Morgunblaðið - 11.12.1993, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1993
Bræðraminning
Marinó L. Stefánsson
kennari ogEiríkur
Stefánsson kennari
Marinó
Fæddur 6. júlí 1901
Dáinn 3. október 1993
Eiríkur
Fæddur 24. ágúst 1904
Dáinn 22. nóvember 1993
Bræðurnir frá Skógum á Þela-
mörk hafa nú báðir kvatt þennan
heim með fárra vikna bili. Með
þeim eru fallnir í valinn tveir ötul-
ir liðsmenn úr sveit íslenskra skóla-
manna að loknu gifturíku ævi-
starfi.
Þeir bræður voru fæddir á Refs-
stöðum í Laxárdal í Austur-Húna-
vatnssýslu, synir hjónanna Stefáns
Eiríkssonar og Svanfríðar Bjama-
dóttur er þar bjuggu. Foreldrar
Stefáns voru Eiríkur Haildórsson,
bóndi í Blöndudalshólum, og Þór-
unn Jónsdóttir, kona hans, en for-
eldrar Svanfríðar voru Bjami Arn-
grímsson, bóndi á Vöglum á Þela-
mörk, og kona hans, Sigurrós Þor-
láksdóttir. Auk þeirra bræðra áttu
hjónin fimm dætur. Voru þijár
eldri og tvær yngri en þeir. Nú er
aðeins sú yngsta á lífí.
Svanfríður missti mann sinn
með sviplegum hætti;meðan böm
þeirra vom enn á ungum aldri, það
yngsta raunar ófætt. Nærri má
geta hvflík þrekraun það hefur
verið ekkjunni að sjá fjölskyldunni
farborða, en hún stóðst þá raun
með einstakri prýði. Með tilstyrk
góðra manna tók hún sig upp með
allt sitt og fluttist búferlum norður
á æskustöðvamar á Þelamörk. Þar
hóf hún búskap í Skógum ári
seinna, vorið 1908. Bróðir hennar,
sem var faðir minn, var henni tij
styrktar fyrstu búskaparárin. í
Skógum hafði Svanfríður búsforr-
áð um tuttugu ára skeið og þá
vom böm hennar öll komin til
manns, er hún brá búi.
í skjóli þessarar dugmiklu konu
ólust þeir bræður upp ásamt systr-
um sínum. Það var ekki aðeins að
hún sæi fyrir öllum þörfum þeirra
til fæðis og klæðis, heldur munu
uppeldisáhrif hennar hafa reynst
þeim haldgott veganesti á lífsleið-
inni. Um þetta efni og heimilis-
hætti í Skógum á þessum ámm
má lesa í ágætri ritgerð sem Eirík-
ur skrifaði í safnritið Móðir mín -
húsfreyjan 1977. Leiða má getum
að því að áhrif uppeldisins á Skóga-
heimilinu hafí átt nokkum þátt í
því að þrjú þeirra Skógasystkina,
yngsta systirin Svava Fells auk
þeirra bræðra, völdu sér kennslu-
og uppeldisstörf að ævistarfí.
Skógabræður bmtust báðir til
mennta, vafalítið með tilstyrk móð-
ur sinnar í fyrstu.
Marinó hóf námsferil sinn í ung-
lingaskóla á Sauðárkróki 14 ára
að aldri og sótti einnig unglinga-
skóla á Dagverðareyri 1919, en
lauk búfræðiprófí frá Hólum 1922.
Hann gerðist svo bóndi í Skógum
1924-28. Kennaraprófí lauk hann
1931 og sótti síðan kennaranám-
skeið í Danmörku og Svíþjóð
sumarið 1933. Áður en Marinó
lauk kennaraprófi hafði hann verið
kennari í grannsveitunum í Öxnad-
al og Hörgárdal um nokkurra ára
skeið. Hann kenndi þar einnig
fyrsta árið að prófi loknu. Síðan
var hann kennari eitt ár á Akra-
nesi en settist svo að á Akureyri
og kenndi þar til ársins 1945. Því
næst lá leiðin til Reykjavíkur. Þar
kenndi Marinó fyrst við Laugar-
nesskóla og síðar Breiðagerðis-
skóla allt til starfsloka við 70 ára
aldur. Hann var þó hvorki þreyttur
né leiður á kennslustörfum. Nú tók
hann heim til sín böm, sem til
hans leituðu og þurftu á stuðningi
að halda, og greiddi þannig götu
margra enn um ellefu ára skeið.
