Morgunblaðið - 14.02.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 1998 33
7o iðgjald til Lífeyrissjóðs verslunarmanna og Framsýnar
EIGNIR OG SKULDBINDINGAR
Niðurstöður tryggingafræðilegra úttekta samkvæmt skýrslu bankaeftirlits Seðlabanka íslands (allar upphæðir í milljónum króna) Niðurstöður án endurmats höfuðstóls Lífeyrissjóður verlunarmanna Lífeyrissjóðurinn Framsýn Samvinnu- lífeyrissjóðurinn
Höfuðstóll í árslok 1996 45.478 29.286 9.663

Höfuðstóll í lok úttektarárs 45.478 29.286 9.663
Höfuðstóll og framtalin iðgjöld 81.837 49.604 16.177
Heildarskuldbinding 80.095 50.453 18.374
Jöfnuður heildarskuldbindingar 1.742 -849 -2.197
Jöfnuður í % af heildarskuldbindingu 2% -2% -12%

Áfallin skuldbinding 39.557 29.283 12.989
Jöfnuður áfallinna skuldbindingar 5.921 3 -3.326
Jöfnuður í % af áföllnum skuldbindingum 15% 0% -26%
Niðurstöður miðað við endurmetinn höfui ístó/
Jöfnuður heildarskuldbindingar Jöfnuður í % af heildarskuldbindingu Ekki birtar tölurfrá 3.951 266
8% 1%
Jöfnuður áfallinna skuldbindingar Ufeyrissj. Verslunar- 4.803 -863
Jöfnuður í % af áföilnum skuldbindingum manna 16% -7%
KENNITÖLUR 1996
Samkvæmt skýrslu bankaeftirlits Seðlabanka íslands Lífeyrissjóður verlunarmanna Lifeyrissjóðurinn Framsýn Samvinnu- lífeyrissjóðurinn
Lífeyrisbyrði 30,8% 71,4% 107,2%

Kostnaður í % af iðgjöldum 2,6% 5,3% 7,9%
Kostnaður í % af veltu 0,8% 0,9% 2,1%
Kostnaður í % af eignum 0,2% 0,3% 0,4%

Hrein raunávöxtun 7,6% 7,7% 7,3%
Meðal raunávöxtun 1992-96 6,6% 7,1% 5,6%
Fjöldi sjóðfélaga 19.280 16.097 3.800
Fjöldi lífeyrisþega 3.096 6.347 1.606
Stöðugildi á árinu 16,5 13,0 5,0

Jeffrey D. Sachs um fískveiðistjórnun
„Ekki rétt að
útiloka auð-
lindagjald“
Sá ágreiningur sem uppi væri leyst-
ist vonandi með þeim samningi.
Moldviðri
Margeir Daníelsson, fram-
kvæmdastjóri Samvinnulífeyris-
sjóðsins, sagðist ekkert botna í því
moldviðri sem búið væri að þyrla
upp í kringum lífeyrissjóðsaðild
starfsmanna landflutninga Sam-
skipa. Þetta fyrirtæki, Landflutning-
ar, hafi verið stofnað af kaupfélög-
unum og þau áttu 80% eignarhlut í
þeim. Hafi starfsmenn greitt til Líf-
eyrissjóðs verslunarmanna sé það
ólöglegt.
Aðspurður hvort ekki væri eðli-
legt að fólk gæti valið sér lífeyris-
sjóð, sagði Margeir, að meðan lög og
reglugerðir segðu fyrir um annað
yrði fólk að fara eftir þeim. Sam-
vinnulífeyrissjóðurinn, sem væri
stofnaður árið 1939, væri
brautryðjandi á sínu sviði.
Eftir tilkomu lífeyrissjóða
stéttarfélaganna hefði
sjóðurinn ítrekað þurft að
standa í deilum við þá um
aðild og hann væri orðinn þreyttur á
slíkum ágreiningi.
