Morgunblaðið - 11.12.1993, Blaðsíða 45

MORGUNHMDH) LA'UGMO'A'ÖUR'W. DKS15MBER 1993
Afleiðingar
breytinga á LIN
eftir Guðrúnu
Guðmundsdóttur
Vorið 1992 var lögum um Lána-
sjóð íslenskra námsmanna breytt á
Alþingi. Mikill styr stóð um þessar
breytingar og voru stór orð látin
falla í þeirri rimmu allri. Námsmenn
vöruðu við því að svo róttækar
breytingar á kerfinu yrðu til þess
að ungt fólk sem býr við erfiðar
félagslegar aðstæður myndi hverfa
frá námi. Þetta heitir á klisjumáli;
að ekki ríkti lengur jafnrétti til
náms á íslandi. Stjórnarþingmenn
höfnuðu þessu og voru breytingarn-
ar samþykktar á Alþingi 15. maí
1992.
Helstu breytingar
Stærstu breytingamar sem fólust
í hinum nýju lögum voru þær að
allt að 3% vextir voru settir á náms-
lán en áður voru lánin verðtryggð.
Endurgreiðslubyrði er nærri tvö-
földuð, þ.e. í stað þess að fólk greiði
3,75% af launum sínum í endur-
greiðslur lánanna skal fólk nú
greiða allt að 7% af heildartekjum
sínum til Lánasjóðsins. Þetta jafn-
gildir u.þ.b. 10% ráðstöfunartekna
og áhrifin eiga eftir að koma að
fullu í ljós, m.a. í kjarasamningum
í framtíðinni. Einnig var með nýjum
lögum breytt útborgunarfyrirkomu-
lagi lánanna þannig að nú fær fólk
lán sín greidd eftir önnina í stað
þess að fá lánin útborguð mánaðar-
lega, eins og hlýtur að teljast eðli-
legt. Þetta hefur haft það í för með
sér að námsmenn verða að leita á
náðir bankakerfisins til að fá mán-
aðarleg framfærslulán sín sem þýð-
ir að u.þ.b. 5% af námsláninu fara
í að borga bankanum vexti. Ýmsar
fleiri breytingar felast í nýju lögun-
um og eru þær allar á sömu bókina
lærðar.
Áhrif breyttra laga
Áhrifin létu ekki á sér standa.
Strax um haustið varð ljóst að í
fyrsta sinn í fjögur ár varð fækkun
í Háskóla íslands. U.þ.b. 20% færri
nýnemar skráðu sig til náms í Há-
skólanum en árið á undan. Þarna
gætti einnig áhrifa skólagjalda sem
lögð voru á stúdenta samhliða
breytingum á lánasjóðslögunum.
Lánþegum Lánasjóðsins hefur
fækkað stórkostlega og það sem
er alvarlegast í þessu öllu er að sú
fækkun kemur að langmestu fram
í þeim hóp.um sem hvað mest þurfa
á aðstoð Lánasjóðsins að halda.
Einstæðar mæður og barnafólk er
að hætta námi vegna þessara breyt-
inga sem Alþingi framkvæmdi einn
vordag í maí 1992. Ungt fólk af
landsbyggðinni veigrar sér við því
að leita sér menntunar fjarri heima-
byggðinni og eykst því enn sá að-
stöðumunur sem ungt fólk býr við
varðandi menntunarmöguleika.
Þannig hefur það ræst sem spáð
var við setningu þessara laga: Þau
bitna verst á þeim sem mest þurfa
á aðstoð Lánasjóðsins að halda.
Viðhorf þingmanna
Þarna er auðvitað um mjög alvar-
legan hlut að ræða. Margir þing-
menn sem samþykktu lögin á sínum
tíma gerðu það með þeim fyrirvara
að þeir áskildu sér allan rétt til að
skoða málið að nýju þegar reynsla
væri komin á hin nýju lög. Nú er
sú reynsla fengin. Niðurstaðan ligg-
ur fyrir. Þingmenn geta ekki verið
sáttir við þau áhrif sem lögin hafa
haft á möguleika ungs fólks til að
leita sér menntunar. Það hermir upp
á þá að framkvæma nauðsynlegar
breytingar á þessum lögum. Það
er beinlínis skylda þeirra.
Sparnaður hjá LÍN
Útgjöld til Lánasjóðsins hafa ver-
ið skorin niður um rúmlega einn
milljarð króna. Af þessu hafa
stjórnmálamenn verið að monta sig
undanfarna mánuði og er skemmst
að minnast stefnuræðu forsætisráð-
herra í því sambandi. Næst þegar
Davíð Oddsson gumar af niður-
skurði hjá LÍN væri gaman að heyra
í hveiju sá sparnaður er fólginn.
Staðreyndin er nefnilega sú að
sparnaðurinn er að langmestu leyti
fólginn í því að lánþegum hefur
fækkað. Það er eitthvað bogið við
forsætisráðherra sem stærir sig af
því að hafa fælt ungt fólk frá námi
og náð þannig fram sparnaði. Dav-
íð Oddsson sagði árið 1986 þegar
til stóð að breyta lögum um Lána-
sjóð að vandi LÍN væri fyrst og
fremst vandi stjórnvalda en ekki
námsmanna og það væri ósann-
gjarnt að láta námsmenn framtíðar-
innar leysa þann fortíðarvanda. Það
er óhjákvæmilegt að svo stórkost-
legur niðurskurður bitni á einhveij-
um. I þessu tilviki hefur hann bitn-
að á þeim er síst skyldi. Össur
Skarphéðinsson, ráðherra í ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar, sá ástæðu
til að mótmæla árið 1976, en hann
var þá formaður Stúdentaráðs: „Þið
alþingismenn veijið að vísu gjörðir
ykkar með þeirri gullvægu viðbáru
að „það eru erfiðir tímar, við verð-
um öll að bera byrðarnar jafnt“.
En bökin eru misbreið og þola
mismikið ... Og þegar fjár er vant
og þarf að spara þá er ekki farið í
þá vasa sem digrastir eru, heldur
er ráðist á garðinn þar sem hann
er lægstur og niðurskurður gerður
á tilleggi til hópa á borð við aldraða
og námsmenn.“ Það var ungur ve-
sældarlegur námsmaður sem mælti
svo.
Þessir menn og stjórnarþing-
menn allir bera ábyrgð á þeim af-
leiðingum sem lögin um LÍN hafa
haft á fjölda heimila í landinu.
í Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OGÁRÁÐHÚSTORGI
HJÁ ANDRESI
Skólavörðustíg 22A - sími 18250 - póstkröfuþjónusta.
Stakir jakkar nýkomnir á kr. 11.700.
Jakkaföt frá kr. 5.500 til 14.900.
Danskar buxur nýkomnar í miklu úrvali.
Stakar buxur frá kr. 1.000-6.700.
45 *
Guðrún Guðmundsdóttir
„Lánþegum Lánasjóðs-
ins hefur fækkað stór-
kostlega.“
Spurningin er einungis sú hvort
þeir hafa manndóm í sér til að
breyta þeim.
Fjölskylduspilið f ár!
Fyrirtæki, götur, verslanamiöstöðvar,
banki, hús og hótel.
- þú getur eignast þaö allt í M0N0P0LY.
Fæst í bóka-, spila- og leikfangaverslunum um land allt.
Hið eina sanna á íslensku
Höfundur er læknanemi og
varaformaður Stúdentaráðs
Háskóla íslands.
Dreifing: Eskifell hf., sími 670930..
LOKSINS KOMIN I VERSLANIRH