Marinó var prýðilega ritfær og
liggja eftir hann nokkrar
bamabækur auk þýðinga úr er-
lendum málum. Þá gerði hann for-
skriftarbækur til notkunar í grann-
skólum, sjö hefti. Marinó var lista-
skrifari og frábær skriftarkennari.
Marinó kvæntist 13. október
1934 Guðbjörgu Rannveigu (f. 10.
september 1905) Bergsveinsdóttur
frá Aratungu í Steingrímsfírði.
Þeim varð fjögurra bama auðið.
Þau era: Þorbjörg Laxdal, f. 1935,
verslunarmaður á' Seltjamamesi;
Sigfríður Laxdal, f. 1938, fóstra í
Reykjavík; Grétar Laxdal, f. 1944,
sálfræðingur í Reykjavík; Karl
Laxdal, f. 1944, félagsráðgjafi í
Reykjavík. Guðbjörg lifir mann
sinn. Þrátt fyrir háan aldur annað-
ist hún Marinó á heimili þeirra af
frábæram dugnaði, ástúð og um-
hyggju þegar heilsu hans tók að
hraka, allt til þess er hann hlaut
að dveljast á sjúkrastofnun síðustu
mánuðina.
Eiríkur stundaði nám við Al-
þýðuskólann á Eiðum í tvö ár, en
kennaraprófí lauk hann 1940.
Áður var hann kennari í Skriðu-
skólahverfí í Hörgárdal í fjögur ár,
gerðist þá bóndi í Skógum og bjó
þar í sex ár. Síðan kenndi hann
eitt ár í Glerárhverfi við Akureyri
áður en hann fór í Kennaraskól-
ann. Að loknu kennaraprófí kenndi
hann á Húsavík í þijú ár. Þá gerð-
ist hann kennari á Akureyri og
starfaði þar, uns hann fluttist til
Reykjavíkur 1958. Þar fékk hann
stöðu við Langholtsskóla og gegndi
henni allt til þess er hann lét af
störfum fyrir aldurs sakir. Því var
líkt farið um Eirík og Marinó að
hann var ekki reiðubúinn að hætta
kennslu við ákveðið aldursmark.
Hann starfaði því áfram við skól-
ann sem stundakennari ríflega ára-
tug.
Eiríkur var í besta lagi ritfær
eins og bróðir hans, þó að hann
fengist ekki við skáldskap eins og
hann. Hann skrifaði greinar í blöð,
einkum Heimili og skóla, og samdi
leiðsögn í átthagafræði í samvinnu
við Sigurð Gunnarsson. Ritgerðar
hans um Svanfríði móður sína er
áður getið. Þá annaðist hann um
útgáfu á minningarriti um Guðgeir
Jóhannsson, kennara á Eiðum, og
vann að útgáfu Sálma og kvæða I
í samstarfi við Sigurð Hauk Guð-
jónsson.
Eiríkur kvæntist 30. október
1928 Laufeyju Sigrúnu (f. 27. júlí
1907) Haraldsdóttur frá Dagverð-
areyri. Þau eignuðust tvo syni. Sá
eldri lifði aðeins fáar vikur en yngri
sonurinn Haukur (f. 30. ágúst
1930) náði fullorðinsaldri. Hann
kvæntist 30. ágúst 1951 Þómýju
Þórarinsdóttur kennara og elgnuð-
ust þau fímm böm. Þau áttu heim-
ili á Akureyri þar sem Haukur
vann að skrifstofustörfum.
Laufey Sigrún, kona Eiríks,
andaðist 24. júlí 1957. Var hennar
sárt saknað af ættingjum öllum
og vinum. Eftir andlát Laufeyjar
brá Eiríkur á það ráð að flytjast
búferlum til Reykjavíkur ásamt
syni sínum og fjölskyldu hans. Ei-
ríkur festi þar kaup á húsnæði þar
Guðbjörg Guðjóns-
dóttir, Syðri-Kví-
hólma — Minning
Fædd 5. júlí 1912
Dáin 1. desember 1993
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vöm í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfír láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(Þýð. S. Egilsson.)
