Morgunblaðið - 27.10.1994, Blaðsíða 18

18 FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Endurómur
af glæsileika
LEIKLIST
Fr ú Em i lía
KIRSUBERJA-
GARÐURINN
Höfundur: Anton Tsjekhov.
Þýðandi: Jónas Kristjánsson.
Lýsing: Jóhannes Bjarni Pálmason.
Búningar: Elín Edda Árnadóttir.
Leikmynd: Grétar Reynisson.
Tónlist: Skárren ekkert.
Dramaturg: Hafliði Hallgrímsson.
Leikstjórn: Guðjón Pedersen.
25. október.
ÞAÐ ER varla ofsögum sagt að
skemmtilegustu persónurnar í leik-
ritum Tsjekhovs eru í Kirsubeija-
garðinum. Horfmn er „sveitaaðall-
inn“ að þeim undanskildum sem
bíða eftir því að eignir þeirra fari
undir hamarinn. Persónugalleríið í
verkinu hefur eiginlega engu að
tapa og vegur salt á milli þess að
horfast í augu við veruleikann eða
ganga bara sjálfsblekkingunni end-
anlegá á hönd og eiga ekki aftur-
kvæmt.
Óðalseigandinn, frú Ranévskaja,
snýr til baka eftir sjö ára dvöl í
París. Dóttir hennar, Anja, hefur
sótt hana en á heimilinu er einnig
uppeldisdóttirin, Vaija, bróðir frú-
arinnar, Leonid, stofustúlkan Dunj-
asha og gamli þjónninn, Firs. Lop-
akhin kaupmaður bíður frúarinnar
með eftirvæntingu. Hann er bónda-
sonur, sem er orðinn æði vel efnað-
ur. Auk þess mæta til leiks eilífðar-
stúdentinn Pjotr Trofimov, skuld-
ugi óðalseigandinn Bors Simjonov-
Pishjik og skrifstofumaðurinn
Semjon Epikhodov, sem er vonbið-
ill þjónustustúlkunnar Dunjöshu.
Að auki er þjónn frú Ranévskaju,
Jasha, og heimiliskennarinn og
sjónhverfingakonan, Sjarlotta
ívanovna.
Frúin snýr aftur eftir að hafa
eytt öllum peningunum sínum í
París, þar sem hún hefur gengið í
gegnum örlagaríka reynslu, án þess
að hafa lært nokkum skapaðan
hrærandi hiut af henni. Heima fyr-
ir bíður hennar uppboð á óðalssetr-
inu, þar sem hún fæddist. Þar bíð-
ur hennar einnig Lopakhin kaup-
maður, sem hefur fundið fyrir hana
leið til að halda setrinu — en frúin,
sem hefur aldrei gert neitt fyrir-
hafnarmeira en að eyða peningum
og gefa, skilur ekki rétt vel umræð-
ur um fjárfestingar og ávöxtun.
Hún er af þeirri tegund, sem álítur
að vondir hlutir séu ekki til ef hún
bara horfir ekki á þá og þar af
leiðandi bjargist þetta af sjálfu sér
eða móðir hennar borgi. Sjónarmið
sem gætir líka hjá hinum óðalseig-
andanum, Simjonov-Pishjik. Hann
tekur stöðugt lán og segir svo:
„Kannski vinnur Dashenka (dóttir
hans) tvö hundruð þúsund; hún á
miða í happdrættinu.“ Óskhyggja
hans snýr að næstu kynslóð á eftir
honum, á meðan óskhyggja frúar-
innar snýr að næstu kynslóð á
undan.
Þetta er dálítið lamaður flokkur.
Hann dvelur í tíma þar sem gömul
gildi eru gengin sér til húðar. Af-
komendur auðugs aðalsfólks hafa
sólundað öllu — hinn kúgaði sveita-
lýður er alinn upp í útsjónarsemi
og kann að vinna. Horfnir eru
kavalérarnir úr hernum, sem sett-
ust upp hjá aðalsfólki, horfin eru
glæsileg samkvæmin og veislurnar
hafa snúist upp í einhvers konar
skrílslæti á meðan síðustu dreggjar
bílífisins eru drukknar til botns.
Og, sem fyrr segir, þá hefur komp-
aníið hjá frúnni eitthvað daprast —
það eru ekki lengur nein skýr mörk
milli stétta. Enda segir gamli
þjónninn, Firs: „í gamla daga höfð-
um við generála, baróna og aðmír-
ála á dansleikjunum, en nú er sent
eftir póstþjóni og stöðvarstjóra og
þarf auk heldur að dekstra þá.“
Þrátt fyrir dapurleg mannleg
örlög er verkið létt og fyndið. Per-
sónur eiga sér ólíkan bakgrunn og
bera þess merki, þótt staða þeirra
hafi gerbreyst. Þær eru skýrar og
skemmtilegar og mjög vel leiknar.
