Morgunblaðið - 15.04.1997, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1997
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Islenzki hestur-
inn í menn-
ingarborg Evrópu
MEGINVIÐFANGSEFNI Reykja-
víkur, menningarborgar Evrópu árið
2000 er að sýna fram á samspil
menningar og náttúru. Fer vel á því
að höfuðborg Islands hafi það verk-
efni á höndum og víst
er af mörgu að taka.
Ein af mörgum nátt-
úruperlum Islands er
íslenski hesturinn og
óhætt er að fullyrða að
hann kæmi til með að
vera glæsilegur fulltrúi
þjóðarinnar í menning-
arborginni, fengi hann
tækifæri til þess.
Svo skemmtilega vill
til að einmitt á árinu
2000 verður landsmót
hestamannafélaga
haldið. Ákvörðunaraðili
um staðarval lands-
móta er stjórn Lands-
sambands hesta-
mannafélaga. Hestamannafélagið
Fákur hefur sýnt sig reiðubúið til
þess að taka að sér slíkt mót og
má ljóst vera að ef samstarf næst
milli Reykjavíkurborgar og Fáks um
að standa sameiginlega að slíku
móti, þá gæti orðið hér um tíma-
mótalandsmót að ræða.
Aðstaðan í Reykjavík
í Reykjavík er eitt stærsta hest-
húsahverfi í heiminum. Á landsmóti
í Reykjavík gætu allir keppendur á
mótinu haft hrossin sín á húsi með-
an á mótinu stæði, auk þess sem
líka væri hægt að hafa hross í haga
fyrir þá sem það vildu frekar. I
Reykjavík er mesta hótel- og gisti-
pláss á landinu, en gera má ráð fyr-
ir að 10.000-15.000 manns sæki
mótið heim, þar af a.m.k. 5.000 út-
lendingar. Einnig er hægt að koma
fyrir tjaldstæðum, því fyrir marga
er það ómissandi hiuti af hesta-
mannámóti að sofa í tjaldi. Elliðaár-
dalurinn ásamt Víðivöilum og Víðid-
al er náttúrufyrirbrigði sem ekki er
á hveiju strái. Dalurinn er nánast
umlukinn byggð. í dalnum rennur
ein vinsælasta laxveiðiá landsins,
auk þess sem dalurinn er vinsælt
útivistarsvæði þeirra sem í borginni
dvelja, hvort sem það
er um lengri eða
skemmri tíma. Þarna
iðar mannlífið, hesta-
menn, stangveiðimenn,
skíðamenn, gangandi
fólk, hlaupandi, hjólandi
eða börn að baða sig í
ánni, allt eftir veðri og
árstíðum. Ekki er vafi
á því að landsmótgestir,
hvort sem þeir væru
íslendingar eða útlend-
ingar mundu heillast af
dalnum og upplifa sig
útí náttúrunni.
Hápunktur
Fyrir borgaryfirvöld
í Reykjavík er mikið í húfi að vel
takist til með undirbúning og fram-
kvæmd verkefnisins um menningar-
borg árið 2000. Augu heimsins
Landsmót íslenzkra
hestamannafélaga, seg-
—
ir Oskar Bergsson,
er heimsviðburður.
munu beinast að okkur og spurt
verður hvað Reykjavík hafi uppá að
bjóða sem aðrar borgir hafa ekki.
Landsmót íslenskra hestamannafé-
laga er heimsviðburður. Að tengja
þennan heimsviðburð við eina af
menningarborgum Evrópu á árinu
2000 ertækifæri sem hvorki Reykja-
víkurborg eða hagsmunasamtök
hestamanna hafa efni á að láta sér
úr greipum ganga.
Höfundur er stjórnarformaður
Reiðhallarinnar í Víðidal.
Óskar Bergsson
Breytingar á lögum um
LÍN - skref í rétta átt
MENNTUN er ein
hagkvæmasta fjárfest-
ing sem samfélagið
getur ráðist í og mennt-
un á að vera fyrir alla.
Hlutverk Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna er
að tryggja að á Islandi
ríki jafnrétti til náms.
