Morgunblaðið - 27.10.1994, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1994 33
MINNINGAR
MARIUS JONSSON
+ Maríus Jónsson
fæddist á Nesi í
Norðfirði 25. nóv-
ember 1908. Hann
lést í St. Jóseps-
spítala í Hafnarfirði
20. október síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Jón Jóns-
son, d. 1941, frá Ing-
veldarstöðum
Reykjaströnd
Skagafirði,
hjónanna
Bergssonar_
stjóra og Áslaugar
Hannesdóttur, og
Guðbjörg Bessa-
dóttir, d. 1939, í Vestmannaeyj-
um. Maríus kvæntist Maríu Páls-
dóttur frá Höfða í Grunnavík-
urhreppi, en hún lést 1993. Börn
þeirra eru: Inga húsmóðir, gift
Jóni Alfreðssyni; Óskar efna-
verkfræðingur, kvæntur Krist-
björgu Þórhallsdóttur; Steinunn
kirkjuvörður, gift Sæþóri Skarp-
héðinssyni og María
dagskrárgerðar-
maður, í sambúð
með Guðbrandi
Jónssyni. Barnabörn
þeirra Maríu og
Maríusar eru 13,
barnabarnabörn 12
og eitt barnabarna-
barnabarn. Maríus
lauk mótornámske-
iði á Eskifirði 1925
og járnsmíðanámi
hjá Friðbirni Hólm á
Eskifirði 1929. Út-
skrifaðist úr Vél-
skólanum 1933 og
var vélstjóri á línu-
veiðurum og togurum til 1959,
þar af lengst á Karlsefni. Maríus
var verksljóri í verksmiðjunni
Vífilfelli í sex ár, vélstjóri á
björgunarskipinu Goðanum frá
1966 til 1988 og eftir það laus-
ráðinn á sama stað til 1. septem-
ber 1991. Útför Maríusar fer
fram frá Fossvogskirkju í dag.
í dag er kvaddur kær tengdafaðir
minn, Maríus Jónsson. Maríus ólst
upp á Eskifirði og eins og algengt
var á þessum tíma gekk hann ungur
til starfa við beitningar og sjóróðra
á sumrin, en á veturna gekk hann í
skóla. Þegar hann var 16 ára hóf
hann þriggja ára nám í járnsmíði á
Mótorverkstæði Friðbjörns Hólm á
Eskifirði. Að því loknu lá leiðin á
sjóinn í fáein ár og síðan í Vélskóla
íslands. Þaðan lauk Maríus vélstjóra-
prófi vorið 1933. Tók þá við sam-
felld dvöl til sjós til ársins 1960,
lengst af hjá útgerð Geirs Thorsteins-
sonar eða alls í 23 ár. Eftir sex ár
landi sem vélstjóri í verksmiðju Vífil-
fells hf. tóku við önnur 23 ár á sjón-
um, en nú á björgunarskipinu Goðan-
um. Þannig urðu árin til sjós alls um
60. Var verkkunnátta hans og ósér-
hlífni alls staðar rómuð svo og alúð
sú _er hann lagði ávallt í störf sín.
Árið 1932 gekk Maríus að eiga
Maríu Pálsdóttur frá Höfða í Jökul-
íjörðum og bjuggu þau lengst af á
Stýrimannastíg 13 í Reykjavík.
Bömin urðu Ijögur og kom það að
miklu leyti í hlut Maríu að sjá um
uppeldi þeirra, sem og annað sem
við kom heimilishaldinu, vegna mik-
illa fjarvista Maríusar. Voru þetta
oft erfiðir tímar fyrir þau bæði, eink-
um stríðsárin þegar hann þurfti að
sigla með aflann til Bretlands í sí-
felldri óvissu um afdrif og heimkomu.
María lést í febrúar 1993. Síðustu
æviárin dvöldu þau á Hrafnistu í
Hafnarfirði og nutu þar umönnunar.
Var hann afskaplega þakklátur fyrir
allt sem fyrir hann var gert þar,
sérstaklega eftir að hann varð einn
og tekinn að þreytast. Maríus var
hlédrægur maður, en stoltur og
fannst því oft þröngt um sig í hlut-
verki þiggjandans. Hann hélt frá-
bæru minni og andlegu atgervi til
hinstu stundar.
