Morgunblaðið - 11.12.1993, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1993
Áhrifum skal fylgja ábyrgð
Atvinnulífið og iðnnám
eftir Kristin H.
Einarsson
Að undanförnu hafa verið nokkr-
ar umræður um hvernig rétt væri
að skipuleggja iðnnám. Sú umræða
hefur m.a. komið til af því að Iðn-
nemasamband íslands hefur verið
að vekja athygli á síauknum vanda
iðn- og verknámsnemenda við að
komast í starfsþjálfun sem er for-
senda fyrir því að þeir komist í
sveinspróf og öðlist þannig starfs-
réttindi. Umræðan hefur einnig
snúist um breytingar sem aðilar
atvinnulifsins hafa viljað gera á
skipulagi iðnnámsins. Nú í haust
hófust deilur með nýtt námsfyrir-
komulag í' bókagerð sem er að
mestu leyti hugmyndasmíð aðila
atvinnulífsins, þ.e. Félags bóka-
gerðarmanna og atvinnurekenda í
bókagerð. Bíliðnaðurinn hefur einn-
ig verið að undirbúa tilrauna-
kennslu í bílgreinum og ljóst er að
fleiri iðngreinar hafa hug á því að
breyta skipulagi iðnnámsins.
Aukin áhrif atvinnulífsins
Nánast allar hugmyndir sem
komið hafa frá aðilum atvinnulífs-
ins um breytingar á skipulagi iðn-
námsins hafa haft það að leiðarljósi
að þessir aðilar fái meiri áhrif á
innihald námsins og skipulag þess,
þ.e. ráði meiru í menntunarmálum
greinarinnar en þeir hafa gert. Um
þetta er ekkert annað en gott að
segja. Auðvitað á atvinnulífið að
hafa áhrif á menntun iðnaðar-
manna. Nauðsynlegt er að skipu-
, leggja bæði nám í skóla og í at-
vinnulífi þannig að þeir einstakling-
ar sem sækja sér iðn- og verk-
menntun eigi góða möguleika á að
nýta þekkingu sína út í atvinnulíf-
inu.
Iðn- og verknámsnemum hefur
fjölgað
Hjá þeim þjóðum sem fremstar
standa í Evrópu í dag fara á bilinu
50%-80% ungmenna í einhverskon-
ar starfsnám. Hér á landi er þetta
hlutfall mikið lægra og stór meiri-
hluti ungmenna velur að fara í hefð-
bundið bóknám. Starfsjnenntakerf-
ið hér á framhaldsskólastigi er enda
mjög frumstætt og ófullkomið sam-
anborið við t.d. þýska og danska
starfsmenntakerfið. Ef litið er hins
vegar til þess hver þróunin hefur
verið varðandi fjölda námsmanna
sem velja sér iðn- og verknám hér
á landi þá kemur í ljós að þeim
hefur verið að fjölga á undanförnum
árum. Helgast það m.a. af því að
nemendur hafa nú fleiri möguleika
til að leggja stund á iðn- og verk-
nám. Fleiri og fleiri skólar bjóða
nú nemendum sínum upp á verk-
námsbrautir en áður. Það er ekki
lengur um það að ræða að allt iðn-
nám fari eingöngu fram í gamla
meistarakerfinu. Þannig eru nú um
4.000 nemar sem leggja stund á
iðn- og verknám í dag, bæði á
verknámsbrautum framhaldsskól-
anna og í meistarakerfinu. Það er
athyglisvert að þegar talsmenn at-
vinnulífsins i iðnaði eru að halda
því fram að of fáir fari í iðn- og
verknám og fjölga þurfi í þeim hópi
þá eiga þeir sem valið hafa iðn- og
verknám í síauknum erfiðleikum
með að komast í starfsþjálfun eða
á námssamninga sem er skilyrði
fyrir því að öðlast starfsréttindi og
klára iðnnámið.
