Morgunblaðið - 11.12.1993, Blaðsíða 37

36
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Arvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. ( lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Fríðarframlag de
Klerks og Mandela
Fjárlagafrumvarp til 3.
umræðu eftir 18 tíma
FJÁRLAGAFRUMVARPIÐ var í gær afgreitt til þriðju og síð-
ustu umræðu á Alþingi. Onnur umræða um frumvarpið stóð frá
klukkan 10.30 á fimmtudegi til klukkan 4.30 aðfaranótt föstu-
dags eða í 18 klukkutíma þegar frá er talið klukkutíma matarhlé.
eir F.W. de Klerk, forseti Suð-
ur-Afríku, og Nelson Mand-
ela, forseti Afríska þjóðarráðsins
(ANC), veittu í gær viðtöku friðar-
verðlaunum Nóbels í ráðhúsinu í
Osló. Með þessum verðlaunum
þakkar heimsbyggðin þessum leið-
togum framlag þeirra til þeirrar
nýju Suður-Afríku, sem nú er að
taka á sig mynd.
Þær breytingar, sem átt hafa sér
stað í Suður-Afríku á undanfömum
misserum, eru róttækari og djúp-
stæðari en nokkur þorði að vona,
er de Klerk ákvað að sleppa Mand-
ela úr fangelsi í byrjun ársins 1990.
Aðskilnaðarstefnan heyrir sög-
unni til og gilda nú sömu Iög um
alla íbúa landsins óháð litarhætti.
Að loknum löngum og erfiðum
samningaviðræðum tókst í síðasta
mánuði samkomulag um nýja
bráðabirgðastjómarskrá og sér-
stakt framkvæmdaráð, skipað full-
trúum allra kynþátta, tók á dögun-
um við stjóm landsins samhliða
ríkisstjórninni. Fyrstu fqalsu kosn-
ingamar í sögu Suður-Afríku hafa
verið boðaðar þann 27. apríl á
næsta ári.
Friðarverðlaunin era viðurkenn-
ing á þessum árangri. En þau era
líka tákn þess, að Suður-Afríka er
nú fullgildur meðlimur í samfélagi
siðmenntaðra þjóða eftir margra
áratuga útskúfun og einangran,
sem sést ekki síst á því að verðlaun-
in falla m._a. í skaut hvíts forseta
landsins. Áður hafa tveir suður-
afrískir blökkumenn, þeir Desmond
Tutu erkibiskup (1984) og Albert
Luhuli, forseti ANC (1960), hlotið
friðarverðlaun Nóbels.
í þeim ræðum, sem þeir héldu
við móttöku verðlaunanna, lögðu
þeir de Klerk og Mandela mikla
áherslu á að baráttunni gegn kyn-
þáttahatri í Suður-Afríku væri ekki
lokið. Henni yrði að halda áfram
til að tryggja frið. „Allir þeir sem
trúa á frið verða að leggja á sig
tvöfalt erfiði til að sannfæra lands-
menn okkar um að réttindi þeirra
og öryggi verði tryggð. Ég er ekki
í nokkram vafa um að okkur muni
takast það,“ sagði de Klerk.
Mandela sagði í sinni ræðu að
með kosningunum í apríl væri lokið
fímm hundrað ára sögu nýlendu-
stefnu í Afríku sem hefði hafist
með heimsveldi Portúgala. Hann
sagði verðlaunin vera hvatningu til
friðar en ekki aðeins umbun fyrir
þær sættir sem náðst hefðu. „Við
stöndum hér í dag sem fulltrúar
þeirra milljóna landa okkar sem
þorðu að standa upp gegn félags-
legu kerfí sem þýddi í eðli sínu
stríð, kynþáttahatur, kúgun, undi-
rokun og ánauð heillar þjóðar.“
Þeir Mandela og de Klerk eru
vel að þessum verðlaunum komnir.
