Morgunblaðið - 14.02.1998, Blaðsíða 6

T 8661 .! I ÍIUOAaaADUAJ
6 LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 1998
aiOAJír/UDHQM
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Fulltrúar lögreglu ræddu við ráðherra um reynslulausn Franklíns Steiners
TVEIR fulltrúar lögreglunnar,
Sturla Þórðarson og Arnar Jensson,
gengu á fund Þorsteins Pálssonar
dómsmálaráðherra skömmu eftir að
hann tók við embætti og óskuðu þess
að Franklín Steiner, dæmdum ffkni-
efnasala, yrði veitt reynslulausn
gegn því að hann veitti lögreglunni
upplýsingar sem leitt gætu til þess
að fleiri fíkniefnasalar næðust. Full-
trúar lögreglunnar höfðu áður aflað
þessa samþykkis hjá þáverandi
dómsmálaráðherra, Halldóri As-
grímssyni, en það hvorki komist til
framkvæmda í tíð hans né í ráð-
herratíð Óla Þ. Guðbjartssonar sem
tók við af Halldóri.
„Málið hafði verið óafgreitt á borði
forvera míns um nokkurn tíma og ég
vissi ekki af því fyrr en nokkru eftir
að ég kom í ráðuneytið,“ sagði Þor-
steinn Pálsson dómsmálaráðherra
þegar hann er beðinn að rekja gang
málsins. Á hann þar við Óla Þ. Guð-
bjartsson sem gegndi embætti
dómsmálaráðherra og hafði tekið við
af Halldóri Ásgrímssyni.
Þorsteinn segir að Sturla Þórðar-
son og Amar Jensson hafi komið á
sinn fund vorið 1991 og óskað
reynslulausnar fyrir Franklín Stejn-
er og vísað til þess að Halldór Ás-
grímsson hefði veitt samþykki sitt en
það síðan ekki komist í framkvæmd
sem Þorsteinn segir að geti átt
margar eðlilegar skýringar.
Töldu sig geta fengið
mikilvægar upplýsingar
„Lögreglumennirnir gerðu mér
grein fyrir því að lögreglan hefði
leitað til þáverandi dómsmálaráð-
herra þegar málið var til rannsókn-
ar, talið að þeir gætu fengið umtals-
verðar upplýsingar sem skiptu miklu
máli varðandi það að koma böndum á
fleiri glæpamenn og með því að veita
fyrirheit um reynslulausn að hálfn-
aðri refsingu,“ segir Þorsteinn og að
lög heimili að slík lausn sé gefm að
hálfnaðri refsingu eða að tveimur
þriðju.
„Þeir sögðu að forveri minn hefði
veitt þeim leyfí til að afla þessara
upplýsinga gegn þessu vilyrði. Ráðu-
neytið taldi að fengnum þessum upp-
lýsingum að það væri eðlilegast að
fullnustumatsnefnd fjallaði um málið
að nýju í ljósi þessara aðstæðna.
Hún hafði áður synjað og málið verið
kært stjórnsýslukæru til ráðuneytis-
ins sem ekki hafði verið afgreitt af
fyrri ráðherra.“
Dómsmálaráðherra segir að þegar
þessar upplýsingar hafí legið fyrir
hafí þótt eðlilegast að senda málið að
nýju til fullnustumatsnefndar þannig
að hún gæti tekið afstöðu í Ijósi
þeirra. Hann fékk jafnframt staðfest
hjá Halldóri Ásgrímssyni að hann
hefði fallist á reynslulausnina.
Nefndin féllst þá á beiðni um
reynslulausn og Fangelsismálastofn-
un veitti í samræmi við það reynslu-
lausn. „Málið kom því aldrei til efnis-
legrar afgreiðslu af minni hálfu eða
ráðuneytisins á þessum tíma,“ segir
Þorsteinn Pálsson.
