti virðist kolvetnaríkur
morgunverður með skammti af
sykri geta haft slæm áhrif á of-
virkni bama. Athyglisverðar
rannsóknir, sem gerðar vom við
Georg Washington-læknaskólann
í Washington, leiddu það í ljós.
Böm á aldrinum 8-13 ára tóku
þátt í rannsókninni, 39 ofvirk
börn og 44 börn án hegðunar-
vandamál. Börnin vora valin af
handahófi til að fá mismunandi
morgunverð; einn kolvetnaríkan
Rúnnaður þéttur líkamsvöxt-
ur sem eitt sinn þótti vera merki
velmegunar, valds og mektar
er nú sagður bera vott um rangt
mataræði og skort á sjálfsaga
við matarborðið.
Málið er þó ekki svo einfalt, að
sagt er. Vísindamönnum hefur
lengi verið hulin ráðgáta hvers
vegna sumu fólki hættir til að fitna
á meðan aðrir eru grannir. Dæmi
þess þekkja allir. Ein skýring á
offitu er sögð liggja í fitumagni
fæðunnar fremur en í fjölda kalor-
ía sem borðaður er. Þetta hefur
að sjálfsögðu allt verið kannað í
Bandaríkjunum m.a. af vísinda-
mönnum sem starfa við University
of Indiana í Bloomington.
Þegar borin höfðu verið saman
neyslumunstur feitra og grannra
kom í ljós að helsti munurinn var
á uppruna kaloríanna sem þeir
neyttu. Grannir karlar og konur
sem innihélt
tvær sneiðar
af ristuðu,
smurðu
hveiti-
brauði, þá
próteinauð-
ugan
morgunverð
með eggja-
hræru úr
tveim eggj-
um hleyptri
á pönnu í
smjöri, eða
morgun-
verði var sleppt. Aðra daga fengu
börnin næringarsnauðan ávaxta-
safa með sætuefninu aspartam
eða strásykri. Blóðsykurinn var
mældur fyrir og eftir morgunverð
og vora börnin látin gangast und-
ir próf fyrir morgunverð sem fólst
í því að muna röð hluta sem komu
hver á eftir öðrum.
í ljós kom, að þegar ofvirkir
borðuðu kolvetnaauðuga morgun-
verðinn og drukku sæta safa gátu
þau ekki munað röð þessara sömu
hluta á sama hátt og hin börnin.
Að öðra leyti var engin munur á
þeim og hinum. Þegar ofvirkum
var gefinn próteinauðugur morg-
fengu um 29 prósent af kaloríum
sínum úr fitu og um 53 prósent
frá kolvetnum, aftur á móti fengu
þeir sem áttu við offituvandamál
að stríða um 35 prósent af kalor-
íum sínum úr fitu en aðeins 46
prósent frá kolvetnum.
Það þykir athyglisvert að feitari
þátttakendur borðuðu færri kalor-
íur en grannir miðað við kíló af
líkamsþyngd. Og þó að grannir
hreyfðu sig mun meira er^það
ekki talið gefa viðhlítandi skýr-
ingu á þeim mismun sem var á
líkamsþyngd feitra og grannra.
í dýratilraunum sem þessi sami
hópur stóð að árin 1984 og 1987
kom í ljós að rottur sem fengu
um 40 prósent af kaloríum sínum
úr fítu, fitnuðu helmingi meira og
gott betur en þau dýr sem fengu
sama kaloríufjölda en aðeins 11
prósent orku úr fitu.
Þessar niðurstöður, yfirfærðar
unverður stóðu þau sig jafnvel
betur en hin börnin sem fengu
sama próteinauðuga morgunverð-
inn, og einnig er þau föstuðu.
Athygli vakti að blóðsykur
hækkaði mun meira hjá ofvirkum
en hjá hinum þegar þau borðuðu
kolvetnaauðuga morgunverðinn,
Allir hinir ofvirku reyndust hafa
hærri blóðsykur fyrir morgun-
verð.