„Það gefur ekki rétta mynd á
þessum tímapunkti að gera saman-
burð á milli þessara sjóða. Á árinu
sem leið jók Lífeyrissjóður verslun-
armanna réttindaávinnslu sjóðfélaga
sinna. Fram að þeim tíma voru
reglugerðir sjóðanna mjög áþekkai-
hvað varðaði réttindi. Sömuleiðis
hefur Lífreyrissjóðurinn Framsýn
breytt reglugerð sinni, en Sam-
vinnulífeyrissjóðurinn tók þá
ákvörðun að bíða með breytingar á
reglugerð sinni þar til ljóst væri
hvernig væntanleg lög um starfsemi
lífeyrissjóða litu út. Nú liggur það
fyi-ir og ljóst er að Samvinnulífeyris-
sjóðurinn mun fella niður svokallaða
þrjátíu ára reglu sem skýrir að
miklu leyti þann mun sem fram
kemur í samanburði milli sjóðanna.
Þess ber að geta að bæði Lífeyris-
sjóður verslunarmanna og Lífeyris-
sjóðurinn Framsýn hafa fellt niður
þá reglu. Þá mun stjórn sjóðsins
leggja fyrir næsta aðalfund tillögur
að stofnun séreignarsjóðs innan
Samvinnulífeyrissjóðsins þar sem
sjóðfélögum gefst kostur á að leggja
hluta af núverandi lífeyrissjóðsfram-
lagi sínu inn í. Mun það þýða umtals-
verða réttindabót fyrir greiðandi
sjóðfélaga og munu þeir þar njóta
sérstöðu sinnar þar sem iðgjald
þeirra ásamt atvinnurekandafram-
lagi er 11,5% á móti 10% í flestum
öðrum sjóðum,“ sagði Margeir enn-
fremur.
Aðspurður hvort ekki
væri eðiilegt að fólk fengi
að greiða iðgjöld til þeirra
sjóða sem veita meiri rétt-
indi fyrir minni iðgjöld,
sagði Margeir, að ástæðan fyrir því
að greidd væru hærri iðgjöld til
Samvinnulífeyrissjóðsins en til ann-
arra væri sú að sjóðurinn hefði þurft
þess með. Annars hefði þurft að
grípa til skerðingar á réttindum þar
sem sjóðurinn væri orðinn gamall og
hefði veitt of mikil réttindi miðað við
iðgjöld.
Margeir sagði að hann neitaði því
hins vegar ekki að réttindi í Lífeyr-
issjóði verslunarmanna væru betri
nú en í Samvinulífeyrissjóðnum eftir
að hann hefði aukið réttindi sín fyrir
stuttu.
Aðspurður hvort staðreyndin væri
þá sú að yngri kynslóðir væru að
greiða inn í sjóðinn fyrir þá sem
eldri væru sem ekki hefðu lagt inn í
sjóðinn fyrir réttindum sínum, sagði
Margeir, að það vandamál væri ekki
einskorðað við Samvinnulífeyrissjóð-
inn. Lífeyi’issjóðirnir almennt hefðu
ekki staðið vel eftir tímabil óðaverð-
bólgu áður en verðtrygging kom til.
Sjóðirnir hefðu hins vegar allir bætt
stöðu sína á síðustu árum.
Margeir sagði aðspurður að í nýj-
um lögum um lífeyrissjóði væri
áfram gert ráð fyrir skylduaðild,
þannig að sú skylduaðild sem hefði
gilt til þessa myndi gilda áfram.
Raunávöxtun 5,6-7,1%
Lífeyi’issjóður verslunarmanna er
stærsti lífeyrissjóður landsmanna
eins og kunnugt er og námu eignir
hans í árslok 1996, samkvæmt ár-
legri skýrslu bankaeftirlits Seðla-
banka Islands um lífeyrissjóðina,
tæpum 45,5 milljörðum króna. Fjöldi
reglulega greiðandi sjóðfélaga var
rúmlega 19 þúsund manns. Rekstr-
arkostnaður sem hlutfall af eignum
sjóðsins nam 0,2% og árleg meðal-
raunávöxtun eigna sjóðsins á árabil-
inu 1992-96, þ.e. ávöxtun miðað við
vísitölu neysluverðs að frádregnum
rekstrarkostnaði, nam 6,6%.
