Morgunblaðið - 03.03.1998, Blaðsíða 50

"50 ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
tKjartan Sveins-
son var fæddur á
Ásum í Skaftártungu
30. janúar 1913.
Hann varð bráð-
kvaddur á heimili
sínu í Reykjavík 21.
febrúar siðastliðinn.
Foreldrar hans voru
hjónin Sveinn Sveins-
son bóndi, f. 5. des-
ember 1875 á Hörgs-
dal á Sfðu, d. 14. jan-
úar 1965, og Jóhanna
Sigurðardóttir, f. 21.
október 1879 á
Breiðabólsstað á
Síðu, d. 2. júní 1968. Kjartan átti
ellefu systkini sem náðu fullorð-
ins aldri, fimm þeirra eru nú lát-
in. Þau voru Sigursveinn, Gyðríð-
ur, Runólfur, Sveinn og Páll. Eft-
irlifandi eru Guðríður, Róshildur,
Ingunn, Guðmundur, Sigríður og
Gísli.
Kjartan kvæntist hinn 8. mars
1941 eftirlifandi eiginkonu sinni
Bergþóru Gunnarsdóttur, f. 27.
ágúst 1912, dóttur Gunnars Jóns-
sonar bónda og Ragnheiðar Stef-
^^^ánsdóttur á Fossvöllum f Jök-
ulsárhh'ð. Þau hafa búið lengst af
í dag er kvaddur hinstu kveðju
tengdafaðir minn og kær vinur,
Kjartan Sveinsson raftæknifræðing-
ur.
Mér er það enn í fersku minni
þegar fundum okkar bar saman
fyrsta sinni sumarið 1972. Ég hafði
þá nýlega kynnst einkadóttur þeirra
hjóna og bar nokkurn kvíða í brjósti
þegar ég kom í fyrsta skipti á heimili
_> þeirra í Heiðargerði 3. En sá kvíði
var ástæðulaus því fyrr en varði var
Kjartan farinn að ræða við mig eins
og við hefðum þekkst alla tíð. Það
vakti athygli mína hversu auðvelt
það var honum þrátt fyrir nokkum
aldursmun að setja sig inn í hugar-
heim minn nánast samstundis.
Þama kynntist ég strax einum af
mörgum góðum eiginleikum Kjart-
ans. Hann var afar félagslyndur og
átti einkar auðvelt með að laða fram
hið jákvæða í fari fólks. Honum
fylgdi ævinlega gleði og hressileiki á
• . mannamótum og engan mann hef ég
fyrir hitt sem taldi sig ekki betri af
, kynnum sínum við hann. Frá honum
stafaði einhver ólýsanleg hlýja sem
laðaði að sér fólk á öllum aldri. Börn
’ '^voru honum sérstaklega handgengin
og urðu miklir vinir hans, skipti þar
engu hvort um væri að ræða frænd-
semi eður ei. Kjartan sagði mér ein-
hverju sinni að faðir sinn, Sveinn
Sveinsson frá Ásum, hefði verið svo
bamgóður að hann hefði getað verið
afi allra bama á íslandi. Mér finnst
þessi lýsing eiga vel við hann sjálfan.
Kjartan tók út bemskuþroska á
landsvæði þar sem náttúruöflin leika
j hvað lausustum hala á íslandi en þar
hefur saga eldgosa og jökulhlaupa
j átt stóran þátt í að móta landið.
Fimm ára gamall varð hann vitni að
Kötlugosi og leið það honum aldrei
j úr minni. An nokkurs vafa hafa
bemskuár hans að Asum í Skaftár-
?®*lungu mótað lífssýn hans og skoðan-
ir verulega. Hann var í raun mikill
náttúrusinni, bar mikla virðingu fyr-
j ir náttúrunni og lagði sig fram um að
kynnast sögu hennar og þróun.