Án kjarks þeirra og víðsýni hefðu
breytingarnar í Suður-Afríku aldrei
gengið jafn skjótt né heldur jafn
friðsamlega fyrir sig. En þó að
aðskilnaðarstefnan heyri sögunni
til og ftjálsar kosningar séu í vænd-
um eiga íbúar Suður-Afríku ekki
vísan frið og stöðugleika. Stór hluti
hins hvíta minnihluta á erfítt með
að sætta sig við umskiptin og hefur
hótað að veija forréttindi sín með
vopnavaldi. Að sama skapi telja
sum róttæk samtök blökkumanna
að hinn hvíti minnihluti eigi ekki
tilkall til neinna réttinda. Þær kyn-
slóðir ungra suður-afrískra blökku-
manna, sem sniðgengu mennta-
kerfíð í baráttu sinni gegn stjórn
hvítra, fengu í stað skólagöngu
kennslu í skæraliðastarfsemi. Eitt
alvarlegasta vandamál, sem blasir
við Suður-Afríku í dag, eru þeir
herskáu Búar og blökkumenn, sem
enn vilja gera út um mál með
vopnaskaki en ekki viðræðum og
lýðræðislegum stjómarháttum.
Einnig era innbyrðis deilur
blökkumanna mikið áhyggjuefni,
ekki síst vegna þess að leiðtogi
Zúlúmanna, sem era fjölmennasta
blökkumannaþjóðin í landinu, hefur
til þessa ekki viljað taka þátt í við-
ræðunum um nýja stjórnarskrá og
undirbúning kosninga. Hafa á ann-
an tug þúsunda fallið í innbyrðis
átökum svertingja á undanfömum
þremur áram.
Framtíðar leiðtogum fijálsrar
Suður-Afríku bíða því erfíð við-
fangsefni líkt og de Klerk benti á
í Osló: „Suður-Afríka verður aldrei
land sem er einfalt og auðvelt að
stjórna. í þjóðfélagsgerðinni bærist
gífurleg hætta á átökum. Þær að-
stæður sem við og við valda átökum
á alþjóðavettvangi era innbyggðar
í okkar þjóðfélag."
Ef takast á að koma í veg fyrir
blóðuga borgarastyijöld í Suður-
Afríku verða leiðtogar landsins á
næstu áram að sýna sama vilja til
málamiðlana og sömu víðsýni og
gerði de Klerk og Mandela kleift
að ná þeim áfanga, sem þeir hafa
nú verið heiðraðir fyrir. Um rúm-
lega þriggja alda skeið hefur eitt
þjóðarbrot landsins kúgað meiri-
hluta íbúanna. Nú þegar sú kúgun
er liðin undir lok er mikilvægt að
hinir undirokuðu sækist ekki eftir
hefndum. Forsenda þess að hin
nýja Suður-Afríka hljóti ekki sömu
sorglegu örlög og flest önnur ný-
fijáls ríki hinnar svörtu Afríku er
að sá meirihluti sem nú mun taka
við völdum sýni minnihluta þjóðar-
innar meira umburðarlyndi en hann
varð sjálfur aðnjótandi. Einn mað-
ur, eitt atkvæði er vissulega grand-
völlur lýðræðislegra stjómarhátta.
En í landi þar sem er að fínna
mörg ólík þjóðarbrot og menning-
arsamfélög er ekki síður mikilvægt
að engin ein þjóð reyni að drottna
yfir öðram í krafti aflsmunar. Átök-
in í fyrrverandi Júgóslavíu eru
nærtækt dæmi um hættumar af
slíkri stefnu.
Suður-Afríka er um margt ríkt
land. Það er gætt gífurlegri nátt-
úrafegurð og býr yfir miklum nátt-
úralegum og mannlegum auði.
Skuggi ófrelsis hefur hins vegar
um langt skeið hvílt yfír landinu.
Með verðlaunaveitingunni í Osló
birtist von umheimsins um að sá
tími sé nú liðinn undir lok. „Látum
nýjan dag rísa,“ líkt og Mandela
sagði í þakkarræðu sinni.
Atkvæðagreiðsla fór fram í gær-
morgun, og greiddu stjórnarand-
stæðingar atkvæði með flestum til-
lögum meirihluta fjárlaganefndar.
Þó sátu þingmenn Kvennalista hjá
við afgreiðslu á nokkrum tillögum
og einnig einstakir þingmenn þegar
greidd vora atkvæði um einstaka liði.
Stjómarandstaðan sat hins vegar öll
hjá þegar greidd vora atkvæði um
íj árlagafrumvarpið sjálft.