Eftir þær breytingar
sem gerðar voru á
sjóðnum 1992 má segja
að hann hafi ekki náð
að sinna því hlutverki
sem skyldi. Nú hefur
samstaða námsmanna
og víðtækur stuðningur
almennings komið því
til leiðar að verið er að
gera breytingar á lög-
um um Lánasjóð íslenskra náms-
manna frá 1992. Breytingar sem eru
skref í rétta átt.
Helstu gallar laganna
frá árinu 1992
Allt frá því að hin illræmdu lög
um lánasjóðinn voru sett árið 1992
hafa námsmenn barist fyrir því að
ná fram breytingum á þeim. Breyt-
ingum sem í huga námsmanna eru
réttlætismál.
Námsmenn hafa alla tíð lagt höf-
uðáherslu á tvö atriði. Annars vegar
að endurgreiðslubyrði námslána yrði
lækkuð úr 5-7% af heildartekjum og
hins vegar að teknar yrðu upp svo-
kallaðar samtímagreiðslur. Eftirá-
greiðslur LÍN, sem teknar voru upp
1992, byggjast á því að námslán eru
ekki veitt fyrr en eftir lok hvers
misseris og sæta þau skerðingu ef
að ekki næst nægur árangur að
mati LÍN. Námsmönnum hefur því
verið gert að fjármagna framfærslu
sína með yfirdráttarlánum í bönkum.
Markmið námsmanna frá árinu
1992 hefur verið að ná fram þessum
og fleiri breytingum á lögunum um
LIN. Skynsömum breytingum sem
miðuðu að því að gera
sjóðinn réttlátari. Leið-
in að markmiðinu hefur
verið erfið en nú virðist
sem áfanga sé náð.
Lækkuð
endurgreiðslubyrði
Ein mikilvægasta
breytingin sem boðuð
er í frumvarpi mennta-
málaráðherra nú er
lækkun á endur-
greiðslubyrði námslána
úr 5-7% niður í 4,75%
af heildartekjum. Þessi
breyting er afturvirk og
nær því einnig til allra
þeirra sem tekið hafa
lán samkvæmt lögun-
um um LÍN frá 1992. Ekki hefði
verið óeðlilegt að lækka endur-
greiðslubyrði námslána enn frekar
því þrátt fyrir þessa lækkun er ljóst
að athygli ungs fólks og stjórnvalda
þarf enn um sinn að beinast að að-
stöðu uppvaxandi kynslóðar og tæki-
færum hennar til að koma undir sig
fótunum hér á landi. Ljóst er því
að þessi niðurstaða kallar á umræð-
ur og samstarf stúdenta, almennings
og stjórnvalda til að gera megi nauð-
synlegar ráðstafanir í húsnæðis- og
skattkerfi til að koma til móts við
veruleika og kjör ungs fólks.
Sjónarmið námsmanna
viðurkennd
Námsmenn hafa lagt sig fram við
að skýra út þá ókosti sem fylgja
eftirágreiðslum námslána. Má í
þessu samhengi einkum nefna tvo
ókosti. í fyrsta lagi má nefna óhóf-
legan fjármagnskostnað sem leggst
á námslán vegna þess að námsmenn
þurfa að fjármagna framfærslu sína
með yfirdráttarláni í banka. Þessu
fylgir að námsmenn geta ekki dreift
álagi af námi sínu á allt námsárið
án þess að það leiði til óhóflegs fjár-
magnskostnaðar. Annar helsti
ókosturinn er ósveigjanleiki og
óvissa. Námsmenn eiga yfir höfði
sér háar bankaskuldir ef veikindi eða
aðrir erfiðleikar koma niður á námi.
Það er því óhófleg áhætta sem fylg-
ir því að stunda nám þegar yfir
hangir hávaxtalán sem gjaldfellur
ef eitthvað bregður út af.
í fyrirliggjandi frumvarpi er þess-
ari gagnrýni mætt að einhveiju leyti.