Hann minntist oft ferðarinnar með
j , Sigurði Þórarinssyni jarðfræðingi út
í Surtsey til að skoða eyna á fyrstu
{ árum hennar. En þrátt fyrir að hann
j bæri mikla virðingu fyrir náttúrunni
> taldi hann að hana bæri að nýta á
skynsamlegan hátt í þágu manns-
andans. Beislun fallvatna og rafvæð-
ing til að létta mönnum erfið störf
frtakli hann eðlilegt inngrip í náttúr-
una. Uppgræðsla landsins, einkum
skógrækt, varð honum snemma hug-
leikin, og er nærtækt að rekja þann
áhuga til æskuheimilisins að Asum
þegar litið er til þess að tveir bræður
Kjartans, þeir Runólfur og Páll,
• gerðu landgræðslumál að sínum að-
alstörfum, þótt þeirra nyti því miður
(ióð í allt of skamman tíma.
Kjartan taldi uppgræðslu lands-
í Heiðargerði 3 í
Reykjavík. Kjartan
og Bergþóra ólu upp
frá tveggja ára aldri
bróðurdóttur Berg-
þóru Ragnheiði Her-
mannsdóttur, f. 15.
maí 1949, kennara í
Reykjavfk, sem gift
er Magnúsi Jóhann-
essyni ráðuneytis-
stjóra. Börn þeirra
eru Bergþóra Svava,
f. 31 maí 1977, og Jó-
hannes Páll, f. 30
september 1978.
Kjartan lauk
sveinsprófi í rafvirkjun 1943 og
prófi í rafmagnstæknifræði við
tækniskólann í Katrineholm í Svf-
þjóð sumarið 1949. Kjartan hóf
störf sem deildartæknifræðingur
hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur
árið 1949 og starfaði þar æ sfðan
þar til hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir. Kjartan var áhuga-
maður um skógrækt og var um
árabil í stjórn Skógræktarfélags
Reykjavíkur.
Utför Kjartans fer fram frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
ins vera skuld okkar við það vegna
búsetunnar í landinu sem okkur
bæri að greiða um leið og við kæm-
umst í þær álnir að geta það. Þó vó
ekki síður þungt sú skoðun hans að
í skógrækt fælust jákvæð uppeldis-
áhrif, umhyggja sem hefði góð áhrif
á samfélagið og síðast en ekki síst
að gróið land, einkum skógi vaxið,
laðaði fram jákvæð viðhorf fólks til
lífsins.
Þrátt fyrir að tengdafaðir minn
léti sér fátt mannlegt óviðkomandi
voru það þó einkum tveir þættir
sem öðrum fremur áttu hug hans
allan. Annar var rafvæðing íslensks
samfélags um og eftir miðja þessa
öld en hinn var einstakur áhugi
hans á að bæta gróðurfar landsins
og klæða landið skógi. Reyndar
held ég að tilviljun ein hafi ráðið því
að rafvæðingin varð ævistarfið en
skógræktin varð stærsta áhugamál-
ið en ekki öfugt. Hann kynntist
snemma frumherjum í vatnsafls-
virkjunum og rafvæðingu sveitanna,
þeim Bjarna í Hólmi og Eiríki í
Svinadal. Minntist hann þeirra oft
með aðdáun, þó hann leyfði sér að
gagnrýna síðar einstaka verk sem
hann hafði tekið þátt í að vinna und-
ir þeirra stjóm. Síðar meir setti
hann sjálfur upp rafstöðvar i
nokkrum ám eða lækjum við sveita-
bæi. Þessi kynni leiddu Kjartan
fyrst út í rafvirkjanám í Reykjavík
og síðan til Svíþjóðar þar sem hann
lauk tæknifræðinámi.