Tillögur stjómarandstöðu vora all-
ar felldar með atkvæðum stjórnar-
meirihluta en Ingi Bjöm Albertsson
þingmaður Sjálfstæðisflokks greiddi
þremur tillögum stjómarandstæð-
inga atkvæði. Það vora tillögur um
að hætta við að hækka sértekjuáætl-
un SÁÁ um 16 milljónir, sem hefur
í för með sér að meðferðargjöld sjúkl-
inga í áfengismeðferð hækka, og til-
lögur um að hækka fjárframlög til
Ungmennafélags íslands og íþrótta-
sambands íslands.
Matthías Bjarnason þingmaður
Sjálfstæðisflokksins sat hjá við af-
greiðslu tillögu um að framlag til
Vegagerðarinnar vegna stofnkostn-
aðar feija og flóabáta. Sagði Matthí-
as að verið væri að færa þennan
stofnkostnað frá ríkissjóði til Vega-
gerðar ríkisins gegnum fjárlög og
því væri hann andsnúinn.
Þá lagði Hjörleifur Guttormsson
þingmaður Alþýðubandalags það til,
að felld yrði niður Q'árveiting til að
greiða árgjald til Atlantshafsbanda-
lagsins. Var tillagan felld með at-
kvæðum stjórnarmeirihlutans gegn
atkvæðum Alþýðubandalags og
Kvennalista. Þessi tillaga vakti
nokkra athygli í ljósi þess að formað-
ur Alþýðubandalagsins, Ólafur
Ragnar Grímsson, var í fjarvistar-
leyfí, en hann sat hjá við afgreiðslu
Stjórnun með banndagakerfi
„Það er komið á virkri stjómun
með banndagakerfi og efri mörk-
um, þannig að stjórn þessara veiða
verður innan fískveiðistjómunar-
kerfisins í heild og aflinn innan
heildaraflamarksins. Eg er tiltölu-
lega sáttur við þessa niðurstöðu.
Það er komið til móts við smábáta-
mennina mjög veralega en um leið
tryggt að stjóm veiðanna verður
virk og aflinn innan heildarafla-
marksins," sagði Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra í gær.
Gengið var frá samkomulaginu
á ríkisstjórnarfundi í gær og þing-
tillögu um úrsögn úr Atlantshafs-
bandalaginu á landsfundi flokksins
fyrir skömmu.
Magasárslyf spöruð
Atkvæðagreiðslu um nokkrar út-
gjaldatillögur fjárlaganefndar við 2.
umræðu- var frestað til 3. umræðu
um frumvarpið. Þetta vora tillögur
um framlag til samstarfsverkefnis
Háskólans og Vestmannaeyjabæjar,
tillaga um 20 milljóna króna framlag
til viðhalds á Þjóðskjalasafni íslands,
tillögur um tilfærslur á framlögum
til Búnaðarfélags íslands og héraðs-
búnaðarsambanda og tillögur um
180 milljóna króna lækkun á sjúkra-
tryggingum. Þessi mál á að skoða
betur í fjárlaganefnd milli umræðna.
Um lækkun á sjúkratryggingum
sagði Sigbjörn Gunnarsson formaður
fjárlaganefndar, að komið hafi í ljós
að útgreiðslur sjúkratrygginga á síð-
ari hluta ársins séu til muna minni
en talið var þegar áætlun fjárlaga-
framvarps var gerð. í ljósi þessa
hafí áætlun næsta árs verið lækkuð
um 400 milljónir króna. Fram kom
hjá Sigbirni að áðumefnd 180 millj-
óna lækkun skiptist þannig, að 100
milljónir á að spara í útgjöldum
vegna magasárslyfja en útgjöld
sjúkratrygginga vegna slíkra lyfja
era talin nema um 400 milljónum í
ár. Þá er talið að lækka megi kostn-
að við innkaup á hjálpartækjum um
50 milljónir með magnútboðum.
Fjölgun hjartaaðgerða innanlands er
talin geta lækkað erlendan ferða-
og sjúkrakostnað sjúklinga um 15
milljónir og loks á að herða eftirlit
með útgreiðslu sjúkradagpeninga
sem á að spara 15 milljónir.