Tilgáta vísindamanna var sú,
að ofvirk börn séu mun viðkvæm-
ari fyrir aukningu á serotonin,
þ.e. efni sem er taugaboðberi í
heila, sem neysla á kolvetnaauð-
ugum sykruðum morgunverði get-
ur hrundið af stað. Snögg aukning
á boðefnum heilans getur einnig
komið af stað aukningu á skyldum
boðefnum eins og dopamíni og
norepinephrine. Aftur á móti get-
ur prótein aukið amínósýrur í
blóði, en þær geta hjálpað til að
draga úr áhrifum sykurs á boð-
efni heila.
Hvað hagnýtan þátt þessara
rannsókna viðvíkur, leggja
vísindamennirnir áherslu á að for-
eldrar gæti þess vel að í morgun-
verði ofvirkra barna sé alltaf eitt-
hvað af próteini.
M. Þorv.
á manninn, þykja því benda til
þess að þó að borðaður sé sami
kaloríufjöldi borði hinir þrýstnu
að jafnaði meiri fítu en þeir
grannvöxnu.
M.Þorv.
Fyrir nokkrum vikum birtum
við hér á Neytendasíðu grein
um verndandi efni í brokkoli
gegn krabbameini. Karotenar
eru einnig sagðir virkir sem
hindrun á vöxt krabbameina.
Karotenar er flokkur meira en
500 rauðra til gulra efna sem eru
skyld A-vítamíni efnafræðilega.
Karoten er aðallega að finna í lit
gulróta og tómata, eggjarauðum,
þörangum og jafnvel hákarlalýsi
og þá er einnig að fínna í gulu
ogjgrænu grænmeti.
A liðnum árum hafa karotenar,
aðallega beta-karotenar og cant-
haxanthin, náð vinsældum vegna
þess hlutverks sem þau virðast
gegna við að hefta vöxt á vissum
tegundum krabbameina.
Krabbamein felur í sér hömlu-
lausan vöxt frumna og hafa
vísindamenn,. þar á meðal jap-
anskir, veitt því athygli við fram-
utilraunir, að sumir þessir karot-
enar, þ.e. alpha-karotenar, geta
dregið mjög úr frumuvexti, og
virðast beta-karotenar jafnvel
vera enn öflugri hindran.
En hvað veldur því að fruma
fer að vaxa hömlulaust? Japansk-
ir vísindamenn við læknaskóla í
Kyoto í Japan könnuðu starfsemi
erfðavísis sem stjórnar mikilvæg-
um próteinum í framuvexti þegar
fruman kallar á það. Hið svo kall-
aða proto-oncogen (krabbameins-
hvati) er til staðar í frumunni og
þó að hann sé ekki virkur í heil-
brigðri fullþroskaðri framu getur
hann valdið krabbameinsvexti ef
hann skaddast og fer af stað
vegna bilana í stjórnkerfi fru-
munnar.
Alpha-carotot frumurnar
Alpha-carotenar virðast geta
hindrað krabbameinsvöxt í frumu
með því að draga alveg úr starf-
semi illkynja frumunnar og króað
hana af. Ahrifin sögðu þeir end-
ast þar til fer að draga úr áhrifum
karotena.
Þó að þessar niðurstöður Jap-
ana segi ekki hvernig karotenar
ná að hindra hömlulausan vöxt
krabbameinsfrumu, þá er þetta
sögð vera vísbending um að í
mönnum geti karotenar virkað á
svipaðan hátt til hindrunar á vöxt
krabbameina.
Bandarískir vísindamenn við
Tannlæknaskólann í Boston hafa
einnig verið að vinna með krabba-
meinsfrumur og komist að svip-
aðri niðurstöðu. Þeir hafa komist
að því að beta-karotenaotenaoten
dragi ekki aðeins úr þenslu proto-
oncogena heldur stoppa vöxt ill-
kynja frumna með því að hindra
þær í því að komast í gegnum
hinn hefðbundna feril vaxtar og
frumuskiptingar.
M. Þorv.
OFFITA
Þáttur feitra fæðutegunda á offitu
gn og grifijvD/iir á
■ágmarksverái
Plastboró
Kr. 2.915.-
Sólstóll m. dýnu
Kr. 5.995.-
Klappstóll | Grill
Kr. 1.695.- Kr. 3.955.-
Grillkol 2.2 kg
Kr. 198.-
JXL
^KAUPSTAÐUR
AÍIKUG4RDUR
vih Sund
# Mjódd