Mér fannst alltaf eins og hann
hefði talið það mikið lán að fá starf
hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur
þegar hann kom heim frá námi í
Svíþjóð, en hjá Rafmagnsveitunni
starfaði hann í þrjátíu og tvö ár sem
deildartæknifræðingur. Honum féll
einkar vel við stjórnendur fyrirtæk-
isins og samstarfsmenn sína og
gladdist yfir þeim mikla skógrækt-
aráhuga sem rafmagnsveitustjór-
amir á þessu tímabili, þeir Stein-
grímur Jónsson, Jakob Guðjohnsen
og Aðalsteinn Guðjohnsen, sýndu
og komið hefur fram m.a. á hinu
stórkostlega útivistarsvæði borgar-
innar í Elliðaárhólmanum. Með
starfinu hjá Rafmagnsveitu Reykja-
víkur tókst Kjartani að sameina
þessi tvö helstu áhugamál sín, raf-
væðinguna og skógræktina. í tæpa
hálfa öld átti skógrækt Rafmagns-
veitunnar í Elliðaárhólmanum stór-
an þátt í lífi hans. Rafmagnsveitu-
stjóramir fólu Kjartani yfimmsjón
með plöntun framan af og eftirlit
með hólmanum eftir að hann lét af
störfum.
A 74 ára afmæli Rafmagnsveit-
unnar var afhjúpaður minnisvarði í
Kjartanslundi við félagsheimili Raf-
magnsveitunnar í Elliðaárdal um
það óeigingjarna starf sem hann
vann á löngum tíma við uppgræðslu
hólmans. Auk þessa starfs að skóg-
rækt í Elliðaárhólmanum, sem hann
sinnti fyrst og fremst í frítíma sín-
um, var Kjartan virkur félagi í
Skógræktarfélagi Reykjavíkur og
sat í stjóm félagsins um árabil.
Kjartan var afar vinnusamur og á
meðan heilsan leyfði féll honum
aldrei verk úr hendi. Að afloknum
vinnudegi fór hann ýmist að dytta
að húsinu, laga til í garðinum eða þá
að hann brá sér í Elliðaárhólmann
til að huga að plöntuuppeldinu sem
hann annaðist þar um áratugaskeið.
Ef ekki lágu fyrir einhver handverk
sem vinna þurfti eða aðstæður vora
ekki til slíkrar vinnu greip hann
gjaman í bók. Hann var víðlesinn
og vel að sér um flesta þá hluti sem
máli skipta. Kjartan var mikill að-
dáandi sígildrar tónlistar og naut
þess að hlýða á verk gömlu meistar-
anna hvort sem var á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitarinnar eða í rík-
isútvarpinu, sem hann unni mjög og
sagði jafnan að hann teldi sig vera
einn þakklátasta hlustanda þess.
Kjartan fylgdist jafnan afar vel með
þjóðmálaumræðu og hafði ævinlega
hressilegar skoðanir á hinum stærri
viðfangsefnum stjómmálanna.
Hann skipaði sér í sveit Framsókn-
arflokksins og hlaut viðurkenningu
fyrir störf sín á þeim vettvangi.
Það var margt í fari Kjartans
sem er óvenjulegt að finna í fari
samtímamanna. Hann hafði ríka
réttlætiskennd og sagði skoðanir
sínar umbúðalaust einkum ef hon-
um fannst að málefnin vörðuðu al-
mannahag. Hins vegar hugsaði
hann ávallt lítið um eiginhagsmuni,
það eitt að eiga til hnífs og skeiðar
fyrir sig og sína nægði honum.
Hann var í raun hugsjónamaður
sem hugsaði hlutina út frá hags-
munum samfélagsins eins og þeir
komu honum fyrir sjónir. Mér
fannst oft eins og hann væri gædd-
ur hugarþeli þeirra Fjölnismanna
sem á síðustu öld vildu „Islandi
allt“.
