Morgunblaðið - 27.10.1994, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Fjárhagsvandi Borgar-
spítalans - eru kröfur
ráðamanna raunhæfar?
ÁRAMÓT nálgast og á
yfirstandandi ári stefnir í
rúmlega 300 milljóna
króna hallarekstur Borg-
arspítalans. Þennan halla
virðist ekki eiga að bæta
nema að litlum hluta.
jqPveijir standa að slíkum
rekstri og við hvem er
að sakast? Stjómvöld era
ekki í vafa, óráðsían er
innan veggja spítalans og
spítalinn hefur fengið fyr-
irmæli um að dregið skuli
úr rekstrarkostnaði svo
endar nái saman.
Staðreyndir
Á vegum Heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytisins var nýlega
gerð úttekt á rekstri Borgarspítal-
ans undanfarin ár. Samkvæmt nið-
urstöðu skýrslu sem unnin var af
starfsmanni ráðuneytisins má rekja
um 1/10 hluta núverandi vanda,
'*P>.e. 30 milljónir, til innanhúss-
ákvarðana á spítalanum en ástæður
sem liggja utan stjómunarramma
spítalans orsaka þau 90% sem era
þar umfram. Þessi 90% skiptust á
eftirfarandi máta:
Misræmi í fjárveitingu og launa-
kostnaði frá fyrri áram
60-70 millj. kr.
Launahækkanir sem stafa af
kjarasamningum
60 millj. kr.
Eftirlaun
-^0 millj. kr.
Misræmi í fjárveitingu og rekstrarum-
fangi sem myndaðist 1993
26 millj. kr.
Áætluð hækkun útgjalda milli ára
25 millj. kr.
Torfi Magnússon
Lækkun framlags
milli ára
69 millj. kr.
Vöntun á sértekjum,
m.a. vegna lækkun-
ar á röntgentaxta
35 millj. kr.
Öll þau atriði sem
hér koma fram hafa
verið forráðamönn-
um spítalans ljós
lengi og viðkomandi
ráðuneytum hefur
verið bent á þetta
augljósa misræmi
fjárveitinga og
rekstrarkostnaðar.
Viðbrögðin hafa orð-
ið enn frekari lækkun fjárveitinga
og áframhaldandi ofáætlun sér-
tekna. Samhliða því hefur verið lát-
ið í ljós að halda skuli þjónustustigi
óbreyttu.
Breytingar á
rekstrarkostnaði spítala
Miklar breytingar hafa orðið á
rekstraramfangi Borgarspítalans
sjálfs vegna náinnar samvinnu hans
við Landakotsspítala og yfirtöku
bráðavakta 1992 og því er ekki
hægt að bera fyllilega saman rekstr-
arkostnað Borgarspítalans eins milli
ára. Sé hins vegar litið á sameigin-
legan rekstrarkostnað Borgarspítal-
ans og Landakots á föstu verðlagi
kemur í ljós að áætlaður rekstrar-
kostnaður 1994 er 214 milljónum
kr. lægri en 1991. Lækkunin milli
áranna 1991 og 1994 er því tæp
5% af sameiginlegum rekstrarkostn-
aði spítalanna. Samanlagður spam-
aður spítalanna tveggja árin 1992,
1993 og 1994 nemur rúmlega 700
milljónum kr. ef miðað er við rekstr-
arkostnað 1991 og þrátt fyrir það
mun rekstrarkostnaður Landspítal-
ans hafa minnkað á sama tíma.
Þessa lækkun rekstrarkostnaðar
þarf að skoða í ljósi þess að í lok
síðastliðins áratugar prðu sjúkra-
húsin að taka á sig um 5% niður-
skurð og að á áranum 1990 til 1993
jókst álag á sjúkrahúsin í Reykjavík
um 5% vegna mannfjölgunar og
fjölgunar aldraðra (fjölgun sjúkl-
inga á Borgarspítalanum og Landa-
koti var 5,7% á sama tíma og 16%
á Borgarspítalanum einum). Spítal-
arnir hafa því tekið á sig sinn hluta
hagræðingar og kostnaðarsam-
dráttar síðustu ára.
