Morgunblaðið - 16.04.1997, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
_______________________________________MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 1997 27
AÐSEIMDAR GREINAR
Skref aftur á bak í
lífeyrismálum
ÞEGAR ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks
tók við völdum vorið
1995 bundu margir
vonir við að á kjör-
tímabilinu yrðu stigin
skref í átt til aukins
frjálsræðis í lífeyris-
málum. Þessar vonir
studdust meðal ann-
ars við yfirlýsingar
forystumanna í flokk-
unum og skýrt ákvæði
í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar,
þar sem sagði að hún
stefndi að því að auka
valfrelsi á þessu sviði
og innleiða samkeppni milli lífeyr-
issjóða. Á landsfundum stjórnar-
flokkanna síðasta haust voru einn-
ig samþykktar ályktanir, sem fólu
í sér hvatningu um að valfrelsi á
þessu sviði yrði aukið.
Frumvarp veldur
vonbrigðum
Nú fyrir skömmu lagði fjármála-
ráðherra fram á Alþingi frumvarp
um skyldutryggingu lífeyrisrétt-
inda og starfsemi lífeyrissjóða.
Flestir höfðu búist við því að það
yrði byggt á markmið-
um ríkisstjómarinnar
um valfrelsi og sam-
, keppni, eða að minnsta
kosti yrði reynt að
þoka málum eitthvað
í þá átt. Því er hins
vegar ekki að heilsa.
Frumvarpið felur
þvert á móti í sér
ákvæði, sem hætt er
við að festi núverandi
skylduaðildarfyrir-
komulag í sessi. Jafn-
framt felur frumvarpið
í sér ákvæði, sem kipp-
ir grundvellinum und-
an starfsemi fijálsu
lífeyrissjóðanna á
markaðnum, sem bjóða þeim ein-
staklingum upp á lífeyrissparnað,
sem aðildarskylda nær ekki til í
dag. Þessir sjóðir starfa á séreign-
argrundvelli, en samkvæmt frum-
varpinu er gert ráð fyrir að allir
lífeyrisgreiðendur verði skyldaðir
til að spara 10% í sameignarsjóð-
um, líka þeir sem nú greiða til
séreignarsjóðanna. Með þessu er
verið að raska áætlunum þeirra
þúsunda einstaklinga, sem greitt
hafa til þessara sjóða, og efast
má um að breyting af þessu tagi
stæðist ákvæði stjórnarskrár um
friðhelgi eignarréttarins. Ekki
verður því annað séð, en að frum-
varpið feli að þessu leyti í sér veru-
lega afturför frá núverandi fyrir-
komulagi.
Hver eiga markmiðin
að vera?
í ljósi þeirrar umræðu sem átt
hefur sér stað í tengslum við frum-
varp fjármálaráðherra er full
ástæða til að rifja upp hvers vegna
margir, til dæmis ýmsir forystu-
Frumvarp ármálaráð-
herra felur í sér, að sögn
Birgis Ármannssonar,
afturför frá núverandi
fyrirkomulagi.
menn í stjórnarflokkunum, hafa
talið æskilegt að koma á valfrelsi
og samkeppni á þessum markaði.
• í fyrsta lagi má geta þess, að
með því að gefa fólki tækifæri
til að velja milli iífeyrissjóða
væri verið að veita stjórnendum
Birgir
Ármannsson
Standast st] orn-
völd prófið?
í TILEFNI þeirra
kjarasamninga sem
gerðir hafa verið gaf
forsætisráðherra út
sérstaka yfirlýsingu til
launþegasamtakanna
um þijú tiltekin atriði.
Eitt þeirra varðaði
bætur í tryggingakerf-
inu og var svohljóð-
andi:
Áréttuð er sú yfir-
lýsing forsætisráð-
herra að bætur í trygg-
ingakerfinu muni
hækka um þá meðal-
hækkun launa sem
verður í almennum
kjarasamningum að
mati ríkisstjórnarinnar,
Helgi
Seljan
Þessi yfir-
lýsing var undirrituð af Davíð Odds-
syni forsætisráðherra hinn 24. marz
sl.