Frumvarpið felur í sér eftirágreiðsiur
Meginmálin eru rétt-
látari lánasjóður, segir
Haraldur Guðni
Eiðsson,ogað
menntamálum verði
skipað í öndvegi.
en gagnrýni námsmanna er mætt
þannig að bankakostnaðurinn skuli
bættur með styrk í stað láns eins
og áður var. Ein grein frumvarpsins
heimilar stjórn LÍN að veita lán
vegna veikinda og annarra áfalla. Á
þessu stigi er hins vegar óljóst að
hve miklu leyti þessar breytingar
gera bót á öllum þeim brotalömum
sem námsmenn hafa bent á. Vissu-
lega virðist í frumvarpinu felast
mikilvæg viðurkenning á sjónarmið-
um námsmanna. Greinin um aukið
svigrúm er til að mynda að mestu
leyti óútfærð.
Námsmannahreyfingin er sann-
færð.um að afnám eftirágreiðslna
og upptaka samtímagreiðslna hefði
verið skynsamlegra og hagkvæmara
skref.
Það sem vantar
í frumvarpið
Ekki eru námsmenn sáttir við allt
sem fram kemur í frumvarpinu en
Haraldur Guðni
Eiðsson
Iðnríkið ísland - Loft-
sía - Skógræktarátak
ÍSALS. Meðalút-
streymi C02 á mann
á íslandi var um 8,5
tonn 1994 eða nálægt
meðaltalinu eins og
það var í ESB-ríkjun-
um. Síðan höfum við
færst nær 9 tonnunum
og að viðbættri mag-
nesíumverksmiðju og
álveil á Keilisnesi mun
hver íslendingur verða
skrifaður fyrir um 13
tonnum. Aðeins Lúx-
emborg væri þá með
hærra hlutfall í allri
Vestur-Evrópu!
Það er því ljóst að
450 milljónirnar
Karólína Hulda
Guðmundsdóttir
á komandi vetri, þar
sem reynt verður að
koma á lagalega bind-
andi alþjóðasamkomu-
lagi um verulega
minnkun í losun gróð-
urhúsalofttegunda,
eins og viðurkennt er
að er knýjandi nauð-
syn. Hvaða_ einkunn
munum við Islending-
ar fá á þessari sömu
ráðstefnu? Samráðs-
nefnd stjórnvalda,
sem samanstendur af
fulltrúum allra ráðu-
neyta leitar nú logandi
Ijósi að samstarfsríkj-
um til að deila með
Fyrri grein
UMHVERFIS- og landbúnaðar-
ráðherra Guðmundur Bjarnason
hefur hampað því við flest tæki-
færi að í desember sl. var sam-
þykkt að veita 450 milljóna króna
viðbótarframlag til landgræðslu og
skógræktar á næstu fjórurn árum.
Aðalmarkmiðið með þessari auk-
aijárveitingu er sagt vera „að auka
• bindingu koltvísýrings um 100.000
tonn frá því sem hún var 1990,“
eins og segir í fréttabréfi um-
hverfisráðuneytisins (sem nú er
aðgengilegt á netinu). Orðalagið
er þó ansi viliandi þar sem fyrir
450 milljónir er aðeins hægt að
binda um 22 þúsund tonn og um
það snýst landgræðslu- og skóg-
ræktarátakið í reynd. Það sést
best hversu skammt það nær þeg-
ar haft er í huga að ein 180 þús-
und tonna álbræðsla losar um 370
þúsund tonn af gróðurhúsaloftteg-
, undum á ári, þ.e. 17-falt það magn
sem „átakið“ gefur.
Loftsían Island
C02 útstreymi á Islandi jókst
um 5,5% milli áranna 1990 og 94
og stefnir í að aukast um allt að
20% til viðbótar með tilkomu
stækkunar járnblendiverksmiðj-
unnar, álvers CVC og stækkunar
hrökkva skammt til bindingar C02
á íslandi, en eru hins vegar gieði-
leg byijun á „átaki“ til aukinnar
landgræðslu, sem vonandi mun
eiga sér lengri átakstíma en eitt
kjörtímabilslíf.