Finnur Ingólfsson alþingismaður
gagnrýndi þessar fyrirætlanir um
spamað heilbrigðisráðuneytisins og
flokksfundum eftir hádegið þar sem
fallist var á að frumvörpin verði
lögð fram með þessum hætti. Sagð-
ist Þorsteinn óska eftir að frum-
varpið um Hagræðingarsjóð, þar
sem gert er ráð fyrir úthlutun afla-
heimilda sjóðsins til þeirra sem
hafa orðið fyrir mestri þorskskerð-
ingu á yfírstandandi fískveiðiári,
verði afgreitt fyrir jólin en sagði
að hin framvörpin myndu koma til
umfjöllunar þingsins eftir áramót.
Aflahámark 20 þús.
þorskígildistonn
Breytingarnar á kafla fiskveiði-
stjórnarfrumvarpsins um veiðar
krókabáta fela í sér að auk veiði-
sagði að þær væra flestar óraunhæf-
ar og óframkvæmanlegar. Guð-
mundur Ámi Stefánsson heilbrigðis-
ráðherra sagði að þessar tillögur
væru vel ígrandaðar og spurt yrði
að leikslokum um niðurstöðuna.
Niðurskurður fyrir
lokaumræðu
í umræðum um fjárlagafrumvarp-
ið kom fram hjá Sigbirni Gunnars-
syni formanni fjárlaganefndar og
Sturlu Böðvarssyni varaformanni að
fyrir 3. umræðu um fjárlagafram-
varpið myndi meirihluti fjárlaga-
nefndar leggja fram tillögur um nið-
urskurð á fjárlagaútgjöldum. Sig-
björn sagði, að í því sambandi yrðu
efalaust margar óvinsælar ákvarðan-
ir teknar en hjá því yrði ekki kom-
ist. Þær breytingatillögur sem fjár-
laganefnd lagði fram fyrir 2. um-
ræðu og sem flestar voru afgreiddar
í gær, fela í sér rúmlega 681 milljón-
ar króna hækkun á útgjöldum ríkis-
ins.
Gagnrýni stjórnarandstöðu
Fulltrúar stjórnarandstöðunnar,
sem tóku til máls um fjárlagafram-
varpið, gagnrýndu stjómarmeirihlut-
ann fyrir stóraukna skattheimtu og
tilfærslu á skattaálögum frá því kerfí
að menn greiði eftir efnum og ástæð-
um yfír í að einstaklingar greiði sér-
staklega fyrir opinbera þjónustu. Þá
gagnrýndi stjórnarandstaðan niður-
skurð á framlögum til ýmissa mála
svo sem menntamála, vísindarann-
sókna og heilbrigðismála og tilvilj-
anakenndar ákvarðanir um ýmis út-
gjöld sem kveðið er á um í fjárlaga-
framvarpinu og breytingatillögum
fjárlaganefndar. Einnig kom fram
gagnrýni frá fulltrúum minnihlutans
í fjárlaganefnd á vinnubrögð í nefnd-
inni. Sagði Guðmundur Bjamason
fulltrúi Framsóknarflokks að minni-
hlutafulltrúunum hefði verið kastað
út þegar kom að úrvinnslu tillagna
nefndarinnar.
banns í desember og janúar verði
sjö banndagar í lok hvers mánaðar
og sjö banndagar í kringum páska
og verslunarmannahelgina eða alls
146 dagar á fískveiðiári miðað við
núverandi aflamark.
Fiskveiðiárinu verði skipt í fjögur
veiðitímabil í stað fimm eins og
gert hafði verið ráð fyrir og fari
veiði á einu tímabili fram yfír við-
miðunarmörkin þá fjölgi banndög-
um á sama tímabili á næsta físk-
veiðiári. Samkvæmt upphaflegum
drögum framvarpsins gat heildar-
veiði smábáta af þorski, ýsu og
ufsa, ekki orðið meiri en 12.500
þorskígildistonn á fískveiðiári en
eftir breytingamar getur aflahá-
markið orðið um 20.000 tonn en
hámarksafli miðast við meðalafla
tveggja síðustu ára. Aðspurður
sagði Þorsteinn að aukinn afli smá-
bátanna kæmi ekki til skerðingar
á aflamarki annarra á yfirstandandi
fískveiðiári en það færi svo eftir
veiðireynslunni hvort svo yrði síðar.
