Morgunblaðið - 22.04.1997, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1997 43
AÐSENDAR GREINAR
Engin sátt um
stj órnkerfi
fiskveiða
í FYRRI svargrein
til Þrastar Ólafssonar,
hagfræðings, var ítar-
lega rætt um ranglæt-
ið í gildandi kvótakerfi
í þorskveiðum, svo
sem hann hefir rétti-
lega bent á, og hefði
átt að leiða til niður-
fellingar þessa kerfis
fyrir löngu. Nú víkur
hann að veiðigjaldinu:
„Sá hluti kvótakerfis-
ins sem hvað mestri
úlfúð hefir valdið er
ókeypis úthlutun afla-
heimilda, sem síðan
ganga kaupum og söl-
um á mörkuðum eða
millli útgerða. Dæmi um einstakl-
inga, sem orðið hafa stóreigna-
menn við að selja veiðiheimildir
... hafa valdið almennri reiði fólks.
Reiðin er skiljanleg vegna þess að
verðmætin, sem þessir aðilar eru
að selja, er ávísun á óveiddan fisk,
sem almannavaldið hefir fengið
þeim til afnota en ekki til eignar.“
Þetta er rétt, en ÞÓ lætur þess
ekki getið, að þetta er gert af al-
þingismönnum, þvert á ákvæði
stjórnarskrárinnar um atvinnu-
frelsi manna. Kvótarnir eru frelsis-
skerðing gagnvart sjómönnum í
sjávarbyggðunum, en þeir eiga
tvímælalausan rétt á að sækja afla
úr sjó, eins og verið hefir frá upp-
hafi byggðar hér. Það er hin stór-
virka tækni skuttogara með glor-
íutrollin, sem hefir ruglað menn í
ríminu. Það er engin vernd fyrir
hina smáu í fiskveiðum lengur.
Rök ÞÓ fyrir veiðigjaldi eru fals-
rök. Þótt þjóðin eigi fiskinn í sjón-
um, svo sem viðurkennt er, þarf
þó að sækja hann. Stjórnvöld hafa
sett veiðikvóta undir yfirskini þess,
að verið sé að vernda fiskinn, en
jafnframt eru sjómenn sviptir rétti
til að sækja sína lífsbjörg í hafið.
Stórútgerðin hefir nú þegar keypt
upp mestan hluta kvótanna í fiski-
lögsögunni. Er það skoðun ÞÓ, að
sjávarbyggðirnar eigi að endur-
kaupa þessa kvóta af stórútgerð-
inni áður en þeir mega kaupa skip
og heíja sjósókn? Fjórar stærstu
útgerðirnar „eiga“ nú nær helming
allra þorskkvóta, og þess er ekki
langt að bíða að engir kvótar séu
falir. Samt eru þorskveiðar með
skuttogurum sjöfalt dýrari en með
línu, og hefir þó smábátum fækkað
um 75%, einkum vegna uppkaupa
stórútgerðarinnar. Enginn saman-
burður er til um afrakstur smábát-
anna og landvinnslunnar í heild á
móti stórútgerðinni. Góður árang-
ur stórútgerðarinnar stafar fyrst
og fremst af hækkuðu söluverði á
fiski og fiskafurðum, ekki af kvóta-
kerfinu sem slíku.
ÞÓ leggur mikla áherzlu á að
veiðigjald sé rekstrarkostnaður og
að ekki sé „verið að skattleggja
sjávarútveginn um-
fram aðra atvinnu-
vegi“. Samt greiðir
enginn annar atvinnu-
vegur sambærilegt
frádráttarbært gjald,
svo ekki er ljóst hvað
ÞÓ á við. Hann segir
álagningu þróunar-
sjóðsgjalds, sem notað
sé „til að greiða gaml-
ar skuldir í sjávarút-
vegi, sem ella hefðu
fallið á ríkissjóð"
benda í rétta átt um
frádráttarbært veiði-
gjald. Hversvegna
skyldi útgerð njóta
þeirrar sérstöðu að
geta losað sig þannig við gamlar
skuldir, en ekki aðrir atvinnuvegir
til jafns? Þetta er siðleysi, sem
Fjórar stærstu útgerð-
irnar, segir Önundur
Ásgeirsson í síðari
grein sinni, ráða nær
helmingi kvótans.
eflaust verður að kenna klíkuskap
alþingismanna um. Þá segir ÞÖ
að veiðigjald „stuðli að aukinni
hagræðingu í sjávarútvegi með því
að laga flotastærð að afkastagetu
fiskistofnanna". Ekkert er íjær
lagi. Úthafsflotinn var búinn að
drepa hrygningarstofn þorsksins
niður í lágmark árin 1992/3, en
síðan hefir afkastageta hans verið
stóraukin með fyrirhyggjulítilli
offjárfestingu í skipum og stór-
felldri tæknivæðingu í trollum og
búnaði. Það er spilling, að LÍU
eigi að komast upp með að kosta
smíði nýs hafrannsóknar- eða
varðskips með frádráttarhæfri
gjaldtöku í þessu skyni, því þetta
er einskonar trygging fyrir forrétt-
indum úthafsveiðiflotans í fiskilög-
sögunni. Ef taka á frádráttarhæft
veiðigjald ætti það að renna í ríkis-
sjóð, og vera til ráðstöfunar þar.