Sjónarmið atvinnulífsins njóta
skilnings
Það er ljóst að hjá núverandi
menntamálayfirvöldum njóta sjón-
armið aðila atvinnulífsins til skipu-
lags siðmenntunar skilnings. Enda
hefur þegar verið hleypt af stokkun-
um tilraun með nýtt skipuleg í bóka-
gerðargreinum sem gengur í stuttu
máli út á að eftir 4 mánaða skóla-
göngu verða nemendur að komast
á námssamning hjá fyrirtæki til að
geta haldið náminu áfram. Þannig
hafa atvinnurekendur það algerlega
í sínum höndum hversu margir
nemar komast í nám í bókagerðar-
greinum. Samkvæmt hugmyndum
bílgreinamanna þá mun nýtt skipu-
lag náms í bílgreinum einnig hafa
það í för með sér að atvinnurekend-
ur ráði ijölda nema inn í greinarn-
ar. Heyrst hefur síðan að fleiri iðn-
greinar hafi áhuga á að fá aðstöðu
til þess að stjórna fjölda iðnnema.
Nú kann flestum að þykja ósköp
eðlilegt að ekki sé fieiri hleypt til
náms í iðngreinum en möguleika
hafa á að fá atvinnu við iðnina.
Einnig er það svo að iðngreinarnar
hafa frá örófi alda ráðið ijölda iðn-
nema þar sem meistarakerfið er og
gildin voru áður. Á þessu er þó sú
undantekning sem felst í starf-
rækslu verknámsskólanna sem hófu
starfsemi á áttunda áratugnum.
Skólamir hafa tekið nema inn á
verknámsbrautirnar algerlega án til-
lits til þess hversu margir gætu
komist á námssamning eða í starfs-
þjálfun og þannig náð að klára nám-
ið. Rök aðila atvinnulífsins fyrir því
að nauðsynlegt sé að þeir ráði fjölda
iðnnema felast m.a. í því að eðli-
legra sé að fjöldi iðnnema í hverri
iðngrein fari eftir því hvað atvinnu-
markaðurinn getur tekið við af nýj-
um starfskrafti með starfsréttindi.
Því sé rétt að skammta fjölda iðn-
nema strax í upphafi náms frekar
en að ungt fólk fari í langt verkn-
ámsskólanám og geti siðan ekki
klárað það vegna þess að það kom-
ist ekki í tilskylda starfsþjálfun í
atvinnulífmu. Menn geta síðan spurt
sig að því hvort valið standi endilega
á milli þessara tveggja kosta. Inn á
það mun ég koma í annarri grein.
Kristinn H. Einarsson.
„Hættur virðast vera á
lofti með að tilraunin
með hið nýja skipulag
námsins sé að renna út
í sandinn vegna þess að
atvinnurekendur eru
mjög tregir til að taka
þá nema á námssamn-
ing sem eiga að hefja
störf í upphafi janúar-
mánaðar 1994.“
Á að fækka iðnnemum um allt
að helming?
Ef allar iðngreinarnar myndu fá
aðstöðu til að ráða fjölda þeirra sem
hefja iðnnám má reikna með að
iðn- og verknámsnemendum myndi
fækka um u.þ.b. helming úr 4.000
nemendum í um 2.000. Hvert ættu
þeir 2.000 nemendur sem annars
hefðu valið iðn- og verknám þá að
fara. Varla er skynsamlegt að þeir
bætist við þann alltof stóra fjölda
sem nú fer bóknámsleiðina. Nei,
það verða að koma til önnur úr-
ræði. Það má ekki gerast að fleiri
iðngreinum verði hleypt af stað í
tilraunaverkefni eins og bókagerðin
og bílgreinarnar hafa nú farið af
stað með eða eru að hleypa af
stokkunum.
Ætla atvinnurekendur í
bókagerð að klikka á
ábyrgðinni?