Kristbjörg Kjeld leikur Ran-
évskaju, sem hefur verið alin upp
við að nóg sé til af peningum til
að lána, eyða og gefa. Kristbjörg
skapar ákaflega skemmtilega per-
sónu, sem sveiflar sér yfir í ofurvið-
kvæmni ef hún á að horfast í augu
við raunveruleikann, bernska undr-
un þegar rædd eru viðskipti við
hana, angurværa hlýju þegar hún
ræðir ástamál sín — þar sem hún
er stolt af því að vera fórnarlamb
— og léttúð, þegar hún eys út pen-
ingum sínum. Skemmtilegt hlut-
verk og vel leikið.
Anja, dóttir hennar, er í höndum
Jónu Guðrúnar Jónsdóttur. Hún
skilar ágætlega hlutverki þessarar
ungu stúlku, sem er svo full af
eftirvæntingu og rómantík að hún
virðist ekki alveg gera sér grein
fyrir því sem er að gerast í kringum
hana. En kannski á hún mestu
vonina, því hún nær að líta á enda-
lokin sem upphaf að einhveiju nýju.
Uppeldisdótturina, Vötju, leikur
Edda Heiðrún Backman. Túlkun
hennar á þessari vinnusömu, ungu
konu, sem bíður og bíður eftir að
kaupmaðurinn Lopakhin biðji
hennar, er frábær. Vaija er, eins
og þeir sem bíða einhvers með eftir-
væntingu, stöðugt á nálum; hlust-
andi eftir hljóðum og gjóandi aug-
unum eins og þau sjái fyrir horn.
Biðin er orðin löng og hún gleymir
sér orðið sjaldan. Vonbrigðin leyna
sér heldur ekki í hvert sinn sem
hún gerir sér grein fyrir að bónorð-
ið ber ekki á góma þann daginn.
Þröstur Guðbjartsson leikur
Leonid, bróður óðalsfrúarinnar, og
fer á kostum í þessum taugavei-
klaða, en góðgjama, manni. Hann
hefur valið leið hrifnæma einfeldn-
ingsins til að koma sér hjá sársauk-
anum sem fylgir lífinu og feykist
þangað sem vindurinn blæs.
Lopakin kaupmaður er í höndum
Ingvars E. Sigurðssonar. Líklega
er þetta ekki skemmtilegasta hlut-
verkið, því Lopakin er ekki allur
þar sem hann er séður. Hann til-
heyrir framtíðinni, afleiðingunum
af hruni aðalsins og hersins og
gömlu lífsgildanna og framtíðin er
, nokkuð óljós. Lopakin er fremur
eintóna lengi framan af, en sært
stolt hans, metnaðargirni og
græðgi koma í ljós áður en yfir
lýkur. Ingvar leikur Lopakin óað-
fínnanlega, hvort heldur er í auð-
mýktinni gagnvart frúnni í upp-
hafi, einlægum vilja til að bjarga
henni, uppburðarleysi í bónorðs-
málum eða trylltri sigurgleði þegar
hann fínnur að endaskipti hafa orð-
ið á stéttastöðunni.
Eilífðarstúdentinn Trofimov er
leikinn af Steini Ármanni Magnús-
syni og tekst honum ágætlega að
skapa persónu, sem á vondu máli
kallast „lúser", það er sá sem tapar
í hveijum leik. Hann tilheyrir ekki
aðlinum, hann er að mennta sig
og getur því ekki tilheyrt bændum,
hann er ekki hermaður og þegar
alræði öreiganna tekur yfir nokkr-
um árum seinna tilheyrir hann þeim
ekki, því þar voru „intellektúalarn-
ir“ fyrirlitnir. í stað þess að horf-
ast í augu við það og gera eitthvað
í málinu, til dæmis að ljúka prófi,
ákveður Trofimov að hann sé yfir
allt hafínn. Hann er bara utanveltu
og því kom Steinn Ármann mæta
vel til skila.
Harpa Arnardóttir leikur Sjarl-
ottu og skapar afar skemmtilega
týpu úr þeim efniviði sem hún hef-
ur til að moða úr. Það sama má
segja um Valgeir Skagfjörð í hlut-
verki Jasha og Helgu Brögu Jóns-
dóttur í hlutverki Dunjöshu. Eggert
Þorleifsson leikur skrifstofumann-
inn Epikhodov. Þetta er geysilega
vel unnið hlutverk hins einlæga og
góða, en klaufska, vonbiðils Dunj-
öshu og eitthvert besta hlutverk
Eggerts sem ég hef séð til þessa.