Lífeyrissjóðurinn Framsýn er
þríðji stærsti lífeyrissjóður landsins.
Eignir hans námu 29,3 milljörðum
króna í árslok 1996 og fjöldi sjóðfé-
laga var rúmlega 16 þúsund. Rekstr-
arkostnaður sem hlutfall af eignum
var 0,3% og meðalraunávöxtun
1992-96 nam 7,1%.
Samvinnulífeyrissjóðurinn er
minnstur þeirra þriggja sjóða sem
hér er rætt um, en er engu að síður
áttundi stærsti lífeyrissjóður lands-
ins. Samkvæmt skýrslu bankaeftir-
litsins námu eignirnar tæpum 9,7
milljörðum króna í árslok 1996.
Rekstrarkostnaður sem hlutfall af
eignum nam á því ári 0,4% og meðal-
raunávöxtun eigna sjóðsins 1992-96
nam 5,6%.
Ef litið er til annarra kennitalna
um þessa sjóði í skýrslu bankaeftir-
litsins kemur fram að svonefnd líf-
eyrisbyrði, þ.e. hlutfall lífeyris-
greiðslna af iðgjöldum, er lægst hjá
Lífeyrissjóði verslunarmanna
30,8%, hjá Framsýn 71,4% og hjá
Samvinnulífeyrissjóðnum 107,2%,
sem þýðir að árlegar lífeyrisgreiðsl-
ur eru nokkuð umfram • inngreidd
iðgjöld.
Bankaeftirlitið birtir einnig yfirlit
yfir tryggingarfræðilegar úttektir á
eignum og skuldbindingum lífeyris-
sjóða. Samkvæmt þeim eru eignir
Lífeyrissjóðs verslunarmanna 1.742
milljónir króna umfram heildarskuld-
bindingar sjóðsins eða 2% og 5,9
milljarðar eða eða 15% umfram
áfallnar skuldbindingar. Ekld liggja
fyi’ir niðurstöðui’ miðað við endurmat
eigna LV, samkvæmt skýrslunni.
Munurinn á áföllnum skuldbind-
ingum og heildarskuldbindingum líf-
eyrissjóðs felst í því að annars vegar
er miðað við þau réttindi sem sjóðfé-
lagar hafa þegar áunnið sér og sjóð-
urinn gerður upp miðað við það.
Uppgjör heildarskuldbindinga mið-
ast hins vegar við það að núverandi
sjóðfélagar haldi áfram að greiða til
sjóðsins út starfsævina og ávinna sér
réttindi. Venjulega er í þessum upp-
gjörum sjóða á almennum vinnu-
markaði miðað við 3,5% vexti.
Lífeyrissjóðinn Framsýn vantar
849 milljónir eða 2% upp á að eiga
fyrir heildarskuldbindingum miðað
við sömu forsendur, en eignir og
áfallnar skuldbindingar eru í jafn-
vægi. Þegar höfuðstóllinn hefur ver-
ið endurmetin á sjóðurinn hins vegar
tæpa fjóra milljarða umfram heild-
arskuldbindingar eða sem nemur 8%
og 4,8 milljarða eða 16% umfram
áfallnar skuldbindingar. Samsvar-
andi tölur yfir Samvinnulífeyrissjóð-
inn sýna að hann vantar tæpa 2,2
milljarða eða 12% upp á að eignir
standi undir heildarskuldbindingum.
Þegar höfuðstóllinn hefur verið end-
urmetinn á sjóðurinn 266 milljónir
eða 1% umfram heildarskuldbind-
ingar, en 863 milljónir eða 7% vantar
upp á að hann eigi fyrir áfóllnum
skuldbindingum.
JEFFREY D. Sachs, prófessor
við Harvard-háskóla, segir að
ekki sé rétt að útiloka álagn-
ingu veiðileyfagjalds hér á
landi nema að vel athuguðu máli.