Raunar er það svo að ýmislegt
bendir til þess í dag að atvinnurek-
endur í bókagerð ætli sér ekki að
axla þá ábyrgð sem fýlgir stóraukn-
um áhrifum þeirra á skipulag náms-
ins. Hættur virðast vera á lofti með
að tilraunin með hið nýja skipulag
námsins sé að renna út í sandinn
vegna þess að atvinnurekendur eru
mjög tregir til að taka þá nema á
námssamning sem eiga að hefja
störf í upphafí janúarmánaðar
1994. Einungis 10 af 24 nemendum
sem eiga að fara á námssamning
samkvæmt nýja námsskipulaginu
eru komnir á námssamning eða
hafa fengið loforð um samning þeg-
ar tæpur mánuður er þar til nem-
arnir eiga að hefja störf. Ef atvinnu-
rekendur í bókagerð taka ekki við
sér á næstu dögum og axla þá
ábyrgð sem þeir eiga að gera sam-
kvæmt námsskipulagi sem er að
mestu hugmyndasmíð þeirra og
bókagerðarmanna þá verður að
álykta sem svo að þessi tilraun
hafi farið út um þúfur. Það eina
sem hún hefur þá skilað er að færri
nemendur munu ljúka námi sam-
kvæmt tilraunaskipulaginu en
gerðu samkvæmt gamla skipulag-
inu. Tilraunin mun þá einnig verða
til þess að varpa rýrð á að atvinnu-
rekendum í iðnaði sé almennt
treystandi til að axla þá ábyrgð sem
er samfara auknum áhrifum á
menntunarmál sinna greina ásamt
því sem efasemdir munu vakna um
að atvinnulífínu sé treystandi til að
hafa á sínum höndum hinaverklegu
menntun iðngreinanna.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Iðnnemasambands íslands.
Um klám, ofbeldi og kvik-
myndaeftirlit ríkisins
eftir Gunnar Þór
Gunnarsson og
Magnús Þór Gylfason
Upp á síðkastið hefur umræða
risið um áhrif ofbeldis og kláms í
sjónvarpi og bíó. Er það mál manna
að efni af þessu tagi ýti undir of-
beldishneigð fólks og gefi því rang-
hugmyndir um kynlíf og leiki ástar-
lifsins. Það líður ekki sá dagur í
íslensku sjónvarpi eða kvikmynda-
húsi að ekki sé sýnd mynd eða
þáttur þar sem sú hetjudáð að beija
mann í klessu eða jafnvel til bana
er lofuð og hafín upp á hinn svæsn-
asta hátt. Og á annarri hverri
myndbandaleigu í bænum er hægt
að fá leigðar sóðalegar klámmynd-
ir, þar sem brenglað og afbrigðilegt
kynlíf, jafnvel samfara dýrum, er
lofað og prísað. Ekki þarf að leita
langt eftir ofbeldi. Á hveijum ein-
asta degi, frá klukkan 19.30 til
20.30, er um auðugan garð að
gresja í fréttatímum sjónvarps-
stöðvanna. Og varla geta hræðileg-
ar og miskunnarlausar fréttir talist
nokkuð betri en Sylvester Stallone,
sem hefur sig allan við til að geta
leikið hina hetjulegu og ofbeldis-
hneigðu fyrirmynd. í fréttum geta
flestar myndir varla talist til leik-
inna atriða. (Nema kannski umræð-
ur á þingi eða viðtöl við stjórnmála-
menn.)
Mikið hefur verið rætt og ritað
um ofbeldi í miðborg Reykjavíkur.
Virðast margir rekja ofbeldishneigð
unglinga og fullorðins fólks til óhóf-
legs sjónvarpsgláps. Við tökum
dæmi: Meðaljón Jónsson hefur horft
á Tomma og Jenna frá blautu
bamsbeini. A unglingsárum hélt
hann mikið upp á Sylvester Stallone
og Amold Schwarzenegger. Við
þetta bætast fréttatímar Sjónvarps-
ins og síðar Stöðvar 2. Af öllum
þessum áhrifum ætti Meðaljón að
vera hinn mesti bijálæðingur. En
hver er Meðaljón Jónsson? Beitir
hann ofbeldi? Nei! Hinn íslenski
Meðaljón beitir ekki ofbeldi. Hann
kann að vera undir áhrifum áfengis
í miðborginni, en að öllu jöfnu hef-
ur Meðaljón Jónsson aldrei komist
í kast við lögin. Vissulega era veik-
ir einstaklingar til, sem geta látið
eins og bestíur. Eru það oftast nær
sömu einstaklingarnir, aftur og aft-
ur. Er þetta sjónvarps-, kvikmynda-
og myndbandaefni að kenna? Og
hvað um klámið, ýta klámmyndir
undir kynferðisglæpi og afbrigði-
lega kynhegðun manna? Ef svo er,
hvað er til ráða?