Dýrgripurinn í sýningunni er þó
tvímælalaust Ámi Tryggvason í
hlutverki Firs, aldna þjónsins. Með
látbragði og svipbrigðum stelur
hann senunni í hvert sinn sem hann
gengur inn á sviðið. Það er hreint
ótrúlegt hvað einn lítill maður get-
ur haft risavaxna nærveru. Þó
verður síður en svo sagt að hann
hafi ofleikið. Nákvæmnin var ótrú-
leg.
Hin hráa leikmynd fellur mjög
vel að verkinu, undirstrikar hrörnað
óðalssetrið, gliðnað gildismatið,
óvissuna og tómið. Það er einhvem
veginn ekkert á sínum stað lengur.
í þessari sýningu hefur verið bmgð-
ið á það ráð að flytja leikrýmið
fram fyrir súlurnar sem skipta saln-
um og er það vel. Leikararnir
þurftu ekki að slást við það gímald
sem rýmið í salnum er, bergmálið
hvarf og það var hrein unun að
hlusta á sérlega vel fluttan textann.
Búningar eru einnig mjög vel
unnir. Dálítið ýktir, eins og endur-
ómur af þeim glæsileika sem fyrr-
um prýddi þetta fólk. Það verður
hrörlegt og hálf hlægilegt í tilburð-
um sínum til að halda í glæsileik-
ann. Sér það ekki sjálft. Hluti af
sjálfsblekkingunni.
Tónlistin sem leikin er af Skárr-
en ekkert er dásamleg og mætti
vera mun meira af henni. Eg hefði
viljað heyra hana lágværa undir
textanum í fjölmörgum atriðum.
Leikstjórnin er mjög vel af hendi
leyst. Togstreitan milli hins harða
veruleika og draumkenndrar blekk-
ingarinnar er vel unnin inn í fram-
vindu sýningarinnar; hreyfíngin
hæg, framvindan hröð, persónu-
sköpun með því besta sem ég hef
séð hjá þríeyki Frú Emilíu, texta-
meðferð og framsögn eins og best
verður á kosið. Dásamlegt verk og
vel unnin sýning sem maður á að
láta eftir sér að sjá.
Súsanna Svavarsdóttir
Ritgerða-
samkeppni
unglinga
í FRAMHALDi af danskri menning-
arviku í Reykjavík er nú hafin rit-
gerðasamkeppni á dönsku fyrir fram-
haldsskólanemendur á aldrinum 15
til 20 ára. Ritgerðarefnið er „Tengsl
íslands og Danmerkur fyrr og nú -
og til framtíðar“. Aðalverðlaunin eru
helgarferð til Kaupmannahafnar fyr-
ir tvo á hóteli auk ferðar í Tívoií og
2.000 danskar krónur í vasapeninga.
Auk þess eru ýmis bókaverðlaun.
Ritgerðirnar munu metnar af dóm-
nefnd, þar sem sæti eiga fulltrúar
frá Danska sendiráðinu, Félagi
dönskukennara og fjölmiðlunum.
Aðaláhersla verður lögð á innihaldið
en síður á málfar, sem þarf þó að
vera á skiljanlegri dönsku.
Frumkvæði að ritgerðasamkeppn-
inni á skipulagsnefndin að „Dönskum
haustdögum".
-----» ♦ ♦-----
Geisladiskur
Tjarnarkvart-
ettsins
ÚT ER kominn geisladiskur með
söng Tjarnarkvartettsins.
Tjarnarkvartettinn skipa þau Rósa
Kristín Baldursdóttir, Kristjana Arn-
grímsdóttir, Hjörleifur Hjartarson og
Kristján Hjartarson. Stjórnandi er
Rósa Kristín Baldursdóttir, en kvart-
ettinn hefur undanfarið ár notið
þjálfunar Gerrit Schuil píanóleikara.
Diskurinn hefst á þremur madri-
gölum. Síðan kemur syrpa með ís-
lenskri leikhústónlist, nokkur vorlög,
íslensk dægurlög í nýjum búningi og
að auki norræn og amerísk lög.
Atli Heimir
Sveinsson
Fyrirlestrar á
vegnm tón-
listarskólans
ATLI Heimir Sveinsson tón-
skáld heldur fyrirlestra á
vegum Tónlistarskólans í
Reykjavík um Kunst der
Fuge eftir J.S. Bach föstu-
daginn 28. október og föstu-
daginn 4. nóvember n.k.
Fyrirlestrarnir verða í
húsnæði Tónlistarskólans í
Reykjavík á Laugavegi 178,
4. hæð, gengið inn frá Bol-
holti, og hefjast kl. 17.
BREYTTUR OPNUNARTÍMI
í vetur er opið frá kl. 11—19 (20) virka daga áfx DT A A T A\TTrv
kl. 10 - 20 (21) laugardaga og sunnudaga ' j J
METAR I AÐSOKN
-œvintýri líkast!
I
»
I
í
»
í
í
í
i
f
i.'.
S
i.
i