Þegar ég fór að venja komur mín-
ar á Stýrimannastíg 13 fyrir hartnær
fjörutíu árum sem verðandi tengda-
dóttir tók Maríus mér með ljúf-
mennsku og hlýju sem átti eftir að
umvefja mig alla tíð. Fyrir það verð
ég ævinlega þakklát. Maríus var
ekki maður margra orða um eigið
ágæti né gjörðir og frábað sér allar
lofræður. Mun ég virða þær óskir
hans hér og kveðja að sinni með eftir-
farandi tilvitnun í Hávamál.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama;
en orðstír
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getur.
Blessuð sé minning Maríusar
Jónssonar.
Kristbjörg Þórhallsdóttir.
sæll vinnustaður og þurfti nánast
aldrei að auglýsa eftir starfsfólki.
Stúlkur sem einu sinni höfðu unnið
undir stjórn Áslaugar en hætt vegna
hjúskapar eða barneigna, leituðu oft
til hennar seinna og sóttust eftir að
hefja störf á ný. Þannig var Áslaug
í reynd starfsmannastjóri apóteksins
auk þess sem hún gegndi öðrum
verkum sínum af einstakri kost-
gæfni. Hún naut virðingar sam-
starfsfólks síns og það vissi að hún
réð því sem hún vildi ráða í apótek-
inu.
í Apóteki Austurbæjar starfaði
Áslaug í hartnær fjörutíu ár og var
ávallt mjög annt um velferð þess.
Hún mætti jafnan fyrst til vinnu á
morgnana, hellti upp á kaffikönnuna
og undirbjó störf dagsins. Á kvöldin
og um helgar þegar apótekið var
lokað fór Áslaug oft í gönguferð og
tók þá oftar en ekki auka hring utan
um apótekið til að aðgæta hvort
ekki væri þar allt með felldu.
Áslaug var í einkalífi sínu hógvær
og nægjusöm kona, giftist hvorki
né eignaðist börn. Lífsfylling hennar
fólst í því að sínna starfi sínu af
kostgæfni og samviskusemi.
Ég vil, fyrir mína hönd og fjöl-
skyldu minnar, færa eftirlifandi
systur og öðrum ættingjum Áslaug-
ar innilegar samúðarkveðjur. Lækn-
um og starfsfólki á deild 13d á Land-
spítalanum eru færðar þakkir fyrir
hlýja umönnun. Blessuð sé minning
Áslaugar Helgadóttur.
Sigurður Karlsson.
Mig langar til að kveðja hana
Áslaugu Helgadóttur með þessum
fátæklegu orðum. Við unnum sam-
an í Apóteki Austurbæjar í 28 ár
svo margs mætti minnast. Halldór
Laxness lýsir ömmunni í Brekku-
koti, í Brekkukotsannál sínum þann-
ig, að hún var svo hjartagóð að hún
vissi ekki tii að hún hefði neitt
hjarta.
Og einmitt þannig var hún Ás-
laug. En ekki aðeins þannig, heldur
var hún líka kölluð amma hin seinni
ár sín, einkum af þeim yngri, sem
störfuðu með henni, þótt hún væri
sjálf barniaus.
Hún Áslaug var öll í því að gera
öðrum gott og hugsaði sem þvi nam
minna um sinn hag.
En hvað starfaði hún Áslaug? í
stóru apóteki er margt handtakið,
sem gera þarf og ég held að hún
hafi unnið flest þau störf, sem til
féllu en aðalstarf hennar var að
fylla dropa og mixtúrur á glös og
flöskur — allt frá laxerolíu til barna-
dropa og kvefmixtúra og allt þar á
milli. En hún Áslaug gerði í reynd
meira. Hún var nokkurs konar mið-
punktur apóteksins. Vissi um alla
hluti, sem finna þurfti, var sálusorg-
ari þeirra ungu, var málkunnug
miklum fjölda þeirra, sem í apótekið
komu og mörgum þeirra til leiðbein-
ingar og huggunar. — Ekki veit ég
hvað hún Áslaug segði ef hún læsi
þessa ádrepu, hún mundi sennilega
hrista höfuðið og brosa og banda
til mín hendinni.
Ég vil að lokum kveðja góða vin-
konu og þakka fyrir langa viðkynn-
ingu.
Aðstandendum hennar sendi ég
samúðarkveðjur.
Ólafur Thorlacius.
Sá skólafélagi, sem ég gat í raun
kallað skólabróður var Maríus Jóns-
son.
Ég kynntist honum fyrst er við
settumst á bekk sem nemendur í
Vélskóla íslands árið 1931. Á þeim
tíma var litið mjög virðulega til þess
skóla enda fengu margir, sem þaðan
útskrifuðust góðar og vellaunaðar
stöður miðað við almenn laun á þeim
tíma.