Hingað til hefur verið starfrækt
batterí er nefnist Kvikmyndaeftirlit
ríkisins. Það hefur gegnt því hlut-
verki að „ritskoða" hveija einustu
mynd er fyrir augu landsmanna á
að berast. Sumar myndir fá aldurs-
takmörk, aðrar era hreinlega bann-
aðar á þeim forsendum að þær séu
fólki hreint skaðlegar. En þó er éinn
galli á gjöf Njarðar; aldurstakmörk-
in era sjaldan virt. Hver er þá til-
gangurinn með starfrækslu kvik-
myndaeftirlits? Það er almennt við-
urkennt um heim allan að ýmislegt
myndrænt efni sé börnum og ung-
lingum skaðlegt. En hvað um full-
orðið fólk? Á að banna sjálfráða
einstaklingi að horfa á það sem
honum sýnist? Sérfræðingar Kvik-
myndaeftirlitsins vilja meina svo.
Margar af þessum myndum eru
stórhættulegar og sem áður segir
brengla skoðanir og viðhorf fólks
til samfélagsins. En hvað með sér-
fræðingana; era þeir ekki orðnir
bijálaðir á að ritskoða allar mynd-
irnar? Nei, örugglega ekki. Menn-
irnir hljóta að vera sérmenntaðir í
sínu fagi og orðnir ónæmir fyrir
þessu. Varla. Við Kvikmyndaeftir-
litið starfar fólk eins og við. Því
ættum við ekki að geta séð „hættu-
legu“ myndirnar?
Það er okkar skoðun, að þegar
Gunnar Þór Gunnarsson
„Það er almennt viður-
kennt um heim allan að
ýmisleg’t myndrænt
efni sé börnum og ung-
lingum skaðlegt. En
hvað um fullorðið fólk?
Á að banna sjálfráða
einstaklingi að horfa á
það sem honum sýnist?“
fólk hefur náð vissum aldri ætti það
að fá að horfa á hvað sem er, nema
myndefni sem gert hefur verið á
kostnað annars fólks, sbr. barna-
klám. Hins vegar á að vera mjög
strangt eftirlit með aldurstakmörk-
um í kvikmyndahús og á mynd-
bandaleigum. Hvað varðar sjón-
varpið verða foreldrar að sjá um
gæslu og eftirlit á skaðlegu efni.
Myndir af umræddu tagi ætti ein-
Magnús Þór Gylfason
ungis að sýna þegar börn ættu að
vera sofnuð. Hvað varðar klám telj-
um við að enginn fullorðinn maður
verði hættulegur umhverfí sínu við
að horfa á það. Það veitir mönnum
útrás og friðþægingu ef eitthvað er.
Þó svo að hægt sé að sýna fram
á að myndefni geti verið einhveijum
skaðlegt, minnurn við á að á íslandi
ríki rit- og prentfrelsi. Islendingar
eiga merkar bókmenntir, þar sem
menn höggva mann og annan og
kljúfa þá í herðar niður. Hingað til
hafa þessar bókmenntir þótt holl
lesning ungu fólki. Svo ekki sé
minnst á rétt sjálfráða einstaklinga
til tóbaksneyslu, sem vísindalega
telst hættuleg og ekki aðeins því
fólki sem tóbaks neytir. Varla geta
ofbeldis- og klámmyndir verið skað-
legri en tóbak?
Gætum vel að æsku landsins en
leyfum þeim fullorðnu að velja fyrir
sig!
Höfundar eru mcnntaskólanemar.
Dúxinn kemur
í næstu viku ..."*
Jólagjöf allra námsmanna í ár