Morgunblaðið - 03.03.1998, Blaðsíða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Samtök iðnaðarins telja að breyta eigi niðurstöðu Samkeppnisráðs um Mylluna og Samsölubakarí
Getur hindrað nauð-
synlega hagræðingu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
STJÓRN og fulltrúar í Samtökum iðnaðarins kynntu greinargerðina.
SAMTÖK iðnaðarins teija að breyta
eigi niðurstöðu Samkeppnisráðs,
sem ógilt hefur yfírtöku Myllunnar á
Samsölubakaríi, og leyfa umræddan
samruna. Samtökin telja að niður-
staða þessa máls geti haft víðtæk
áhrif á íslenskan iðnað og hindrað
nauðsynlega hagræðingu og sam-
runa hjá fyrirtækjum. Samtökin
telja nauðsynlegt að afnema 18.
grein samkeppnislaga með öllu. Skil-
yrði fyrir beitingu reglna um ógild-
ingu samruna eða yfirtöku séu mun
strangari í nágrannalöndunum og
annars staðar í Evrópu. Þetta kemur
fram í gi-einargerð frá Samtökum
iðnaðarins sem kynnt var í gær.
I 18. grein samkeppnislaga segir
m.a. að telji Samkeppnisráð að sam-
runi fyrii-tækja eða yfirtaka fyrirtæk-
is á öðru fyi-ú-tæki leiði til markaðsyf-
irráða þess, dragi verulega úr sam-
keppni og sé andstæð markmiði lag-
anna geti ráðið ógilt samruna eða yf-
irtöku sem þegar hefur átt sér stað.
Strangari skilyrði erlendis
I greinargerð Samtaka iðnaðarins
er málið sett í alþjóðlegt samhengi
og bent á að innan evrópska efna-
hagssvæðisins gildi þær reglur um
samruna eða yfirtöku fyi-irtækja að
ekki sé hægt að beita þeim nema
gegn alþjóðlegum stórfyrirtækjum
sem hafi mikil umsvif í mörgum
löndum. Danir hafi ekki reglur scm
heimili samkeppnisyfirvöldum að
banna eða ógilda samruna eða yfir-
töku. Rök Dana séu m.a. þau að
Danmörk sé lítið land, fyrirtækin
smá í alþjóðlegum samanburði og
síðasta sem þeir þurfi að hafa
áhyggjur af sé að þau stækki. Engar
reglur eru í Finnlandi, í Svíþjóð er
slíkum reglum ekki beitt nema sam-
eiginleg velta fyrirtækja sem í hlut
eiga sé undir u.þ.b. 36 milljörðum
ISK. I Noregi kemur ekki tU álita að
skoða samruna nema markaðshlut-
deild fyrirtækja sem í hlut eiga nemi
a.m.k. 40% eða markaðshlutdeild
þeirra þriggja stærstu á markaði,
þ.m.t. þeirra sem renna saman, sé
a.m.k. 60%.
I greinargerðinni segir að þeirri
spurningu verði að svara með af-
dráttarlausum hætti hvort þeir hags-
munir hafi verið í húfi að það réttlæti
þetta afdrifaríka inngrip Samkeppn-
isráðs. I röðum atvinnurekenda hafi
verið miklar efasemdir um að skyn-
samlegt væri að veita samkeppnisyf-
ii-völdum heimildir til þess að ógilda
samruna/yfirtöku fyrirtækja. Niður-
staða þeirra hafi verið sú að reglur
af þessu tagi væru óþarfar við ís-
lenskar aðstæður.
I gi’einargerð samtakanna segir
að ákvörðun Samkeppnisráðs fjalli
að verulegu leyti um samskipti og
stöðu íslenskra framleiðenda gagn-
vart smásöluversluninni, en þar hafi
á undanförnum árum orðið mikil
samþjöppun.
„Við teljum að Samkeppnisráð eigi
að hafa eftirlit með öllum markaðs-
ráðandi fyrirtækjum, hvort sem þau
baka brauð, reka smásöluverslun,
selja olíu eða tryggingar eða stunda
flutningastarfsemi. Það á hins vegar
ekki að gefa sér fyrirfram að stórt
fyiirtæki hljóti að misnota aðstöðu
sína,“ segir í greinargerðinni.
Þar segir ennfremur að niðurstaða
Samkeppnisráðs gangi þvert gegn
því sem tíðkast í nágrannalöndum
okkar og íslensk samkeppnisyfirvöld
geti með engu móti vísað til erlendra
hliðstæðna, a.m.k. ekki evrópskra.
„Alvarlegasta veilan í röksemdum
Samkeppnisráðs fyrir ákvörðun
sinni er sú að gefa sér að markaður-
inn fyrir brauðmeti sé í föstum óum-
breytanlegum skorðum. Samkeppn-
isráð virðist gefa sér að allar versl-
anir innan sömu verslunarkeðju
verði að bjóða sömu vörur frá sömu
aðilum. Þar af leiðir að fyrirtæki sem
vill selja stórmai’kaðskeðju brauð
verður að geta sinnt nánast öllum
þörfum hennar fyi’ir brauðmeti í
einu lagi,“ segir í greinargerðinni.