Skólinn var strangur þá og erfiður
miðað við þá undirbúningsmenntun,
sem menn höfðu almennt, einkum
þeir, sem komu utan af landi. Maríus
kom frá Austfjörðum. Þar var þá lít-
il undirbúningskennsla, sérstaklega
í tæknilegum fræðum miðað við það
sem hér var í Reykjavík og nauðsyn-
leg var til að geta komist eðlilega í
gegnum Vélskólann, þótt alit skóla-
starf væri vei rækt. Það var skömmu
áður en rafmagnsdeild bættist við
skólann. Nokkur rafmagnsfræði var
þó kennd með almennri vélfræði. Það
var of lítið miðað við þarfir, en jók
þó við það verkefni, sem skólinn
krafðist. Það var hins vegar orðið
of mikið miðað við þann tíma, sem
skólinn hafði til þeirrar kennslu.
Verklegt undirbúningsnám,
minnst þijú ár í smiðju og auk þess
svokallaður kyndaratími, var að vísu
góð undirstaða fyrir flesta. Maríus
Jónsson hafði góða starfsþjálfun og
þekkingu af mótorvörslu, sem hann
hafði verið við í sinni heimabyggð.
Hún kom sér mjög vel á vissum svið-
um námsins í skólanum. En það var
ekki bara hann, sem þess naut, held-
ur líka ég.
Það verkiega nám og sú þekking
sem Maríus hafði hlotið í störfum
sínum sem unglingur þar eystra voru
honum svo samgróin og sterk í minni.
Ég naut þar svo mikils fróðleiks af
að þau fræði sem mér voru ókunn
opnuðust mér hrein og skýr og komu
að góðum notum við námið í skólan-
um þegar við gátum báðir lagt sam-
an það, sem við skildum hvor fyrir
sig. Þegar vegir okkar skildu og við
fórum til okkar starfa eftir lokapróf
við Vélskóla íslands sumarið 1933
sáumst við Maríus ekki oft, en þegar
það gerðist var eins og birti til og
sæi til sólar eftir þungbúið veðurfar
langs tíma. Við minntumst okkar
viðfangsefna og sameiginlegra
starfsdaga, sem voru ávallt kryddað-
ir glaðværð og nokkrum gáska, þrátt
fyrir alla alvöru. Maríus, þessi hrein-
lyndi drengur, var eins og fyir segir
námsfélagi minn í Vélskóla íslands
frá fyrsta degi okkar þar til hins síð-
asta.
Sú elja og árverkni, sem hann
sýndi í öllu, sem varðaði skólann var
einstök og kom mér oft að góðu
gagni. Hann kom og flautaði úti við
gluggann hjá foreldrum mínum, en
þá skyldi ég vera tilbúinn, koma út
og halda til skólans því ekki mátti
doka lengur. Við bjuggum þá báðir
fyrri veturinn á Bergþórugötu, hann
austar og varð því að fara fyrr af
stað í skólann en ég. Vélskólinn var
þá í gamla stýrimannaskólanum
vestur á Öldugötu og gangan því
stíf hjá okkur, einkum í matartíma
um hádegið. Það var gengið hratt
þá eða oft hlaupið við fót, en ekki
man ég eftir að við kæmum nokkru
sinni of seint í kennslustundir.
Við Maríus vorum samrýndir í
mörgu og skiluðum okkar verkefnum
eins og til var ætlast. Við höfðum
ekki mikinn tíma aflögu. Þó kom það
fyrir að við höfðum kvöld og kvöld
tii annars en námsins. Þá var það
einkum eitthvað heima sem glaðst
var við því ekki var til fé fyrir útivist-
argleðskap, nema kannski árshátíð
skólans í mesta lagi.
Hitt var annað mál, að við gengum
oft úti í u.þ.b. 20 mín til að fríska
okkur upp fyrir kvöldmat og síðan
kvöldlestur eða teikningar, sem stóðu
stundum fram undir miðnætti.
Við vorum 23 félagarnir sem
gengum undir lokapróf skólans 1933.
Nú erum við aðeins fimm á lífi. Við
sem gátum, hittumst lengi vel á fimm
ára fresti með konum okkar, og oft-
ar seinni ár, til að minnast gamalla
tíma sem blandað var gleði, gáska
og alvöru eins og gengur. Nú er
þessu lokið enda heilsa sumra þeirra
sem eftir lifa illa farin. Eftir lifa
minningamar og þær minningar,
sem ég á eftir vin minn Maríus Jóns-
son eru góðar og heillandi.
Ég votta vinum og skyldmennum
Maríusar innilegustu samúð mína.