Rúsínan í pylsuendanum er þó að
veiðigjaldið kosti ekkert, það megi
einfaldlega spara með því að fella
niður 1.524 m.kr. árlegan sjó-
mannaafslátt. Þetta er út í hött.
Sjómannaafslátturinn er ólög frá
Alþingi, því það getur engin ein
stétt notið slíkra fríðinda umfram
aðra. En þetta kemur veiðigjaldi
ekkert við. Þegar þessi ólög verða
felld úr gildi, gengur skatturinn í
ríkissjóð sem aðrir skattar. Veiði-
gjald er bein aukning á fram-
leiðslukostnaði fiskveiðanna og
gerir bæði útgerð og vinnslu ósam-
keppnishæfari. Þessvegna á ekki
að taka neitt veiðigjald.
Höfundur er fyrrv. forstjóri Olís.
Önundur
Asgeirsson
Vantar þig
VIN
að tala við?
Til að deila með
sorg og gleði?
VINALÍNAN
561 6464 • 800 6464
öll kvöld 20 - 23
IÐNAÐARHURÐIR
ÍSVAL-ðORGA Erlr.
HÖFÐABAKKA9. 112 REYKJAVÍK
SÍMI 587 8750 - FAX 587 8751
STJÓRNSKIPUNIN
skiptist í þrjár megin-
greinar, löggjafarvald,
dómsvald og fram-
kvæmdavald. Að von-
um er óhugsandi, að
um algjöra þrískipt-
ingu sé að ræða.
Þannig er það fram-
kvæmdavaldið, sem
skipar dómara hér á
landi. Alþingi getur
framselt af löggjafar-
valdi sínu í hendur
framkvæmdavaldinu,
venjulega í hendur
ráðherra. Til þess að
svo megi vera, þurfa
að vera ákvæði í lög-
unum sjálfum, sem heimila ráð-
herra að setja reglugerðir til frek-
ari fyllingar á lögunum.
Af sjónarhóli framkvæmda-
valdsins eru reglugerðir nauðsyn.
Með þeim er unnt að skilgreina
lögin betur, koma að sérfræðiþekk-
ingu og einfalt að breyta reglu-
gerðum að fenginni reynslu, án
þess að þurfa að bera þær undir
Alþingi. Reglugerðir hafa í sumum
tilvikum vaxið settum lögum yfir
höfuð - en að því slepptu eru þær
fyrir löngu orðnar efnismeiri en
löggjöfin.
Engum getur dulist að æskileg-
ast er, að hinir þjóðkjörnu fulltrúar
á Alþingi fáist í sem mestum
mæli við að setja þjóðinni lög, en
láti hvorki ráðherrum né ríkis-
stjórnum eftir vald sitt. Slíkt gæti
leitt til þess, að þingmenn yrðu
andvaralausir um hlutverk sitt.
Reyndar hefur þess gætt í ára-
tugi, að ríkisstjórnir hafi gengið
of langt í því efni að taka sér það
vald, sem löggjafanum ber. Takist
svo til, að Alþingi verði sniðgengið
á þann hátt og troðið á stjómar-
skrárvörðum rétti almennings,
eiga menn þó þess völ að leita til
dómstóla.
Hæstiréttur íslands hefur
nokkrum sinnum kveðið á um lög-
mæti eða ólögmæti
aðgerða fram-
kvæmdavaldsins.
Segja má Hæstarétti
til lofs, að hann hafi á
seinni árum verið
djarfari að kveða upp
úr með slíkt.
Stundum leita sam-
tök eða einstaklingar,
sem telja lög ekki
standast stjórnar-
skrána eða að á sér
sé brotið, eftir áliti
háskólakennara eða
lögmanna um þau atr-
iði. Nokkrir bændur,
norðan fjalla, sem
andvígir voru of mikl-
um afskiptum hins opinbera og
bændasamtaka af búvörufram-
leiðslu og fleiru, sem snerti búskap
Ríkisstjórnir hafa
gengið of langt í því,
segir Gunnlaugur
Þórðarson, að taka
sér vald löggjafans.
þeirra, leituðu álits prófessors Sig-
urðar Líndals á hinu viðamikla
framsali Alþingis á valdi þess í
hendur ráðherra og bændasam-
taka. í því fólst meðal annars heim-
ild til þess að tálma innflutning á
landbúnaðarvörum. Spurning
þeirra var um það, hvort lögin um
valdaframsalið fengju staðist
gagnvart stjórnskipun Islands. Það
er athyglisvert, að bændur komu
hvergi nærri þeirri laga- og reglu-
gerðasmíð.