Úthlutun á hiliuplássi
Samkeppnisráð hafni því að líta til
framleiðslugetu greinai’innar í heild
og kjósi að líta einungis á hvert bak-
arí fyrir sig og segir að ekkert eitt
þeirra geti sinnt þörfum verslunar-
keðju. Þar af leiðandi muni keðjurn-
ar eða önnm’ bakarí ekkert aðhafast.
Óttist Samkeppnisráð neikvæð áhrif
af samþjöppun í röðum framleiðenda
væri því í lófa lagið að setja mark-
aðsráðandi fyrirtækjum á smásölu-
hliðinni skilyrði um úthlutun á hillu-
plássi á tilteknum sviðum. Með því
væri framleiðendum tryggður að-
gangur að markaði og neytendum
tryggð virk samkeppni.
Samkeppnisyfirvöld eigi alls ekki
að skipta sér af uppbyggingu og
stærð íslenskra fyrirtækja. Það sé
ekki hlutverk þeirra. Því ráði eig-
endur fyrirtækjanna, stjórnendur og
aðstæður á markaði. Það fái engan
veginn staðist að Samkeppnisráð
geti neytt eigendur fyrirtækja til
þess að halda áfram taprekstri með
þeim hætti sem úrskurðurinn feli í
sér.
Samkeppni á raftækjamarkaði
Heltast ein-
hverjir úr
lestinni?
Flestir á raftækjamarkaðnum fylgdu í
kjölfar ELKO um helgina og lækkuðu
verð. Svo virðist þó sem samkeppnin ein-
skorðist við ákveðnar vörur.
ÞEGAR verslunin ELKO var opnuð
á laugardagsmorgun biðu viðskipta-
vinimir við dymar, enda hafði versl-
unin auglýst mikla verðlækkun á
ákveðnum tækjum. Keppinautai’
ELKO segja að ELKO sé ekki að
lækka markaðsverð yfir línuna heldur
hafi þeir tekið ákveðnar vörur út og
lækkað verð á þeim til að fá viðskipta-
vininn í búðina. Verð hjá ELKO sé
hins vegar almennt ekkert betra en
gengur og gerist á markaðnum.
Þorkell Stefánsson, eigandi Raf-
tækjaverslunar íslands, segir að eft-
ir verðkönnun í ELKO hafi þeir í
Raftækjaverslun íslands komist að
þvi að þeir þyrftu ekkert að lækka
sig, því verð hjá ELKO hafi jafnvel í
sumum tilfellum verið hærra en það
sem fyrir var á markaðnum.
í sama streng tók Ólafur Hreins-
son, verslunarstjóri hjá Sjónvarps-
miðstöðinni, en sagði þó að þeir
hefðu orðið að lækka vömverð sitt
talsvert í vissum vöruflokkum til að
vera samkeppnishæfír. ELKO hefði
aðeins lækkað vömverð í einstökum
vöruflokkum og þær verðlækkanir
væru þeir þegar búnir að jafna. Um
þetta sagði Einar Long, verslunar-
stjóri ELKO, að markmið þeirra
væri ekki að efna til einhvers verð-
stríðs heldur myndu þeir halda sínu
striki með lágt vöruverð. „Við ætlum
ekki að vera að þessu í eitt skipti eða
í stuttan tíma heldur ætlum við okk-
ur að halda markaðsverðinu lágu
áfram. Verðtrygging okkar tryggir
síðan að við séum alltaf lægstir."
Viðskipti virðast almennt hafa
verið mjög góð á þessum markaði
um helgina og var sama hvar borið
var niður. Það vekur hins vegar
nokkra athygli að þeir aðilar sem
Morgunblaðið ræddi við töldu sig all-
ir vera með lægsta verðið. Rafn
Johnson, framkvæmdastjóri Heimil-
istækja, var ekki frá því að um mikla
aukningu væri að ræða í sölu á þess-
um vörum. Hann sagði mikið hafa
verið að gera síðustu daga hjá Heim-
ilistækjum, enda væri það yfirlýst
markmið þeirra að vera ávallt með
lægsta verðið á Philips-vörum. Aðrir
segja einnig að mikið hafi verið að
gera og t.d. sagði Einar Long að ör-
tröðin hjá þeim hefði verið svo mikil
á laugardag að um tíma hefði mynd-
ast 70 metra biðröð við afgreiðslu-
kassa.
Slagurinn um Sony-
sjónvarpstækin
Slagurinn hefur snúist um verð á
ákveðnum vörum, sem ELKO sló
verulega af. f því sambandi er oftast
rætt um Sony-sjónvarpstæki, sem
ekki alls fyrir löngu kostaði vel yfir
hundrað þúsund krónur. ELKO aug-
lýsti Sony KV29X1 á 69.900 fyrir
helgi og hafa keppinautarnir fylgt í
kjölfarið með þetta verð þótt ýmsir
telji reyndar að það sé undir kostn-
aðarverði vörunnar. Raftækjaversl-
un íslands gerði gott betur og bauð
sjónvarpið á 64.900, enda segist Þor-
kell Stefánsson, eigandi verslunar-
innar, staðráðinn í að vera með
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
VIÐSKIPTAVINIR að skoða sjónvarpstæki í Raftækjaverslun íslands.
lægra verð en -ELKO. Viðskiptavin-
urinn virðist almennt hafa nýtt sér
þessi kostaboð því þetta sjónvarps-
tæki hefur selst upp hjá flestum. T.d.
hafði ELKO selt öll 160 tækin sem
þeir höfðu til sölu.