Athugasemdir og fyrirvarar
Össur Skarphéðinsson sagðist
Sjávarútvegsráðherra um fiskveiðistjórnarfmmvarpið
Verulega komíð til
móts við smábáta
Umhverfisráðherra gerir athugasemdir við fjölda banndaga
SAMKOMULAG náðist í öllum meginatriðum í gær milli
stjórnarflokkanna um frumvarp sjávarútvegsráðherra um
sljórn fiskveiða og veiðar smábáta. Verða því þijú frumvörp
um stjórn fiskveiða, Þróunarsjóð sjávarútvegsins og Hagræð-
ingarsjóð lögð fram á Alþingi eftir helgina. Össur Skarphéðins-
son umhverfisráðherra segist vera ánægður með grunnramma
þeirra breytinga sem gerðar verða á frumvarpinu um sljórn
fiskveiða og fellst á að það verði lagt fram en segist hins veg-
ar hafa athugasemdir við fjölda banndaga sem hann telur of
marga og segist Össur deila þeirri skoðun sinni með fleiri þing-
mönnum í báðum stjórnarflokkunum
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1993
3i -
Morgunblaðið/Sverrir
Undirskriftir afhentar í Alþingishúsinu
RAKEL Benjamínsdóttir afhendir Þörsteini Pálssyni dómsmálaráðherra undirskriftir einstaklinga sem
styðja bætta réttarstöðu brotaþola kynferðisofbeldis. Dómsmálaráðherra sagði undirskriftirnar vera góðan
og nauðsynlegan stuðning við það starf sem nýstofnuð nefnd á vegum dómsmálaráðuneytisins á fyrir
höndum. Hlutverk nefndarinnar er að endurskoða réttarstöðu brotaþola kynferðisofbeldis.
Undirskriftir gegn kynferð-
isofbeldi afhentar ráðherra
KVENNA- og karlakeðjan, nýstofnuð samtök sem beita sér gegn kyn-
ferðisofbeldi, afhentu í gær Þorsteini Pálssyni dómsmálaráðherra lista
með undirskriftum fólks sem styður bætta réttarstöðu brotaþola kyn-
ferðisofbeldis. Við afhendingu undirskriftanna sagðist Rakel Benjam-
ínsdóttir vonast til að þær yrðu stuðningur við nýja nefnd sem dóms-
málaráðuneyti hefur sett á laggirnar til að endurskoða réttarstöðu
brotaþola kynferðisofbeldis.
Kvenna- og karlakeðjan krefst
ýmissa úrbóta á réttarstöðu þeirra
sem verða fyrir kynferðislegu of-
beldi. Er þá átt við þolendur sifja-
spella, nauðgana, kynferðisofbeldis
og líkamlegs og andlegs ofbeldis í
hjúskap eða sambúð.
Tryggja þarf réttarstöðu
brotaþola
I ályktun almenns fundar sem
samtökin gengust fyrir í september
sl. segir að tryggja verði sérstaklega
réttarstöðu brotaþola kynferðisof-
beldis á öllum stigum máls í réttar-
kerfínu. í dag njóti brotaþolar kyn-
ferðisofbeldis engrar vemdar miðað
við sérstöðu þá sem skapast þegar
brotaþoli er vitni í eigin máli. Sam-
tökin krefjast breytinga á lögum um
meðferð opinberra mála sem miði
að því að tryggja að brotaþoli fá
vitneskju um og geti fylgst með hvar
mál hans er statt í réttarkerfinu á
hveijum tíma.
Ríkið tryggi greiðslu skaðabóta
í ályktuninni er þess einnig kraf-
ist að ríkið gangi í ábyrgð varðandi
greiðslu á dæmdum skaðabótum til
handa þolendum kynferðisofbeldis
og að þeir eigi rétt á ókeypis lögfræð-
iaðstoð þegar slík kynferðisafbrota-
mál eru kærð. Að kröfum um sönn-
unarbyrði í kynferðisbrotamálum
verði breytt. Að það verði föst vinnu-
regla hjá lögreglu að sleppi fangi,
sem afplánar dóm vegna kynferðis-
ofbeldis úr fangelsi, láti lögregla
þolendur þegar vita og veiti þeim
vernd meðan fanginn gengur laus.