Óeðlilegt að lögreglan setji
ráðherra í þessa stöðu
Ráðherra segir lögregluna hafa
sett ráðherrann í mjög erfiða stöðu
með því að leggja svona mál fyrir
hann. „Ég held að hann hafi ekki átt
Töldu sig geta
fengið mikilvæg-
ar upplýsingar
Dómsmálaráðherra hefur skipað nefnd til að setja fram tillögur
að reglugerð um óhefðbundnar aðferðir lögreglunnar við rann-
sókn sakamála. Segír hann mikilvægt við rannsókn fíkniefnamála
að lögreglan nái sjálf í upplýsingar. Rætt er við fyrrverandi og
núverandi dómsmálaráðherra um reynslulausn fíkniefnasala.
Halldór Ásgrímsson Þorsteinn Pálsson Böðvar Bragason
neinn annan
kost en að gera
þetta því þetta
var spurning um
að ná fleiri
glæpamönnum
en færri en samt
innan marka
laganna og ég
held að þetta
hafí verið mjög
eðlileg viðbrögð
af hálfu Hall-
dórs Ásgríms-
sonar, hann
hlaut að hugsa
um það fyrst og
fremst að lög-
reglan gæti haft
hendur hári sem flestra glæpa-
manna.
Mér fannst hins vegar mjög óeðli-
legt að lögreglan setti pólitísk
stjórnvöld í þá stöðu að þurfa að taka
afstöðu til mála eins og þessara.
Þess vegna gaf ég um það fyrirmæli
þegar þetta gamla mál lá fyrir að
lögreglan bæri ekki fleiri mál af
þessu tagi upp við ráðuneytið og það
hefm- ekki verið gert. Sú viðmiðun-
arregla var strax sett eftir að málið
kom til minnar vitundar."
Reglugerð um óhefðbundnar
aðferðir
Þorsteinn Pálsson sagðist hafa
falið embætti ríkislögreglustjóra að
gera tillögur að reglugerð varðandi
óhefðbundnar aðferðir lögreglunnar
við rannsóknir á málum sem þessum.
Ríkislögreglustjóri hefði óskað eftir
því nokkru fyrú1 áramót að unnið
yrði að þeirri reglugerð á breiðari
grundvelli og óskaði eftir þátttöku
saksóknara. Kvaðst ráðherra hafa
orðið við þeirri beiðni og skipað nýja
nefnd þar sem saksóknaraembættið
ætti aðild að og hún væri nú að störf-
um.
Þorsteinn lagði áherslu á að óhefð-
bundnar aðferðir væru afar mikil-
vægur þáttur í baráttu lögreglunnar.
„Við megum ekki gleyma því að
bráttan við fíkniefnin byggist ekki á
formlegum kærum um aflbrot, hún
byggist á því að lögreglan nái sjálf í
upplýsingar og finni slóðir. Hún á
þess vegna allt undir því að geta
fengið upplýsingar, geta átt trúnað-
arsamband við þá sem eru reiðubún-
ir að gefa upplýsingar og ef það
trúnaðarsamband brestur er hætt
við að þessar upplýsingaleiðir lokist.
Þá lamast barátta hennar. Þess
vegna er mjög mikilvægt að lögregl-
an hafi traust til þess að sinna þeirri
baráttu með þeim ráðum sem al-
mennt eru notuð af lögreglu í barátt-
unni gegn fíkniefnaglæpamönnum.“
Lögreglumenn þurfa að vera í
upplýsingasambandi
„Ég stöðvaði það að reynslulausn
væri notuð til að greiða fyrir því að
fá upplýsingar en það breytir ekki
því að lögreglumennirnir þurfa að
vera í upplýsingasambandi og það
hefur verið viðurkennt hér og er við-
urkennt alls staðar að lögreglan þarf
í ákveðnum tilvikum að greiða fyrir
slíkar upplýsingar og til þess verðum
við að treysta lögreglunni. Við eigum
mjög mikið undir því að hún standi
sig í þessari baráttu.“
Þegar málið kom til umræðu á Al-
þingi fyrir síðustu áramót kvaðst
Þorsteinn hafa gert grein fyrir því
að hann hefði ekki tekið neina efnis-
lega afstöðu í málinu. Ráðuneytið
hefði vísað stjórnsýs'ukærunni tO
nýrrar meðferðar hjá fullnustumats-
nefnd og Fangelsismálastofnun sem
veitt hefði reynslulausnina.