Friðgeir Grímsson.
Sú stund rennur upp í lífi sérhvers
manns, er hann finnur, að nú sé
tíminn réttur til að taka á móti örlög-
um sínum í hinsta sinn. Þannig fór
fyrir Maríusi Jónssyni vélstjóra 20.
nóvember sl. að morgni dags, er
hann kvaddi þetta tilverustig mann-
sandans. Við María eða Idda eins og
hann ávarpaði yngstu dóttur sína
þessa örlagaríku nótt, urðum vitni
að þeirri reisn sem þessi farsæli
maður bjó yfir, allt fram til hinstu
stundar.
Lífshlaup Maríusar Jónssonar er
fyrir margra hluta sakir merkileg
þróun mannsandans í aðeins 85 ár.
Það fer um mig undarleg tilfinning
er ég hugsa til þess að þessi virðu-
legi maður sat síðast fyrir framsm
sjónvarpið sitt af fullkomnustu gerð,
illa sjóndapur, og lék þar á flókna
takka sem ekkert væri sjálfsagðara,
maður sem fæddist og er alinn upp
við grútartýru og kertaljós í litlu,
látlausu húsi á Eskifirði.
Hún Idda og ég fengum að upp-
lifa það undarlega er við í ferð aust-
ur á firði fórum í vör þá við Vattar-
nes sem skóp grunninn að lífs- og
HALLFRIÐUR
BJÖRNSDÓTTIR
-I- Hallfríður Björnsdóttir var
■ fædd í Reykjavík 24. mars
1916. Hún lést í Hjúkrunar-
heimilinu Skjóli 21. september
síðastliðinn og fór útför hennar
fram frá Fossvogskapellu 27.
september.
Um leið og ég sendi Halifríði
Björnsdóttur frænku minni hinstu
kveðju langar mig til að færa henni
þakkir og minnast langra og góðra
kynna. í Morgunblaðinu 7. október
síðastliðinn voru minningargreinar
um hana frá barnabörnum hennar
og þar rakin ætt hennar og upp-
runi, og því mun þeim þætti verða
sleppt hér og nú.
Kynni okkar voru orðin alllöng,
því það mun hafa verið um sumarið
1942 að leiðir okkar bar fyrst sam-
an, er hún tók sér ferð á hendur
héðan frá Reykjavík og norður í
Fljót. Það var seinfarnara yfir land-
ið þá en nú, og síðasta áfangann á
þessari leið var þarfasti þjónninn
ákjósanlegur. I för með Hallfríði var
ungur sveinn, sonur hennar, um
tveggja ára, þá ekki hár í lofti, en
þéttur undir hönd ogtápmikill. Ferð-
inni var heitið í heimsókn til fræn-
kunnar, þáverandi eiginkonu
minnar, Ólafar M. Guðmundsdóttur,
en hún og Hallfríður voru systradæt-
ur. Nokkuð fljótt kom fram að ættir
okkar lágu saman, þar sem langa-
langafi Hallfríðar, Björn Þórðarson
hreppstjóri og dannebrogsmaður, og
langalangamma mín, Ingibjörg, voru
systkini. Eftir þessa vitneskju kall-
aði hún mig á góðum stundum oft-
lega frænda.
Eftir að við hjónin fluttum til
Reykjavíkur vorum við tíðir gestir
hjá þeim hjónum Hallfríði og Björg-
vin á Lindargötu 50, eða á „Horn-
inu“ eins og húsbóndinn orðaði það
stundum í gamansömum tón.
Ég vil fara örlítið til baka í sög-
unni. Það er stór stund í lífi hvers
og eins um leið og það er ný saga
og gömul, að fólk velur sér ekta-
maka, gengur í lijónaband og mynd-
ar heimili. Þetta er lífsins saga. Hinn
24. mars 1939 stígur Hallfríður
þetta skref er hún gengur að eiga
Björgvin Frederiksen vélvirkjameist-
ara. Hún fylgdi ekki straumi tímans
með því að fara út á vinnumarkað-
inn. Henni var það Ijóst að börnin
og heimilið er hornsteinn hvers þjóð-
félags og var því ætíð til staðar
sjómennskuferli Maríusar, þá ungs
háseta á árabát. Það setti að mér
hroll er orðin Maríusar rifjuðust upp
er hann lýsti því verbúðarlífi sem
hann mátti þola ásamt öðrum þama
úti á ysta nesi við Reyðarfjörð. Þama
upplifði Maríus það sem forfeðurnir
höfðu mátt þola frá landnámi ís-
lands. Hefðin í um það bil 1.100 ár
var að breytast og var Man'us einn
þeirra er það gerði.
