Morgunblaðið - 11.12.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1993
berchet
Vönduð
þroskaleíkföng
fyrir fyrstu
5 ár barnsíns.
Lyklahúsið
1. árs og eldri
litum oq formum
raoao saman.
Trúður frá 6 mán.
Lætur heyra í sér þegar
hann er Knúsaður. Má
setja í þvottavél og
(ourrkara.
Sirkus
3ja til 24ra mán.
þjálfar hug og hönd
barnsins. Haeat að
hengja í rúmio eða
hafa sem litla
ferðatösku.
„Babysporf
frá 6 man. aldri
fallegt barnateppi
fylair meS. Styrkir og
styour við barnið á
fyrstu mánuðum
ævinnar.
Smíðabekkur
2 ára og eldri
þjálfar fínhreyfingar
barnsins í skemmti-
legum smíðaleik með
skrúrum, hamri og sög.
Hringlur
naghringir
0-24 mán.
fyrsta leikfang
ungabarnsins öruggar,
mjúkar og léttar hringlur
fyrir litlar hendur.
Heildverslunin
BJARKEY
leikföng og gjafavörur
Sævarhöfða 2
Sími674151
Ópera eða
ekkiópera ?
eftirÁrna Tómas
Ragnarsson
í dálki Guðrúnar Guðlaugsdóttur
í Morgunblaðinu um síðustu helgi
var stungið upg á því að í sparnað-
arskyni ætti Islenska óperan að
hætta að setja upp óperusýningar.
í staðinn ætti að flytja óperur í
konsertuppfærslum, sem væru
miklu ódýrara, og að fólk setti varla
hið leikræna á oddinn þegar það
vildi njóta óperu - tónlistin væri það
sem óperufólk sæktist eftir.
En er þetta svo? Fyrst þarf að
svara því hvaða fyrirbrigði óperan
eiginlega er. Þótt margir myndu
samsinna Guðrúnu um að tónlistin
væri mikilvægasti þáttur óperunnar,
þá er ekki víst að öllum óperuunn-
endum fyndist að tónlistin ein myndi
duga. Richard Wagner vildi gera
óperu að því sem hann kallaði „Ge-
samtkunstwerk"; að í óperu ættu
allar listgreinar að sameinast í einu
verki. En jafnvel þótt ekki væri
gengið jafn langt í þessu efni og
Wagner lagði til, þá held ég að flest-
ir yrðu sammála um að ópera sé
listform þar sem sönglist, tónlist og
leiklist sameinast og að ekki saki
þótt myndlistin og dansinn fái einn-
ig að vera með.
Konsertuppfærslur á óperum
Til að flytja óperu er alls ekki
nóg að syngja bara og spila eins
og gert er við konsertuppfærslur,
sem þó eru góðra gjalda verðar til
að kynna einn þátt óperunnar, -
tónlistina. Slíkar konsertuppfærslur
voru fluttar á vegum Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands um langt árabil. Illu
heilli hafa þær verið aflagðar því
þær nutu mikilla vinsælda meðal
tónleikagesta. Samt komst aðsókn
að þeim ekki með tæmar þar sem
óperusýningar í Reykjavík hafa ver-
ið með hælana - það vill oft gleym-
ast að á íslandi er óperan alþýðulist
í þeim skilningi, að mikill fjöldi fólks
úr öllum þjóðfélagsstéttum sækir
óperusýningar.
Hlutur leiklistarinnar í óperu er
og á að vera mikill. Það er sammni
tónlistar og leiklistar sem gerir
óperusýningar svo heillandi, ekki
síst þegar þær era kryddaðar með
viðeigandi búningum og leiktjöldum.
Það er nefnilega svo skrýtið að
samruni þessara listforma getur
fært okkur inn í heima, sem hvert
þeirra gæti tæpast eitt og sér. Kon-
sertuppfærslur á óperam geta því
MEG frá ABET
UTAN Á HÚS
FYRIRLIGGJANDI
£& Þ.ÞORGRÍMSSON & CO
Ármúla 29 - Reykjavík - sími 38640
alls ekki komið í stað óperasýninga,
ekki frekar en hljómplötur geta
komið í stað tónleika, skyggnimynd-
ir af myndverkum í stað myndlistar-
sýninga og upplestur leikrita ekki í
stað leiksýninga.
Er óperan dýr?
Á bak við hugmynd Guðrúnar um
konsertuppfærslur liggur vitneskjan
um bágan fjárhag íslensku óperann-
ar og hugmyndin um að ópera sé
svo dýrt listform að íslendingar
hafí tæpast efni á því, a.m.k. ekki
við ríkjandi aðstæður í þjóðar-
búskapnum. Skoðum þetta aðeins
nánar.
Er óperan dýrt listform? Eins og
flestar listgreinar nýtur óperan
styrkja af opinbera fé. Besta leiðin
til að meta það hvort ákveðin list-
grein sé dýr er líklega að bera opin-
bera styrki til hennar saman við
styrki til annarra listgreina. Þetta
er einfalt mál hvað varðar íslensku
óperana. Hún fær um 40 milljónir
króna á ári í styrk frá ríkinu, en á
síðasta ári sóttu rúmlega 20 þúsund
manns sýningar hennar. Þetta þýðir
að hver miði í Óperana var greiddur
niður um 2.000 krónur. Til sam-
anburðar má taka Þjóðleikhúsið,
sem hefur fengið um 300 milljónir
í styrk á ári og á metári í fyrra
vora leikhúsgestir rúmlega 100 þús-
und, en það þýðir að hver miði hef-
ur verið niðurgreiddur um 3.000
krónur. Sinfóníuhljómsveit íslands
fær um 200 milljónir á ári í styrki.