Kröfur ráðamanna
Ráðamenn krefjast þess að Borg-
arspítalinn dragi enn frekar úr
rekstrarkostnaði og haldi sig innan
ramma fjárlaga. í raun era því gerð-
ar kröfur um allt að 10% lækkun
rekstrarkostnaðar frá því sem nú
er, til viðbótar lækkun undanfarinna
7 ára, sem er að minnsta kosti 10%.
Þannig er ætlast til að á 7 áram
lækki sameiginlegur rekstrarkostn-
aður Borgarspítalans og Landakots
um meira en 20% þrátt fyrir að
álagsaukning á sama tíma hafi ver-
ið yfír 10%. Sú staðreynd blasir við
að þetta er ekki hægt.
Möguleikar til aðhalds
Langstærstan hluta innlagna á
Borgarspítalanum má rekja til
bráðra veikinda. Þessi veikindi era
stundum upphafið að píslargöngu
heilsuleysis sem getur endað með
varanlegri fötlun og hjúkranarvist
og þá iðulega innan veggja spítal-

Wffimm
ans. Fá verkefni er því hægt að
láta frá stofnuninni nema einhver
annar aðili taki þessi sömu verkefni
að sér og litlar líkur eru á að sama
þjónusta fáist fýrir minna verð.
Á Borgarspítalanum eru nærri
70% rekstrarkostnaðar vegna
launagreiðslna. Talsverður hluti
þess kostnaðar er vegna vaktaþjón-
ustu og miðað við óbreytt þjónustu-
stig og sömu öryggiskröfur er vart
hægt að draga úr launakostnaði og
vænta má að annar rekstrarkostn-
aður muni þar að auki fara hækk-
andi á komandi áram. í ljósi kostn-
aðarlækkunar fyrri ára er óraun-
hæft að ætla að frekari samdráttur
sé mögulegur.
Lögmál ómöguleikans
Ef ekki er hægt að draga úr
kostnaði og halda þjónustu óbreyttri
þarf að skoða þann möguleika að
minnka þjónustu þar sem það væri
sársaukaminnst og lækka þannig
kostnað. Hverjar yrðu afleiðingarn-
ar? Þegar fordæmi eru skoðuð (t.d.
aflagður rekstur Fæðingarheimilis
Reykjavíkur) kemur í ljós að þegar
rekstur er lagður niður er fjárveiting
minnkuð í fullu samræmi við brott-
fall rekstrarkostnaðar viðkomandi
rekstrareiningar og fjárhagur spít-
alans verður því engu betri eftir en
áður.
Er þá ekki hægt að afla frekari
sértekna? Sértekjur spítalans era
nú þegar ofáætlaðar á fjárlögum
og margir stjómmálamenn era þess
lítt fýsandi að frekari gjaldtaka, t.d.
innlagnargjöld verði tekin upp á
sjúkrahúsum. Slík gjaldheimta
mundi hvort eð er engu skila til
sjúkrahússins því fordæmin sýna
að þegar sértekjur aukast er fjár-
veiting á fjárlögum næsta árs skor-
in niður sem því nemur.
Er hægt að hætta að sinna
ákveðnum hópi sjúklinga, t.d. sjúkl-
ingum af landsbyggðinni? Vissulega
væri sú leið hugsanleg en Borgar-
spítalinn er aðal slysa- og bráðamót-
tökuspítali landsins og afleiðingar
slíkra vinnubragða gætu orðið
óskaplegar og starfsmenn spítalans
geta ekki axlað þá ábyrgð sem af
slíkum vinnubrögðum leiddi. Allar
leiðir sem skoðaðar era virðast
þannig þaktar ófærum sem enginn
möguleiki er að sneiða hjá. Og á
meðan reynir spítalinn að feta slóð-
51A£P
VARMASKIPTAR
Á NEYSLUVATNSKERFIÐ
• Koma í veg fyrir
kísilhúö á hand-
laugum, baökörum,
blöndunartækjum
o.fl.
• Afkastamiklir
• Fyrirferðalitlir
• Auöveld uppsetning
• Viöhald í lágmarki
• Hagstætt verö
Þú finnur varla
betri lausn!
= HÉÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 91-624260
Yfírvöld verða að viður-
kenna að of langt hefur
verið gengið í spamaði
á sjúkrahúsunum, segir
Torfi Magnússon, en
það er skylda þeirra að
tryggja starfsgrundvöll
sjúkrahúsanna.
ina milli fjárlaga og laganna sem
kveða á um að allir landsmanna
skuli njóta fullkomnustu heilbrigðis-
þjónustu.
Til hvers er ætlast?
Stjórnmálamenn eru kjörnir
gæslumenn almennings og al-
mannahagsmuna. Þeir verða bæði
að gæta fjármuna almennings og
einnig verða þeir að hafa skoðun á
því og gera upp við sig til hvers er
ætlast af heilbrigðisþjónustunni. Ef
heilbrigðisþjónusta Islendinga á að
standast samanburð við þjónustu
nágrannalanda verður að ætla til
hennar nægjanlegt fjármagn.
Stjórnmálamenn verða að gera það
upp við sig hvort peningar eiga
fremur að fara til heilbrigðisþjón-
ustu eða annarra verkefna, svo sem
vegaframkvæmda eða styrkja og
niðurgreiðslna í landbúnaði eða öðr-
um atvinnurekstri.
I skýrslu sem unnin var á vegum
OECD og birtist 1993 kemur fram
að íslenska heilbrigðiskerfið veitir
þjónustu sem er yfír meðallagi
OECD-ríkja en kostnaður hér er þó
15% lægri en meðaltalskostnaður
þessara sömu ríkja. Til lengdar er
ekki hægt að krefjast heilbrigð-
isþjónustu sem stenst gæðakröfur
nágrannalandanna án þess að ætla
til þess raunhæfar fjárveitingar.
Lokaorð
Fjárhagsvandi Borgarspítalans er
mikill. Þennan vanda má rekja ann-
ars vegar til vaxandi fjölda einstakl-
inga sem til spítalans leita vegna
bráðra heilsufarsvandamála og hins
vegar til minnkandi fjárveitinga
þrátt fyrir aukið rekstrarumfang.
Hömlur verða ekki settar á komur
sjúklinga til spítalans því fólk sækir
þangað vegna raunveralegra þarfa
og aukið fjármagn þarf því til rekst-
urs hans. Verði einhver hluti rekstr-
arins lagður niður mun samskonar
þjónusta verða hafin annars staðar
og þjóðhagslegur sparnaður verður
enginn.
Góð heilsa er dýrmætasta eign
hvers manns. Islendingar búa við
góða sjúkrahúsþjónustu og ekkert
bendir til að þeir séu tilbúnir til að
stíga skref aftur á bak og slá af
gæða- eða öryggiskröfum. Nú þegar
hafa fjárveitingar verið skertar of
mikið og engir möguleikar virðast
á að hægt sé að halda áfram sömu
þjónustu með óbreyttu rekstrarfé.
Yfirvöld verða að horfast í augu
við vandann og viðurkenna að of
langt hefur verið gengið í sparnað-
araðgerðum. Það er skylda stjórn-
valda að skapa sjúkrahúsunum
rekstrargrundvöll sem nægir til að
halda áfram þjónustu sem samræm-
ist kröfum íslendinga að því er varð-
ar gæði og öryggi. Telji stjórnvöld
að fjármagni ríkissjóðs sé betur
varið til annarra verkefna en sjúkra-
hússrekstrar hlýtur aukin kostnað-
arhlutdeild almennings, án sjálf-
virkrar skerðingar fjárveitinga úr
ríkissjóði, að koma til alvarlegrar
skoðunar. Verði sú raunin þarf sam-
hliða að styrkja öryggisnet velferð-
arinnar til hagsbóta fyrir þá sem
standa höllum fæti, svo Islendingar
geti áfram treyst því að á sjúkrahús-
unum fái allir sömu þjónustu án til-
lits til efnahags.
Starfsfólk Borgarspítalans vænt-
ir þess að stjórnvöld hafi staðreynd-
ir að leiðarljósi og sýni samfélags-
lega ábyrgð við umfjöllun á fjár-
hagsvanda spítalans.
Höfundur er formaður læknaráðs
Borgarspítalans.