Að hið bráðasta verði hrandið í fram-
kvæmd tillögum sem Kvennaat-
hvarfíð hefur kynnt dómsmálaráðu-
neytinu varðandi það að tryggja ör-
yggi kvenna og bama, sem kynferð-
isofbeldismenn leggja í einelti og
ofsækja. Að sett verði á stofn hlut-
laus rannsóknarnefnd, sem taki á
móti og rannsaki kvartanir brotaþola
kynferðisofbeldis.
I
i
Skuldir heimila j
260 milljarðar
ÞINGMENN Framsóknarflokks hafa óskað eftir því að félags-
málaráðherra gefi Alþingi skýrslu um skuldastöðu heimilanna.
Forsætisráðherra segir að langstærstur hluti skulda heimilanna
sé vegna húsnæðismála og það hafi verið stefna allra sljórnmála-
flokka að auka fyrirgreiðslu úr opinberum sjóðum vegna þeirra
mála.
Stefán Guðmundsson þingmaður
Framsóknarflokks óskaði í gær eftir
utandagskrárumræðu um skuldir
heimilanna. Hann sagði að á síðustu
sex árum hefðu skuldir heimilanna
vaxið um 125-130 milljarða króna og
heimilin, sá hornsteinn sem þjóðfélag-
ið byggði á, væru allt of víða að sundr-
ast vegna ranglátrar stjómarstefnu
og fjárhagslegra erfiðleika. Hann
gagnrýndi stjórnvöld harðlega fyrir
að gera ekkert til að leysa þennan
vanda og skoraði á forsætisráðherra
að koma á fót starfshópi til að skoða
þessi mál og skila tillögum til lausn-
ar. Steingrímur Sigfússon þingmaður
Alþýðubandalagsins sagði að skiln-
ingur stjórnvalda á fjárhagsvanda
heimilanna væri greinilega ekki sá
sami og á fjárhagsvanda fyrirtækja.
Meðvituð stefna
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði að það hefði verið meðvituð
pólitísk stefna að auka fyrirgreiðslu
úr opinberum sjóðum vegna hús-
næðismála og meginaukningin væri
vegna slíkra lána. Skuldir heimila
næmu nú 260-270 milljörðum króna
og hefðu aukist veralega á síðustu
14 áram, ekki síst átíma síðustu ríkis-
stjórnar, en athyglisvert væri að hægt
hefði á þessari skuldasöfnun á yfír-
standandi ári. Hann benti á að lækk-
un vaxta, sem stjórnvöld hefðu beitt
sér fyrir, væri sú aðgerð sem skipti
heimilin miklu máli. Hins vegar væri
það rétt, að þegar saman drægi í þjóð-
félaginu og tekjur minnkuðu, reynd-
ust skuldirnar þyngri í skauti, þótt
til þeirra hefði verið stofnað í góðum
tilgangi og meðal annars vegna
hvatningar frá stjómvöldum. Því
væri rétt að vera á varðbergi í þessu
máli og vel kæmi til greina að koma
á fót starfshópi til að fara ofan í málið.
Tekjur af vsk. 1994
lOmillj.
minni
en 1988
MARGRÉT Frímannsdóttir al-
þingismaður vakti athygli á
miklum samdrætti í innheimtu
virðisaukaskatts á seinustu
árum er hún mælti fyrir áliti
minnihluta fjárlaganefndar við
2. umræðu um fjárlagafrum-
varpið á Alþingi á fimmtudag.
Sagði Margrét að á næsta ári
væri gert ráð fyrir að virðis-
aukaskattur skilaði 37,9 mil(j-
örðum, sem væri rúmiun 10
inil(jörðum kr. lægri upphæð
en innheimt var árið 1988 á
föstu verðlagi, en þá nam upp-
hæðin 48,6 miHjörðum.
„Ef miðað er við verðlagstölur
fyrir árið 1994 þarf að fara aftur
til ársins 1986 til þess að fara
lægra í innheimtú en gert er ráð
fyrir í framvarpi til fjárlaga fyrir
árið 1994,“ sagði þingmaðurinn
og bætti við að þessi mikli munur
skýrðist ekki að fullu af lækkun
matarskatts eða af almennum
samdrætti. Árið 1988 hefði inn-
heimtan verið 11,5% af vergri
landsframleiðslu, 1991 hafí hún
verið 11%, í ár væri hún áætluð
10,3% og 9,7% á næsta ári.