Taldi það koma til greina ef það
samrýmdist lögum og reglum
Fulltrúar fíkniefnalögreglunnar
gengu á fund Halldórs Ásgrímsson-
ar, þáverandi dómsmálaráðherra, á
árinu 1989 og ósk-
uðu eftir að
Franklín Steiner
fengi reynslulausn
þar sem það gæti
skipt afar miklu
máli varðandi
uppljóstranir um
fíkniefnamál.
Halldór sagði í
samtali við Morg-
unblaðið að hann
hefði ekki flett
upp í dagbókum
út af þessu tO-
tekna máli, en sig
minnti að það
hefði verið á árinu
1989 að þeir hafi
gengið á hans fund og sagt honum að
það væri afar mikOvægt að tOtekin
persóna fengi reynslulausn þar sem
það gæti skipt mjög miklu máli varð-
andi uppljóstranir í mikilvægum
málum.
Halldór sagðist ekkert muna eftir
nafni þess aðila sem átti hlut að máli,
enda hefði honum fundist á þeim
tíma að það væri málinu óviðkom-
andi. Nú hefði verið upplýst að um
Franklín Steiner væri að ræða.
„Ég sagði sem svo að ef þetta
samrýmdist lögum og reglum teldi
ég að þetta gæti komið til greina og
ég sagði það vegna þess að hér erum
við að berjast við mikla vá. Síðan
gerðist ekkert meira í þessu máli
fyrr en núverandi dómsmálaráð-
herra hafði tal af mér 1991 eða 1992
og spurði mig um það hvort þetta
samtal hefði átt sér stað og ég sagði
svo vera. í framhaldi af því sendi
hann málið tO fullnustumatsnefndar
og menn þekkja framhaldið,“ sagði
Halldór.
Þarf að geta átt trúnaðarsamtöl
„Ég vO í tilefni af þessum umræð-
um harma það að það skuli ekki vera
hægt að varðveita trúnaðarsamtöl
sem eiga sér stað milli dómsmála-
ráðuneytisins og lögregluyfirvalda.
Það er alveg ljóst að dómsmálaráð-
herra á hverjum tíma þarf að geta
átt trúnaðarsamtöl við þessa aðOa og
getur þurft að taka á sig margvísleg
pólitísk óþægindi,“ sagði HaOdór
ennfremur.
Hann sagði að aðalatriðið í sínum
huga væri að við þyrftum að standa
við bakið á lögreglunni. „Þessir aðil-
ar sem voru að vinna að þessum mál-
um á sínum tíma voru að gera það af
mikilli ósérhlífni og samviskusemi.
Þeir lögðu sig mjög fram og þurftu á
stuðningi ráðuneytisins og almenn-
ings að halda. Ég tel það mjög mikd-
vægt nú eftir að þetta gemingaveður
hefur gengið hér yfir að menn standi
við bakið á lögreglunni og hjálpi tO í
að efla hana á þessu sviði á nýjan
leik og hafa við hana samvinnu,“
sagði Halldór.
Hann sagðist hafa verið á mjög
góðum fundi um fíkniefnamál á Höfn
í Homafirði á fimmtudagskvöld. Þar
hefði komið fram mikiO áhugi borgar-
anna að berjast gegn þessari vá. „Ég
er viss um að fólk tekur þar höndum
saman og ég tel að það þurfi að gerast
í hverju einasta byggðarlagi í landinu,
því það er enginn óhultur. Alþingi fs-
lendinga þarf ekki síður að standa við
baldð á lögreglunni og þeim sem eru
að berjast gegn þessum vágesti,11
sagði Halldór einnig.
Ekkert óeðlilegt
Hann sagði aðspurður að ekkert
óeðlilegt væri við það að gera sam-
komulag eins og að framan greinir
að því tilskOdu að farið væri að lög-
um og reglum. Hér væri einungis um
það að ræða að vega saman meiri og
minni hagsmuni. Þannig hefði hann
fengið upplýsingar um það í dóms-
málaráðuneytinu að á ámnum
1991-92 hefðu 25 aðilar fengið
reynslulausn vegna fíkniefnabrota.