Jóhannes Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Neytendasamtak-
anna, benti hins vegar á að ekki væri
það nú markaðnum til framdráttar
þegar til lengri tíma væri litið ef
menn seldu vörur sínar undir kostn-
aðarverði. Samkeppni væri jákvæð,
en hún yrði að vera á vitrænum
grunni þannig að hún yrði til fram-
búðar.
Vafasamir
viðskiptahættir?
Svo virðist sem nokkur harka sé
hlaupin í þessa samkeppni. Því er
haldið fram að einhverjar þeirra raf-
tækjaverslana sem lækkuðu hjá sér
verðið á umræddu Sony-tæki hafi
ekki getað annað eftirspurn við-
skiptavinanna. Allt tengist þetta
verðlækkunum ELKO á vissum
vörutegundum. Aðspurður um hvort
viðskiptavinir fengju greiddan mis-
muninn í þeim tilvikum þar sem
keppinautar ELKO væru með lægra
verð sagði Einar Long að skilyrðin
fyrir því væru þau að fólk gæti sann-
anlega keypt tækin ódýrara annars
staðar.
„Við greiðum mismuninn ef þessi
skilyrði eru fyrir hendi. En það verð-
ur náttúrulega að vera hægt að
kaupa tækin, það er ekki nóg að ein-
hver auglýsi eitthvert verð en eigi
síðan aðeins þrjú tæki til. Ég þekki
að vísu ekki hvernig þetta var hjá
Raftækjaverslun íslands en ég veit
t.d. að hjá Japis áttu þeir bara örfá
tæki til. Þetta hef ég frá viðskipta-
vinum sem komu hérna eftir að hafa
farið í Japis en enduðu með því að
kaupa tækin hjá okkur. Komu klukk-
an tíu í Japis og var þá sagt að þeir
ættu bara þrjú tæki til. Klukkutíma
seinna voru þessi tæki síðan auðvitað
uppseld."
Hér stendur orð gegn orði því í
samtali við Morgunblaðið sagði Birg-
ir Skaptason, framkvæmdastjóri
Japis, að þeir væru sennilega einn af
fáum aðilum á markaðnum sem enn
ættu til þessi sjónvörp og að þau
væru enn til sölu. Þorkell Stefánsson
hjá Raftækjaverslun íslands sagðist
hafa beðið spenntur eftir að sjá af
hvaða sjónvarpsgerð ELKO ætlaði
að slá, en auðvitað hefði ekki verið
hægt að sitja með urmul af tækjum
af öllum gerðum, það segði sig sjálft.
„Nú veit ég að þeir völdu Sony og
sem betur fer átti ég nokkra tugi
Sony-tækja. Ef ég hefði vitað að þeir
ætluðu í Sony þá hefði ég setið með
400 sjónvörp og þau hefði ég öll selt í
gær.“
Jóhannes Gunnarsson sagði þarna
um forkastanleg vinnubrögð að ræða
ef satt væri, en það yrði fyrirtæki
ekki til framdráttar að plata neyt-
endur á þann máta að slá ákveðinni
vöru fram í auglýsingum en vera síð-
an kannski aðeins með tvö-þrjú
stykki af viðkomandi vöru. „Ég veit
að neytendur sem koma inn í versl-
un, jafnvel fyrripart dags, til að
kaupa ákveðna vöru sem var kannski
auglýst þá um morguninn, hugsa
ekki hlýlega til þess aðila sem
þannig fer með þá. Þegar upp er
staðið held ég ekki að verslanir
hagnist á slíkum viðskiptaháttum."
Það er samdóma álit þeirra sem
Morgunblaðið ræddi við að harðn-
andi samkeppni á raftækjamarkaðn-
um myndi leiða til þess að einhverjir
heltust úr lestinni. Líklegt væri að
verð yrði eitthvað lægra áfram.
Þessu fagnaði Jóhannes Gunnars-
son, enda nytu neytendur góðs af
samkeppninni. „Þarna kemur einn
ávinningurinn af evrópsku efnahags-
svæði, menn geta selt sama vöru-
merki. Aður fórstu bara í eina versl-
un til að kaupa ákveðið vörumerki en
núna geturðu leitað víðai’ þannig að
þetta er allt hið besta mál á meðan
menn halda sig innan marka skyn-
seminnar.“ Hann sagðist gera sér
vonir um að þetta leiddi til varan-
legrar verðlækkunar á þessum vör-
um, sem þrátt fyrir allt væru nauð-
synjavörur.