Okkur systkinin langar til að
minnast elskulegrar ömmu okkar
sem lést á sjúkrahúsi Suðurlands
á Selfossi 1. desember síðastliðinn,
eftir erfíð og mikil veikindi. Það
var alltaf jafn gaman fyrir okkur
systkinin að koma í sveitina til
hennar ömmu okkar, því að alltaf
tók hún vel og hlýlega á móti
okkur. Hún amma okkar var alltaf
mjög barngóð kona og henni leið
alltaf vel þegar börn vora í kring-
um hana. Henni tókst að kenna
okkur systkinunum ýmsar vísur,
bænir og lög sem við gleymum
öragglega aldrei. Við munum
minnast hennar alla okkar ævi
með hlýhug og birtu í hjarta okk-
ar. í lokin viljum við segja eina
morgunbæn sem hún kenndi okk-
ur.
Nú er ég klæddur og kominn á ról,
Kristur Jesús veri mitt skjól.
í guðsóttanum gef þú mér,
að gangi í dag svo líki þér.
(Höf. ók.)
sem fjölskyldan gat búið öll sam-
an. Hér syðra gerðist Haukur
blaðamaður. Honum auðnaðist þó
ekki langur aldur því að hann lést
25. september 1963, aðeins þrjátíu
og þriggja ára að aldri. Við andlát
hans var þungur harmur kveðinn
að íjölskyldunni allri. En Þómý og
Eiríkur reyndust samtaka um að
sigrast á þeim erfíðleikum, sem
framundan vora. Og vissulega var
það Þómýju ómetanlegur styrkur
að eiga svo traustan bakhjarl innan
handar sem tengdafaðir hennar
reyndist. En tímar liðu fram og
þar kom, að heilsu Eiríks tók
skyndilega að hraka, svo að hann
var ekki lengur sjálfbjarga um
ferðir sínar. Þá var komið að
Þómýju að leggja sitt af mörkum.
Og hún brást ekki, enda reyndist
hún Eiríki eins og besta dóttir alla
tíð. Með aðdáunarverðri um-
hyggjusemi og hugkvæmni tókst
henni að haga svo til að Eiríkur
þurfti ekki að flytjast af heimilinu
fyrr en svo var komið, að hann
þurfti stöðugrar hjúkranar við.
Kynni mín og Skógabræðra urðu
fyrst með þeim hætti, að ég var í
heiminn borinn í baðstofunni í
Skógum, þar sem Svanfríður móð-
ir þeirra réð húsum. Mér verður
varla gefíð að sök þó að ég muni
ekki þann atburð, en þeir mundu
hann báðir tveir, enda komnir vel
til manns, annar á sextánda, hinn
á þrettánda ári. Eftir að ég komst
til vits og ára minnist ég nokkurs
framhalds á þeim kynnum með því
að þeir bræður, annar eða báðir í
senn, komu í heimsóknir til okkar
að Hálsi í Öxnadal. Þá áttu þeir
það til að segja okkur, litlu frænd-
um sínum, sögur og ævintýri eins
og t.d. Grámann í Garðshomi og
Hlina kóngsson. Þegar við voram
orðnir Iæsir á bók man ég að þeir
færðu okkur ævintýrabækur, sem
þá þóttu nýlunda og hinar mestu
gersemar. Eins man ég það að
Marinó var einn vetur við kennslu
í sveitinni og var skólinn til húsa
á Þverá. Þá hafði hann um tíma
Elsku amma, hvíl þú í friði.
Jóhann Þórir, Guðbjörg,
Árný Inga og
Ragnar Aðalsteinn.
aðsetur hjá foreldram mínum í
Hálsi, enda þótt dijúgur spölur sé
á milli bæjanna. I huga mínum
hvflir birta yfír þessum minningum
öllum, enda vora þeir bræður jafn-
an aufúsugestir.