Hann segir að slíkt fyrirkomulag hafi
gefið góða raun annars staðar og gæti
jafnvel leitt til þess að hægt yrði að
lækka aðrar álögur á fyrirtæki.
Sachs sagðist í samtali við Morgun-
blaðið í gær ekki geta tekið afdráttar-
lausa afstöðu til veiðileyfagjalds hér á
landi, enda þekkti hann aðeins lítil-
lega til aðstæðna í íslensku efnahags-
lífi. Hann sagði að auð-
lindagjald hefði gefið
góða raun víða og því
væri ekki rétt að útiloka
þennan möguleika, sér í
lagi ef slík gjaldtaka
kæmi í stað annarra
skatta.
„Ríkisstjómin leggur í
dag á ýmsa skatta sem
trufla rekstur fyrirtækja,
svo sem tekjuskatta,
launagjöld og önnur gjöld
sem lögð eru á hagkerfið.
Þessi gjöld trufla hag-
kerfið.
Fyrsta spumingin er
því hvort það væri hag-
kvæmari aðferð við
tekjuöflun ríkisins ef það léti greiða
með einum eða öðrum hætti íyrir
veiðiréttindi, annaðhvort með uppboði
eða með gjaldi. Gæti þetta þýtt hag-
kvæmari leið til tekjuöflunar þannig
að ríkið gæti lækkað aðra skatta. Það
væri svo sannarlega raunhæft að nið-
urstaðan gæti orðið eitthvað í þá átt.
Hægt að bæta
þolendum skaðann
Sachs segir að einnig þui’fi að líta
til tekjudreifingar, þ.e. hverjir myndu
hagnast og hverjir tapa ef auðlinda-
gjald yrði lagt á. „Ef kerfið yrði hag-
kvæmara með þessum breytingum
væri þá ekki hægt að nota ágóðann til
að bæta þolendunum það tjón sem
þeir yrðu fyrir? Ef ísland ákvæði að
efna til uppboða á veiðiheimildum
væri ekki mögulegt að nota hluta
ábatans til að bæta, a.m.k. á einhverj-
um aðlögunartíma, þeim sem yrðu
fyrir tjóni vegna þessa,“ spyr Sachs.
„Ég held að þessi tillaga sé þess
verðug að hún sé skoðuð gaumgæfi-
lega því aðgerðir af þessu tagi hafa
verið notaðar með góðum árangri á
öðrum sviðum. Aðferðin er rökrétt.
Það kann hins vegar að vera að hag-
ræðingin sé of lítil eða að afleiðing-
arnar séu of sársaukafullar fyrir
ákveðna þjóðfélagshópa. Ég myndi
hins vegar segja að ekki ætti að úti-
loka þennan möguleika án athugun-
ar.“
ísland á réttri leið
Á 60 ára afmælisráðstefnu Félags
viðskipa- og hagfræðinga, sem haldin
var í gær, kynnti Sachs ráðstefnu-
gestum athuganir sínar á áhrifum
landfræðilegrar legu á afkomu þjóða.
Sagði hann hagfræðinga í gegnum
tíðina hafa einblínt um of á efnahags-
stefnu viðkomandi landa en horft
fram hjá ýmsum þáttum í umhverfi
þeirra sem kynnu einnig að hafa
veruleg áhrif. Benti hann m.a. á, að
aðeins 4 hitabeltisríki væru í hópi 30
auðugustu þjóða heims en
langstærstm- meirihluti þeirra væru
fátæk ríki. Ríkjum þar sem loftslag
væri mildara hefði hins vegar famast
mun betur.
Þá ræddi Sachs um áhrif náttúru-
auðlinda á afkomu ríkja. Sagði hann
greinilegt að í þeim löndum, sem
væru að verulegu leyti háð náttúru-
auðlindum í afkomu sinni, væri hag-
vöxtur mun hægari og hann ykist
jafnt og þétt eftir því sem náttúruauð-
lindir slápuðu minni sess í efnahagsy,
lífi viðkomandi ríkis.