Utanríkisráðherra um varnarliðsviðræðurnar í skýrslu um utanríkismál
Stefna ber að eðlilegnm sam-
drætti í starfsemi vamarliðsins
JÓN BALDVIN Hannibalsson utanríkisráðherra segir í skýrslu sinni
til Alþingis um utanríkismál sem dreift var á Alþingi í gær að fram
hefði komið í viðræðum íslendinga og Bandaríkjamanna um fyrirkomu-
lag varnarsamstarfsins að báðir aðilar hafi verið sammála um að varn-
arsamningurinn fæli í sér svigrúm til aðlögunar í ljósi breyttra að-
stæðna. Segist utanríkisráðherra síðast hafa hitt hinn bandaríska
starfsbróður sinn í Brussel 2. desember. Segir hann að íslensk og
bandarisk stjórnvöld hafi komið sér saman um að stefna beri að eðli-
legum samdrætti í starfsemi varnarliðsins í kjölfar þess að ógnin af
Norðurflotanum væri nú að mestu úr sögunni við ríkjandi aðstæður.
vera ánægður með að tekist hefði
að útrýma svokallaðri lífsháska-
■sókn smábátanna þar sem þeim
hefði verið att út í kapphlaup við
að ná því aflamagni sem skammtað
væri á hveiju veiðitímabili. „Sömu-
leiðis er ég ánægður með að grann-
stjómunin í kerfínu er áfram
banndagar en það var önnur höfuð-
krafan. Ég hef hins vegar gert
sterkar athugasemdir við fjölda og
fyrirkomulag banndaga og ég hef
gert ríkisstjórninni grein fyrir því,“
sagði Össur. „En það er ljóst að
það er vilji til að koma til móts við
þessi sjónarmið, þannig að ég er
sannfærður um að það næst ásætt-
anleg niðurstaða um þetta,“ sagði
hann einnig.
Össur sagði að athugasemdir sín-
ar snerust sérstaklega um fjölda
banndaga í kringum páska og í
ágústmánuði. Hins vegar teldi hann
mjög jákvætt að smábátamir gætu
nú veitt sem svaraði meðaltali síð-
ustu tveggja fískveiðiára, „eða
kringum 20 þúsund tonn,“ sagði
Össur.
Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins er gagnkvæmt sam-
komulag á milli stjórnarflokkanna
um að framvörpin verði látin koma
til umfjöllunar þingsins þótt ein-
stakir þingmenn geri athugasemdir
og fyrirvara við einstök atriði en
sátt sé um að reynt verði að ná
samkomulagi um þessi atriði og
einstakir þingmenn komi ekki með
breytingartillögur . Era ýmis atriði
enn óútfærð í frumvörpunum,
þ. á m. hversu stór hluti skulda
Atvinnutryggingadeildar Byggða-
stofnunar verði lagður til Þróunar-
sjóðsins sem á að ráða til lykta í
nefnd.
„í grófum dráttum fjalla þær við-
ræður íslands og Bandaríkjanna,
sem staðið hafa yfir um nokkurt
skeið, um samræmda útfærslu varn-
arsamstarfsins, sem fullnægt getur
báðum þessum skilyrðum, það er
nauðsynlegri og eðlilegri aðlögun í
starfsemi vamarliðsins innan þeirra
marka sem viðvarandi öryggishags-
munir íslands leyfa — á grandvelli
varnarsamningsins. Eru vonir við
það bundnar að báðir aðilar geti
komist að niðurstöðu um slíka út-
færslu innan tíðar.
í þessu samhengi er vert að árétta
að það er grundvallarskylda ábyrgra
stjórnvalda að tryggja vamir lands-
ins og öryggi. Því ber að fagna að
lok kalda stríðsins hafa gert vest-
rænum ríkjum kleift að draga úr
vígbúnaði og beina skattfé ríkisborg-
aranna til verðugri verkefna á al-
þjóðavettvangi. Ekkert ríki hefur
hins vegar bragðist við þeim straum-
hvörfum, sem orðið hafa á undan-
förnum fimm árum, með því að láta
vamir sínar fyrir róða. Umfang
nauðsynlegs viðbúnaðar er breyting-
um undirorpið hveiju sinni, en jafn-
vel friðsömustu tímar leysa stjóm-
völd ekki undan þeirri kvöð að gæta
öryggis þegna sinna með viðeigandi
hætti. Verkfærin breytast, en
markmiðin era hin sömu og áður,“
segir utanríkisráðherra í skýrslu
sinni.