Nú eru hvergi nærri allir kjara-
samningar í höfn og því örðugt á
þessari stundu að segja til um hvað
nákvæmlega þessi yfirlýsing felur
í sér og hvers má í framhaldinu
vænta. Hitt er svo augljóst að lífeyr-
isþegar vænta þess að kjör þeirra
verði sambærileg og þeirra annarra
láglaunahópa, sem nú fengu verð-
uga leiðréttingu. Auðvitað mun því
fram haldið að erfitt muni vera að
meta ýmis atriði kjarasamninga inn
í bótagreiðslur trygginganna, þau
eigi einfaldlega enga samsvörun
þar, en til þess hlýtur að verða að
líta að heildarkjaramynd lífeyris-
þega hlýtur að lágmarki að eiga
sína samsvörun við lægstu launa-
greiðslur í landinu og um næstu
áramót verða mánaðarlaun ekki
lægri en 70 þús. kr.
Við prósentuhækkun bóta nú
hlýtur því að vera nauðsynlegt að
líta til allra þátta þessara kjara-
samninga og því skal treyst að það
verði gert, en ekki einblínt á pró-
sentuhækkun þeirra, sem aðeins er
hluti af heildarmyndinni.
Mat ríkisstjórnar, sem vill hag
allra sinna þegna sem beztan og
jafnastan, hlýtur að taka mið af
því sem um áraraðir
hefur haldið gildi sínu
gagnvart kjörum líf-
eyrisþega þ.e. að þeir
séu á svipuðu tekjustigi
og þeir sem hafa lægst
launin í landinu, enda
engin ofrausn, litið til
þess hveijar þær
launatölur eru og hafa
verið.
Alveg sér í lagi þarf
til þess að líta að það
fólk sem er á lægstu
bótum einum sækir sér
engan tekjuauka svo
sem þó er möguleiki
fyrir láglaunafólk og
er þó ekki hér verið að
bætifláka fyrir yfirvinnu. Á
bera
það skal áherzla lögð að hér verði
til allra átta horft, þegar ákveðin
verða kjör lífeyrisþega nú, vel að
merkja allt til aldamóta.
Samtök lífeyrisþega, öryrkja sem
aldraðra, hafa ekki samningsrétt
um kjör sín, ekki einu sinni lögbund-
inn samráðsgrundvöll, en þetta fólk
verður þá þess heldur að treysta á
sem allra bezt samráð um þessi
þýðingarmiklu mál, sem varða lífs-
afkomu svo margra. Við þykjumst
hafa fyrir því nokkra tryggingu að
svo verði gert, þó við vitum jafnvel
að ákvörðunarvaldið er endanlega
IÐNAÐARHURÐIR
ISYA\L-íJO[<GA\ Ei-lr.
HÖFÐABAKKA 9. 112 REYKJAVÍK
SÍMI 587 8750 - FAX 587 8751
hjá stjórnvöldum. Okkur er jafnljóst
að launþegasamtökin gerðu sína
samninga í þeirri góðu trú að ávinn-
ingar þeirra skiluðu sér alla leið til
h'feyrisþega og það sama mun gilda
um þau samtök sem enn eiga ósam-
ið.
Ekki verður framhjá þeirri stað-
reynd horft að láglaunahópar, á
svipuðu tekjustigi og lífeyrisþegar
margir hveijir, fengu nú umtalsvert
meira en hin almenna prósentu-
hækkun sagði til um og til þess
Nú reynir á stjórnvöld,
segir Helgi Seljan, að
bætur í tryggingakerf-
inu fylgi launaþróun í
landinu.
verður að líta þegar kjör lífeyris-
þega verða nú bætt sem bezt. Ugg-
laust verður bent á háa fjárlagatölu
og hugsanlegan halla á ríkissjóði
sem afleiðingu, en við treystum því
að ofar þeim áhyggjum verði litið
á hallann í heimilisbókhaldi lífeyris-
þeganna, ef þeir fá ekki sinn rétt-
Íáta skerf út úr þessum kjarasamn-
ingum, ef þeir eiga ekki að sitja
eftir með stóraukið tekjubil miðað
við þá lægstlaunuðu í landinu.
Nú reynir á stjórnvöld hversu þau
vilja reynast þeim þegnum sínum
sem verða í þeirra hendur að sækja
sinn rétt, sína tekjuafkomu.
Við treystum þeim til að falla
ekki á prófinu.
Höfundur er félagsmálafulltrúi.