Aðspurður hvemig hann sæi ísland
í þessu samhengi, þar sem sjávarút-
vegur hefði verið ríkjandi atvinnu-
grein nær alla þessa öld, sagði Sachs
að Island væri á réttri leið í þessum
efnum.
„Það má enn segja að útflutningur
sjávarafurða og orkufrekra málmaf-
urða myndi mikinn meirihluta vöra-
viðskipta. Á heildina litið hefur vægi
fiskveiða þó minnkað í heildarútflutn-
ingi á vöram og þjónustu
þar sem ferðaþjónusta
hefur sótt í sig veðrið og
önnur þjónusta hefur
einnig aukist veralega.
Vægi náttúraauðlinda e?-
því að minnka veralega í
útflutningi landsins.
Sagan sýnir okkur
tvennt. í íýrsta lagi er
stjómun náttúraauðlinda
flókin og í hagkerfum
sem mjög era háð nýt-
ingu þeirra er nýtingunni
oft illa stjómað. Ég held
að megi segja að Island
hafi verið á þeirri braut
um langt skeið eða allt
þar til landið náði stjóm
á heildarafla með tilkomu framseljan^
legs kvóta. Þá var farið að styðjast við
ráðgjöf vísindamanna við ákvörðun
heildarafla. Þetta er mikið afrek og
aðrar þjóðir heims eru langt á eftir
Islendingum í þessum efnum og eins
og þú veist þá er ástand fiskistofna í
heiminum hræðilegt. Heimurinn
verður því að læra af Islendingum
hvernig eigi að haga þessum málum.“
Sachs segir að útflutningur byggð-
ur á náttúraauðlindum sé einnig mjög
sjaldan nægjanlegur til að lyfta ríkj-
um á hæsta stall þjóðartekna í heim-
inum. „Jafnvel olíuríki á borð við Sádi
Arabíu hafa tilhneigingu til að staðna
í efnahagslegri þróunn. Þjóðarfram-
leiðsla á mann er t.d. sláandi lág í
Saudi Arabíu, eða 7.000 dollarar sT
mann, þrátt þann gríðarlega olíuforða
sem landið á. Málið er að í heimi þar
sem upplýsingar, tækni og þekking
eru uppspretta mikils hluta auðarins
duga náttúraauðlindir einar saman
sjaldnast til.
Sachs segir hins vegar tvær ástæð-
ur fyrir því að hér horfi mál til betri
vegar. Annars vegar hafi Island í sí-
fellt meiri mæli verið að hagnýta sér
tæknina í fiskveiðum og sú þekking
sem hér hafi myndast sé orðin út-
flutningsvara. Ný útflutningsgrein
hafi því myndast hér á landi sem
byggist ekki á fiskafurðum heldur
þekkingu landsmanna í sjávarútvegi.
„Þá sýnist mér að líklegt sé að vægi
sjávarafurða, áls og annarra afurða eY’1*
byggist á náttúraauðlindum landsins
muni minnka. Utflutningstekjur af
sölu hugbúnaðar, ferðaþjónustu,
þjónustu og markaðssetningu nýrra
vara í lyfjaiðnaði og fleiri greinum,
munu líkast til aukast á móti.“
Sachs segir árangur í þeirri við-
leitni að gera atvinnulíf fjölhæfara
hér á landi muni hins vegar ekki
velta á einhverri opinberri stefnu-
mótun. „í hagkerfum sem reiða sig
fyrst og fremst á náttúraauðlindir er
hætt við því að sveigjanleiki sé ekki
nægilega mikill til að gera atvinnulíL^
ið fjölhæfara. Að mínu mati er því
mikilvægast að tryggja sveigjanleika
á vinnumarkaði, halda sköttum lág-
um og halda hagkerfinu mjög opnu
og i takti við það sem er að gerast í
heiminum, til að ísland geti í aukn-
um mæli flutt út þekkingu. Þetta er
að gerast nú þegar en ég held að það
muni aukast enn frekar í framtíð-
inni.“
Lífeyrisbyrðin
mismunandi
milli sjóða
Jeffrey D. Sachs