Sé gert ráð fyrir því að áskriftartón-
leikar (18 á ári) sé um helmingur
af starfsemi hljómsveitarinnar þá
era hverjir tónleikar styrktir með
um 5 milljónum króna og hver miði
er því niðurgreiddur með a.m.k.
5.000 krónum af opinbera fé. Þetta
dæmi liggur enn ljósar fyrir þegar
litið er á opinber framlög til ís-
lenska dansflokksins, en þau eru
nokkru hærri en framlög til Óper-
unnar, þótt áhorfendafjöldi að bal-
lettsýningum sé aðeins lítið brot af
þeim sem sækja óperasýningar.
Þurfí enn frekar vitnanna við um
að ópera á íslandi sé ódýr miðað
við sambærilegar listgreinar, þá er
hægt að bera saman hlutfall eigin
aflafjár og opinberra styrkja við-
komandi listgreina. Þar sést að Is-
lenska óperan hefur þurft að afla
50-60% tekna sinna sjálf, en það
er miklu hærra hlutfall en flestar
ofangreindra listastofnana gera. Ég
vil taka það sérstaklega fram að ég
tel ekki að þær listastofnanir séu
of sælar af sínum styrkjum; tölurn-
ar sýna okkur aðeins að ópera er
ekki tiltakanlega dýrt listform á
íslandi og svo auðvitað hitt að ís-
lenska óperan hefur þurft að búa
við mjög nauman fjárhag.
Til að fá mynd af því hvort ópera-
rekstur sé mjög dýr þarf auðvitað
ekki endilega að bera hann saman
við rekstur annarra listgreina. Ný-
lega var t.d. greint frá því að rekst-
ur húss undir veitingarekstur nyti
hærri opinberra styrkja en rekstur
íslensku óperunnar - fyrir utan það
að þetta hús var byggt fyrir opin-
bert fé með ærnum tilkostnaði, en
Óperan keypti sitt hús sjálf án þess
að fá til þess eina krónu af opinberu
fé.
Arni Tómas Ragnarsson.
„Nýlega var t.d. greint
frá því að rekstur húss
undir veitingarekstur
nyti hærri opinberra
styrkja en rekstur Is-
lensku óperunnar -
fyrir utan það að þetta
hús var byggt fyrir
opinbert fé með ærnum
tilkostnaði, en Óperan
keypti sitt hús sjálf án
þess að fá til þess eina
krónu af opinberu fé.“
Vandamál Óperunnar
Eftir stendur þó það vandamál
að íslenska óperan á tæpast fé fyr-
ir þeim tveimur óperauppsetningum
á ári sem hún bæði á og vill setja
upp á hveiju ári. Menn geta spurt
hvernig á því standi - komst Óperan
ekki á samning við ríkið fyrir tveim-
ur árum eftir mikið japl og jaml og
fuður? Jú, mikið rétt, eftir tæplega
10 ára starf fékkst hið opinbera
loks til að viðurkenna tilverurétt
íslensku óperunnar með því að heita
henni föstum framlögum af fjárlög-
um. Sú viðurkenning var að sjálf-
sögðu stór áfangi í sögu Óperunn-
ar, en ýmsir vissu þó að það fjár-
framlag sem um var samið var í
naumasta lagi. Fögnuður óperu-
manna yfir þvi að fá fastan samning
var svo mikill að þeir settu ekki
sjálfa upphæð framlagsins á oddinn.
Á þeim tveimur árum sem liðin
era síðan samningurinn var gerður
hefur Óperunni þó tekist að sýna
tvær óperuuppfærslur á ári og svo
verður einnig í ár með sýningu Sard-
asfurstynjunnar í vor og með Évg-
ení Ónegín nú um jólin. Á næsta
ári er svo fyrirhugað að taka þátt
í sýningu á Niflungahring Richards
Wagners í Þjóðleikhúsinu á Listahá-
tíð og væntanlega verður næsta
uppfærsla Óperannar þar á eftir
sýnd um jólin 1994.
Við skulum nú vona að þrátt fyr-
ir nauman fjárhag muni íslenska
óperan áfram hafa grundvöll til að
sýna tvær óperusýningar á ári. Það
er bæði íslensku óperanni og ís-
lenskum óperusöngvurum alveg
nauðsynlegt til að ópera sem list-
grein nái að þroskast og dafna í
þessu landi - fyrir utan það hvað
það er ánægjulegt fyrir hina íjjöl-
mörgu óperuunnendur á íslandi. Við
Guðrún getum hins vegar verið sam-
mála um eitt - að það væri nú gam-
an ef Sinfóníuhljómsveit íslands
byijaði aftur að setja upp konsert-
uppfærslur á óperum.
Höfundur er læknir.
:
ls,jT
t
Í
1
I