Vantar þig
VIN
að tala við?
Við erum til staðar!
VINALÍNAN
561 6464 • 800 6464
öll kvöld 20 - 23
þeirra ríkt aðhald. Haga yrði
rekstri sjóðanna og ávöxtun
eigna þannig, að þeir gætu stað-
ið við skuldbindingar sínar. Val-
frelsi og samkeppni gætu þannig
stuðlað að betri rekstri sjóðanna
bæði til lengri og skemmri tíma
um leið og þjónusta þeirra yrði
enn frekar aðlöguð óskum og
þörfum lífeyrisgreiðenda.
• I öðru lagi má færa sterk rök
fyrir því að núverandi skylduað-
ildarkerfi stangist á við ákvæði
stjórnarskrár og Mannréttinda-
sáttmála Evrópu um félaga-
frelsi. Hæstiréttur fjallaði um
mál af þessu tagi í haust; minni-
hluti réttarins taldi félagafrels-
isákvæðin brotin hér á landi en
meirihlutinn tók þá röksemd
ekki til greina, heldur dæmdi á
öðrum forsendum. Því máli hef-
ur nú verið skotið til meðferðar
hjá Mannréttindanefnd Evrópu
í Strassborg. Miðað við þróun í
úrskurðum og dómum Mann-
réttindanefndarinnar og Mann-
réttindadómstólsins á undan-
förnum árum er full ástæða til
að ætla, að þessar stofnanir
komist að þeirri niðurstöðu, að
hið íslenska skylduaðildarkerfi
bijóti í bága við grundvallarregl-
una um að engan mann megi
skylda til aðildar að félagi.
• í þriðja lagi má nefna að allt
bendir til að aukið frelsi í flutn-
ingum einstaklinga milli landa,
frelsi í þjónustustarfsemi á Evr-
ópska efnahagssvæðinu og fleiri
breytingar sem tengjast EES-
samningnum muni gera það að
verkum, að stöðugt meiri þrýst-
Hún valdi
skartgripi
frá Silfurbúðinni
(Q) SILFURBÚÐIN
VX,/ Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- Þar fœrÖu gjöfina -
ingur verði á að valfrelsi verði
komið á á þessu sviði.
• í fjórða lagi er ástæða til að
benda á, að mörkin milli starf-
semi mismunandi fyrirtækja á
ijármálamarkaði hafa verið að
minnka til muna. Þannig minnk-
ar stöðugt munurinn á milli
starfsemi banka, verðbréfafyrir-
tækja, tryggingafélaga og líf-
eyrissjóða, og í ljósi þess er óeðli-
legt að þeir lífeyrissjóðir, sem
byggjast á samningum stéttar-
félaga og vinnuveitenda, hafi
einkarétt til að taka við lífeyris-
sparnaði alls þorra launþega í
landinu.
Festum ekki skyldu-
aðildina í sessi
Eins og rakið er hér að framan,
getur aukið valfrelsi og samkeppni
á lífeyrismarkaði haft ýmsar já-
kvæðar afleiðingar. Þessum þátt-
um er hægt að ná fram án þess
að gengið sé gegn þeirri grund-
vallarreglu núgildandi fyrirkomu-
lags, að allir skuli kaupa sér ein-
hvers konar lágmarkslífeyris-
tryggingu. Þannig getur löggjafinn
að sjálfsögðu mælt fyrir um
ákveðna greiðsluskyldu, án þess
að henni fylgi skylda til greiðslu í
tiltekinn lífeyrissjóð. Nauðsynlegt
er að breytingar í þessa átt verði
gerðar á frumvarpi fjármálaráð-
herra, því að óbreyttu lítur út fyr-
ir að það feli fremur í sér afturför
en úrbætur á þessu mikilvæga
sviði.
Höfundur er lögfræðingur
Verslunarráðs Islands.
MASCARA 38°C
SILK PERFORMANCE
KANEBO MASCARA 38°C. SIIK
PERFORMANCE þolir svita, tár
og alla veSráttu, en flettist af án
þess aS renna til þegar þú bleytir
hann me& 38 grá&u heitu vatni.
Silkipróteinið verndar augnahárin,
gefur þeim gljáa og brettir vel
upp á þau.
Kanebo
Fyrsti hitanæmi
maskarinn í heiminum.
Art through Technology