Hann þekkti ekki til þeirra mála, en
hann væri almennt þeirrar skoðunar
að það ætti að taka mjög hart á fíkni-
efnabrotum, því þar væru menn að
leika sér að lífi og framtíð annarra.
Hins vegar væri það afar mikOvægt í
baráttunni við fíkniefnabölið að þeir
sem stunduðu þessa starfsemi væru
aldrei óhiútir. Hluti af því væri að
notast við uppljóstrara, því hvernig
væri hægt að berjast gegn þessari
starfsemi öðru vísi. „Það er mjög
mikilvægt að það hvfli trúnaður og
leynd yfir starfsaðferðum lögregl-
unnar á þessu sviði,“ sagði Halldór.
Hann sagðist telja að umfjöflunin
að undanfómu hefði skaðað starf lög-
reglunnar í þessum efnum. „En ég
geri mér nú vonir um að þessi um-
ræða sem fer í gang af þessu tílefni
verði tfl þess að þróunin snúist við og
fólk gerir sér betur grein íyrir því að
lögreglan þarf á stuðningi þjóðarinn-
ar að halda,“ sagði HaOdór að lokum.
Meint trúnaðarbrot
Sturla Þórðarson, yfirlögfræðing-
ur lögreglustjóraembættisins í
Reykjavík, greindi frá því í blaða-
frétt í fyrradag að hann og Arnar
Jensson hefðu gengið á fund Þor-
steins Pálssonar dómsmálaráðheira
og óskað eftir reynslulausn Frank-
líns Steiners ef hann gæfi mikilvæg-
ar upplýsingar. Böðvar Bragason
lögreglustjóri segir aðspurður að hér
sé um meint trúnaðarbrot að ræða
og að mál Sturlu Þórðarsonar sé
komið í afgreiðslufarveg. Hann hafi
rætt við hann strax á fimmtudag.
Málið sé farið af stað og muni hafa
sinn gang, en málsatvik virðist vera
nokkuð ljós.
Hvorki náðist í Óla Þ. Guðbjarts-
son né Sturlu Þórðarson í gær.
Kastaðist 1 sjóinn þegar 7 tonna þungur plógrir féll útbyrðis
„Hugsaði skýrt allan tímann
„ÉG var heppinn að fá
ekki plóginn í hausinn því
þá hefði ég stein- drepist.
Hann er sjö tonn að
þyngd og datt nokkra
sentímetra fyrir framan
mig áður en hann fór í
qóinn,“ segir Már
Oskarsson, vélstjóri á
kúfiskbátnum Skel ÍS, en
hann fór í sjóinn þegar skipið var
að veiðun; í Önundarfirði á
miðvikudagskvöld.
Már segist oft klæðast flotgalla
en þetta kvöld hafi hann aðeins
verið í veiyulegum sjógaila, en
klæddur í ullarföt og með
hjálm. Óhappið gerðist
eftir að plógur Skeljar
var hífður upp frá botni í
togvír. Þegar hann kom
upp hékk hann í blokk
meðan verið var að tæma
pokann.
„Þegar við vorum að
loka pokanum slitnaði
hann og kastaðist í sjóinn. Eg stóð
sjávarmegin við tógið úr
hjálparspilinu sem var tengt í
hann þá og tógið sló mig í sjóinn.
Eg fékk eins og svipuhögg á
sfðuna og skutlaðist út fyrir,“
segir Már. „Ég stakkst á kaf en
mér skaut upp aftur, kannski 20
eða 30 metra frá bátnum sem var
að fjarlægjast.
Sjórinn var ískaldur en ég
fékk samt ekkert sjokk og
hugsaði skýrt allan tímann, var
fljótur að átta mig á stöðunni og
kom fljótlega auga á kaðalinn
sem við drögum plóginn með
eftir botninum. Eg synti að
honum og ríghélt í hann þegar
báturinn tók krappa stjórn-
borðsbeygju og félagar mínir
drógu mig að skipinu og tosuðu
mig upp lunninguna,“ segir Már.