Iðni og dugnaður voru Maríusi í
blóð borin og með víkingaeðlið að
vopni hóf hann að undirbúa þjálfun
sína og menntun að því markmiði
að stýra og stjórna vélum og það
tókst honum. Þróunin varð örari en
margan grunaði, árar og segl viku
fyrir vélvæðingu báta og skipa og
varð Maríus þar þátttakandi í þeirri
þróun sem þá átti sér stað. Gufuvél-
in tók við af seglinu og síðar kom
bullu- og hráolíuvélin með tilheyr-
andi véla- og tæknibúnaði. Þeir
tefldu saman fjöruga skák, Ægir
kóngur og Maríus, í rúmlega hálfa
öld að ógleymdum siglingatímanum
stríðsárin öll og skildu þeir sáttir
eftir síðustu ferð Maríusar á björg-
unarskipinu Goðanum 1991, en þá
var Maríus liðlega áttræður. Jafn-
tefli vom sanngjörn úrslit.
Mikið lán lék við Maríus á hans
sjómennskuferli, frá upphafi til enda,
sem öðrum þræði er að þakka mann-
gerðinni sjálfri og félögum hans til
sjós en þar starfa menn best saman
allir sem einn. Maríus þótti agaður,
ákveðinn og á köflum harður, sem
yfirmaður og vélstjóri, en það var
fyrir það sem hann á, að öðmm
þræði, lán sitt að þakka auk sam-
viskusemi og þessarar sérstöku til-
finningar sem hann hafði til véla og
búnaðar þeirra skipa er hann bar
ábyrgð á. Þegar ástvinir Maríusar á
efri ámm hans höfðu af því áhyggjur
að sjón og heym væra honum til
trafala í vélarrúmi á hann að hafa
sagt: „Ég hef ennþá tilfínningu." Það
er sagt að þeir menn séu vélavinir
sem láni vélinni huga sinn, tilfinn-
ingu og hjarta.
Það var lánið Maríusar að hitta
Maríu Pálsdóttur frá Höfða og eign-
ast með henni fjögur mannvænleg
börn. María, þessi innilegi fulltrúi
íslenskra búkvenna, átti síðan eftir
að bera hitann og þungann af heim-
ilisrekstrinum og bamauppeldi í
gegnum árin ásamt Maríusi. Ævifer-
ill Maríusar og sú lífsreynsla hans
sem ég nú kveð er í raun merkileg
þróun lslendings, sem fór úr hóffar-
inu yfir í hjólfarið, úr grútarljósi yfír
í rafmagnsljós og úr kraftblökkinni
í véla- og tæknivæðingu nútímans
og öll þessi þróun gerist á. lífstíma
Maríusar Jónssonar vélstjóm. Hon-
um eigum við margt að þakka.
Blessuð sé minning hans.
Guðbrandur Jónsson.
þegar ungviðið þurfti á henni að
halda. Henni var það og ljóst að
forsjá hins opinbera með leikskólum
og fieiru í þeim dúr í uppvexti æsk-
unnar kæmi aldrei í stað móðurblíðu
og forsjár hennar, og helgaði hún
sig því heimilinu. Þar við bættist svo
það að húsbóndinn var í stórbrotnum
atvinnurekstri og að auki í tímafrek-
um félagsmálum, þannig að oft var
gestkvæmt á „Horninu", og oft
annasamt og í mörg horn að líta hjá
húsmóðurinni. Á þeim árum sem
umsvif Björgvins voru hvað mest
reyndi og einnig á húsmóðurina að
standa við hlið hans og af löngum
og góðum kynnum af þeim efa ég
ekki að þessi frænka mín hefur fyllt
það sæti með mikilli sæmd og átt
þannig góðan þátt í því að Björgvin
gat sinnt svo víða miklum störfum.
Hallfríður var glæsileg kona í sjón
og raun, prúð í allri umgengni, frem-
ur hlédræg en með ákveðnar skoðan-
ir sem hún var ekki að flíka í tíma
og ótíma.
Það dró ský fyrir sólu er Hallfríð-
ur missti heilsuna og var í mörg ár
á sjúkrahúsi. Því var það líkn við
þraut er hún fékk náðarhvíldina.
Ég vil að lokum þakka henni löng
og góð kynni og allt það sem hún
lét af hendi rakna til mín og minna.
Kærar þakkir og gangir þú á
Guðs vegum og veri hann þér líkn-
samur.
Guðmundur Jóhannsson.