Brýnt að leysa
Barentshafsdeiluna
í kafla skýrslunnar um hafréttar-
mál segir að því fari fjarri að íslend-
ingar hafi með veiðum sínum í Smug-
unni afneitað fyrri stefnu sinni um
nýtingu og ábyrgð strandríkja á eig-
in fiskimiðum heldur standi íslend-
ingar fast við framkvæmd allra
ákvæða hafréttarsáttmálans, þar
með talin þau sem lúti að ábyrgri
stjórn strandríkja á stofnum innan
lögsögu þeirra. Segir í skýrslunni að
ekki hefði verið löglegt að meina ís-
lensku skipunum veiðar í Smugunni
enda hafi þær farið fram á alþjóðlegu
hafsvæði og ekki hafi verið hægt að
veija það að ísiendingar einir þjóða
á norðurslóðum ættu enga hlutdeild
í ört vaxandi þorskstofni Barents-
hafsins. Segir ráðherra brýnt að
leysa þessa deilu í fullri vinsemd og
í samstarfi við Norðmenn og Rússa.
Þá telur hann eðlilegt að kanna við-
brögð þessara þjóða við aðild íslands
að Svalbarðasamningnum og að ís-
lendingar eigi meira erindi að sam-
starfi um þetta svæði en ýmis þau
ríki, sem þar séu aðilar.
Fastmótaðri fríverslunartengsl
við Bandaríkin
í skýrslu sinni fjallar utanríkisráð-
herra ítarlega um GATT-viðræðurn-
ar og segir m.a.: „Þegar er hafin
skoðun á viðskiptastefnu íslands inn-
an GATT, en lokayfírheyrsla í þeirri
skoðun fer fram í Genf í febrúar
næstkomandi. Þar þurfa fulltrúar
Islands að standa fyrir svöram um
það hvernig staðið hefur verið við
gerða samninga, en um leið gefst
tækifæri til þess að vekja athygli á
íslenskum hagsmunum," segir í
skýrslunni. Utanríkisráðherra bendir
einnig á að ekki sé hægt að fara
fram á tryggan aðgang að erlendum
mörkuðum en beita svo geðþóttaregl-
um við innflutning erlendis frá.
„Þetta þýðir hins vegar ekki að
GATT-samningurinn þýði afnám
allrar vemdar. Miklu fremur mætti
gagnrýna það tilboð sem ísland hef-
ur nú lagt fram í GATT fyrir að
veita of mikla tollvernd fyrir innlenda
framleiðendur en of litla, enda mun
ekki reynast nauðsynlegt að nýta
nema að hluta það svigrúm sem til-
boðið felur í sér til álagningar inn-
flutningsgjalda," segir í skýrslunni.
Þá er þar vikið að fríverslunar- -
samningi Bandaríkjanna, Kanada og
Mexíkó, NAFTA, og er bent á að
íslenskar afurðir hafí átt greiðan
aðgang að Bandaríkjamarkaði og að
sá aðgangur verði tryggari með sam-
þykkt GATT. „Fastmótaðri fríversl-
unartengsl við Bandaríkin gætu þó
tryggt enn meiri festu og öryggi í
viðskiptum landanna. ísland hefur
nú gengið frá fríverslunarsamning-
um við fjölmörg ríki í Mið- og Aust-
ur-Evrópu og við Miðjarðarhaf. Ekk-
ert væri því til fyrirstöðu af hálfu
íslenskra stjómvalda að ganga frá -
svipuðum samningum við ríki í öðr-
um álfum, þar sem efni standa tíl,“
segir utanríkisráðherra.
Fram kemur í skýrslunni að þing-
meðferð EES-samningsins sé nú lok-
ið í öllum aðildarríkjunum og gildis-
taka hans sé fyrirsjáanleg um næstu
áramót. Segir ráðherra að gildi
samningsins hafi síst minnkað á
undanförnu ári.