Sameiginlegur
losunarkvóti
Nýverið samþykktu ríki ESB þá
stefnu að minnka sameiginlega
útstreymi gróðurhúsalofttegunda
um 15% fram til 2010 í seinasta
lagi, miðað við það sem var 1990
og leggja þau þessa stefnu fram á
undirbúningsfundum vegna lofts-
lagsráðstefnunnar i Kyoto í Japan
losunarkvóta á gróðurhúsaloftteg-
undum svo hægt sé að réttlæta,
eða öllu heldur framfylgja, þein'i
stóriðjustefnu sem skipa mun Is-
landi í flokk verstu iðnríkja áður
en langt um líðut'. Við höfum heyrt
álit Ritt Bjerregaard, yfirmanns
umhverfismála ESB, á þessum
hugmyndum íslendinga og þeirri
undarlegu röksemdafærslu sam-
ráðsnefndai'innar, sem lögð er til
grundvallar þessari hugmynd, en
hún er sú að aukning mengandi
stóriðju á íslandi sé til hagsbóta
fyrir umhverfisvernd heimsins þar
sem við nýtum svo hreina orku við
stjóriðjuna. Það virðist sem sagt
Við erum e.t.v. best
komin, spyr Karólína
Hulda Guðmundsdótt-
ir í fyrri grein sinni, sem
ein aðalloftsían fyrir
umheiminn, eða hvað?
vera stefna íslenskra stjórnvalda
að nýta alla þá „hreinu orku“ sem
mögulegt er að virkja hér á landi
sem loftsíu fyrir stóriðju, svo önnur
ríki geti staðið við skuldbindingar
sínar um takmörkun á útstreymi
gróðurhúsalofttegunda og óson-
eyðandi efna. Þetta hefði hugsan-
lega geta gengið upp í samstarfi
innan ESB, en um það má nú víst
ekki ræða. Við erum e.t.v. best
komin sem ein aðalloftsían fyrir
umheiminn, eða hvað?
Sæstrengur
Reiknað hefur verið út að „hag-
kvæmt“ muni vera að framleiða
um 55 terawattstundir (55 millj-
arða kílóvattst.) hérlendis til við-
bótar þeim 5 Twh á ári sem nú
þegar hafa verið beislaðar. Hugs-
anlega verðum við svo „heppin"
að geta flutt þessa „ónotuðu orku“
að mestu út um sæstreng, svo sem
sumir vilja halda á lofti og hefur
verið nefnt Langstærsti draumur-
inn (LSD). Þessi víma gaus nýlega
upp hér á síðum Morgunblaðsins.
Það var íslendingur að nafni Páll
Ólafsson, sem starfar sem ráðgjafi
bandarísks fyrirtækis við virkj-
unarframkvæmdir í Kína sem reif-
aði hugmyndir sínar. Hann hvetur
til þess „að við leggjum fram, fyr-
ir aldamót stórhuga" stefnu í þessa
veru. Málflutningur hans minnir
óneitanlega á hugrenningar fyrr-
verandi orkumálastjóra um 90%
ónýttar orkuauðlindir, og sem
löngum hefur haldið því hátt á loft
hvílík fáviska það væri að nýta
ekki til fulls alla þá virkjunarkosti
sem tæknilega ena mögulegir.
Notaðir hafa verið slíkir fjármunii'
til að rannsaka þessa „kosti“ að
þeir hefðu nægt til að byggja hér
upp öflugasta heilbrigðiskerfi í
heimi, sem þjónustað gæti fleiri
en íslendinga.
Nei, það var annar Páll Ólafsson
sem boðaði alþýðunni vorið og von-
ina um betri tíð í Lóukvæðinu al-
þekkta en sá sem reynir að hræða
fólk með harðindavofunni til fylgis
við þær hugmyndir að best sé að
tengjast naflastreng til megin-
landsins. Máli sínu til stuðnings
vísar Páll þessi til Norðmanna sem
flutt hafi inn raforku frá Evrópu
um sæstrengi sína í meira mæli
en þeir hafi flutt út um þá. íslend-
ingar þurfi því að huga að því að
„óvíst sé með öllu hvernig fullnýttu
raforkukerfi landsmanna mundi
reiða af í langvarandi harðinda-
skeiði eða áföllum eldgosa". (Mbl.
8.3. 97).
Furðuleg er sú skammsýni eða
hagsmunagæsla sem reynir að
leiða fólk inn í blindgötur með