Sigurður Líndal er vel lærður
lögfræðingur og auk þess sagn-
fræðingur. Fjölmiðlar hafa stund-
um leitað álits hans á umdeildum
atriðum í löggjöf, og álitsgerðir
hans hafa oft verið athyglisverðar.
1992 gaf hann út álitsgerð í
formi bókar, sem ber heitið:
„Stjórnkerfi búvöruframleiðslunn-
ar og stjórnarlög íslands“. Ritið
skiptist í tvo megin hluta, fyrir og
eftir gildistöku laga nr. 46/1985.
Þau lög eru bæði flókin og tyrfin,
og ber verkið þess merki, og er á
köflum seigt undir tönn, eins og
höf. segir sjálfur. Bókin er frekar
sagnfræði- en lögfræðirit, 274 bls.
og þar með fulllöng. í henni eru
m.a. heimildir um mismunandi af-
stöðu Hæstaréttar til valdafram-
sals löggjafans og réttmæti þess
gagnvart stjórnarskránni.
Prófessorinn hefur greinilega
lagt talsverða vinnu í að reyna að
sannfæra lesandann um lögmæti
valdaframsals þess, sem hér um
ræðir, og þrátt fyrir ýmsa van-
kanta á þeim er niðurstaða hans
orðrétt: „Þrátt fyrir þetta verður
að telja búmarkið réttan grundvöll
framleiðslustjómar, enda hafa þeir
agnúar ekki verið leiddir í ljós, sem
hagga grundvelli þess. Auk þess
er illkleift að hrófla við því efni
eftir jafn langan tíma og liðinn er.
Af þessum sökum verður að álíta,
að búmarkið fái staðizt, þrátt fyrir
ófullkomna lagasetningu og
hnökra á framkvæmd."
Niðurstaðan hefur vafalaust
valdið þeim vonbrigðum sem báðu
um álitið.
Því miður eru lögfræðingar það
pennalatir, að enginn þeirra hefur
ráðist í að gagnrýna niðurstöðu
prófessorsins.
Að mínu viti er niðurstaðan æði
glær og vafasamt, að margir lög-
menn myndu, að vel athugðu máli,
fallast á niðurstöðu Sigurðar Lín-
dals.
Eitt veigamesta ákvæði í stjóm-
arskránni er að finna í 2. gr. henn-
ar, en þar segir: „Alþingi og for-
seti Islands fara saman með lög-
gjafarvaldið." Þá eru í stjómar-
skránni önnur ákvæði til varnar
þvi, að framkvæmdavaldið gangi
um of inn á svið löggjafarvaldsins,
t.d. 67. gr. og 69. gr.
Hitt er aftur á móti athyglis-
vert, að á bls. 67 í áðurnefndu riti,
telur prófessorinn lögin um stjórn
fiskveiða dæmi um of víðtækt
framsal Alþingis á valdi þess.
Æskilegt er, að hann hefði tekið
af skarið í því efni, sem gefur til-
efni til frekari hugleiðinga.
Höfundur er lögmaður.
Stj órnar skráin
og kvótar
Gunnlaugur
Þórðarson
Yindás
Sumarstarf KFUK rekur
sumarbúðir fyrir stúlkur 9 ára
og eldri í Vindáshlíð, sem er
á fallegum stað í kjarri vaxinni
fjallshlíð í Kjósinni um
45 km frá Reykjavík. Hver
dvalartími í Vindáshlíð er vika
I sumar verða flokkarnir sem hér segir:
í senn Og þá gefst Stúlkunum Flokkur Tímabil Aldur Dagar Verð
kostur á fjölþættri útiveru, '
íþróttum og leikjum. Á hverju 3.
kvöldi eru svo kvöldvökur og
sjá stúlkurnar um að skemmta 6.
hver annarri. Kvölds og
morgna eru sagðar sögur úr 9.
Biblíunni.
12.
4. júní - 11. júní 9 - 11 ára 7 14.600,-
11. júní - 18. júní 10 - 12 ára 7 14.600,-
18. júní - 25. júní 10 - 12 ára 7 14.600,-
25. júní - 2. júlí 9 - 11 ára 7 14.600,-
2. júlí - 9. júlí 11 - 13 ára 7 14.600,-
9. júlí - 15. júlí 9 - 11 ára 6 12.600,-
17. júlí - 24. júh 9 - 11 ára 7 14.600,-
24. júlí - 31. júlí 10 - 13 ára 7 14.600,-
5. ág - 12. ág. 9 - 11 ára 7 14.600,-
12. ág. - 19. ág. 11 - 13 ára 7 14.600,-
19. ág. - 26. ág. 13 - 16 ára 7 14.600,-
28. ág. - 31. ág. 17 ára og eldri Kvennaflokk
Skráning hefst miðvikudaginn 23. apríl kl. 8.00. Innritunferfi'am á skrifstofu KFUM og
KFUK við Holtaveg, sími 588 8899 kl. 8-16 á virkum dögum. Guðsþjónusta og kajfisala
verður í Vindáshlíð sunnudaginn l.júní kl. 14.30.