Nú gerist það að foreldrar mínir
flytjast búferlum á fjarlægt lands-
horn. Þá verður ekki af samfund-
um við Skógafólk um sinn en vin-
átta hélst eigi að síður með bréfa-
skiptum. Vissi ég því vel af frænd-
fólkinu nyrðra. Það er svo næst
til tíðinda að við Eiríkur verðum
samferða til kennaraprófs vorið
1940. Hann hafði áður fengist
nokkuð við kennslu í heimabyggð
sinni og fékk nú að ljúka prófí
eftir eins vetrar skólagöngu eins
og nokkrir fleiri, sem fengist höfðu
við kennslu með góðum árangri.
Hann bjó hér í lítilli íbúð á Rauð-
ará ásamt konu sinni og Hauki
syni þeirra, sem þá var á tíunda
ári. Það er ekki ofmælt að þar
urðu fagnaðarfundir og þótti mér
gott að iheimsækja þau hjón þegar
tóm gafst til.
Allmörgum áram síðar, þegar
ég var orðinn heimilisfastur hér í
Reykjavík, fluttist Marinó hingað
suður með fjölskyldu sína. Þar
varð enn vinafundur og voram við
samkennarar við Laugamesskól-
ann um nokkurra ára skeið.
Um það bil áratug síðar fluttist
svo Eiríkur til Reykjavíkur ásamt
Hauki syni sínum og íjölskyldu
hans, en Laufey Sigrún, kona Ei-
ríks, var þá látin. Síðan hefur hald-
ist vinátta góð með fjölskyldum
okkar til hinstu stunda.
„Margt er líkt með skyldum“,
segir máltækið. Og víst er um það
að um margt svipaði þeim Skóga-
bræðrum saman. Þeir vora líkir á
vöxt og að vallarsýn, þó að Marinó
væri nokkra hávaxnari, og svip-
mótið bar skyldleikanum vitni. Hitt
var þó allt eins eftirtektarvert
hversu margt var líkt í fari þeirra
og lífsstefnu. Báðir völdu sér sama
ævistarf. Báðir höfðu stundað
kennslu á ungum aldri um nokk-
urra ára skeið, áður en þéir luku
kennaraprófi. Báðum auðnaðist
þeim árangur í starfí með ágætum
og urðu ástsælir af nemendum sín-
um, svo að ýmsir .hafa sýnt þeim
ræktarsemi langt fram á fullorð-
insár. Þeir bræður vora félagslynd-
ir hugsjónamenn og tóku virkan
þátt í störfum ýmissa félaga að
mannbóta- og mannúðarmálum.
Þeir hneigðust báðir til fylgis við
stefnu guðspekinga, kannski að
einhveiju leyti fyrir áhrif frá
yngstu systurinni, Svövu, og manni
hennar, Grétari Fells. Bræðumir
vora báðir hófsemdarmenn í hverri
grein og lögðu sitt lið til stuðnings
hreyfíngu bindindismanna. Marinó
var gæslumaður bamastúku á
Akureyri í áratug og átti lengi
sæti í stjóm Bindindisfélags kenn-
ara. Eiríkur sat um árabil í stóm
Landssambandsins gegn áfengis-
bölinu sem fulltrúi kennarasam-
takanna. Báðir reyndu þeir bræður
sig við búskap í Skógum um nokk-
urra ára skeið, en hurfu frá honum
til þess starfa er beið þeirra á öðr-
um vettvangi.
Skógabræður munu hafa verið
samrýndir mjög, enda var aldurs-
munur þeirra ekki mikill og
hugðarefni þeirra fóra mjög saman
í ýmsum greinum. Þegar aldur
færðist yfir og lfkamsþrek var
mjög svo þorrið, var það ætlan
vandamanna þeirra að þeir gætu
átt samleið síðasta áfangann á
hjúkranarheimilinu Eir. Mun það
hafa verið fastmælum bundið að
þeir deildu herbergi á þeirri stofn-
un. Áður en til þess kæmi var
Marinó kallaður til hinstu ferðar,
en Eiríkur naut þar umsjár og
umhyggju uns yfír lauk.
Nú eru Skógabræður horfnir
sjónum okkar. En minningin lifír
um farsæla skólamenn, drengi
góða, trausta vini og ástríka fjöl-
skyldufeður. Orðstír þeirra deyr
ekki.
Með hugheilum samúðarkveðj-
um til allra vandamanna þeirra
bræðra.
Kristinn Gíslason.