Ég átti þess kost að ferðast oft
með Kjartani tengdafóður mínum
bæði innan lands og utan. Þá kom
vel í ljós hversu vel hann þekkti
sögu landsins og var vel að sér um
flesta þætti í náttúranni. í huga
hans vora þó tveir staðir sem höfðu
mikla sérstöðu, annars vegar Þing-
vellir, þar sem hann hafði tekið þátt
í öllum stórhátíðum á þessari öld, en
hinn var V-Skaftafellssýsla. Að
ferðast með honum um bemsku-
slóðimar var ógleymanlegt. A ferð-
um erlendis þyrsti hann að kynnast
lífi og sögu hvers staðar sem heim-
sóttur var.
Það reyndist Kjartani mikið
gæfuspor þegar hann kvæntist eft-
irlifandi eiginkonu sinni, Bergþóra
Gunnarsdóttur, sem studdi hann
með ráðum og dáð, fyrst í að afla
sér menntunar erlendis en síðan í
starfi hér heima og í þeim fjölmörgu
áhugamálum sem hugur Kjartans
stóð til. Heimili þeirra hjóna var
einstaklega hlýlegt og hefur ávallt
verið einn af eftirlætis viðkomustöð-
um flestra ættingja þeirra. Þar var
gestrisni og hlýja aðalsmerki auk
andlegrar upplyftingar sem allir
nutu góðs af. Éf eitthvað bjátaði á í
fjölskyldunni þá voru þau jafnan
boðin og búin að rétta fram hjálpar-
hönd og létta undir með þeim sem
áttu um sárt að binda. Síðustu miss-
erin hafði líkamlegri heilsu Kjart-
ans hrakað nokkuð, sérstaklega var
honum orðið erfitt um hreyfingar
en andinn var óbilandi sem áður. Á
þessu tímabili annaðist Bergþóra
eiginmann sinn á aðdáunarverðan
hátt allt þar til yfir lauk.
Miklir kærleikar vora alla tíð
með þeim Kjartani og Ragnheiði
dóttur hans og einkenndist sam-
band þeirra af gagnkv'æmu trausti
og virðingu. I uppvexti hennar
studdi hann hana í hvívetna, miðlaði
henni af reynslu sinni og þekkingu
og innrætti virðingu gagnvart öllu
því sem lífsanda dregur. Svo langt
gekk aðdáun dótturinnar að hún
mun hafa tekið upp á því á unga
aldri að nota frekar vinstri höndina
eins og hann sem var örvhentur þó
hún væri rétthent. Svipuð tengsl
mynduðust strax milli Kjartans og
barnabarnanna sem dáðu afa sinn
og létu einskis ófreistað að njóta
KJARTAN
SVEINSSON
sem mestra samskipta við hann og
ömmu í Heiðargerði. Ástúð þeirra
og umhyggja gagnvart bömunum
var einstök.
Við andlát Kjartans Sveinssonar
er margt sem leitar á hugann eftir
löng og náin kynni. Hans mun verða
saknað af okkur öllum sem þekkt-
um hann, en þyngstur er söknuður
eiginkonu hans, dóttur og barna-
barna. Ég bið Guð að styrkja
tengdamóður mína og blessa minn-
ingu Kjartans Sveinssonar. Minn-
ingin um einstakan gæðadreng, sem
vildi öllum gott gera, mun lifa með
okkur um ókomna tíð.
Magnús Jóhannesson.
Gróður jarðar sefur vært undir
ábreiðu veturkonungs. Brátt mun sól-
arsprotinn með hlæjandi geislum sín-
um snerta frostrósir vetrarins og
blóm sjálfstæðisins teygja anga sína á
móti birtunni.
Sólarsprotinn með sínum glitrandi
geislum sem glæðir allt líf á þessari
jörðu hefur misst mátt sinn, því sá
geisli sem skein skærar en allar
heimsins stjömur hefur kvatt þetta
jarðlíf. Bjarmi hans og ylur mun
verma hjörtu okkar um ókomna tíð
og lýsa hinn ófama veg.
Guð blessi minningu þína, elsku afi.
Bergþóra Magnúsdóttir.
Með nokkram línum langar mig
að minnast góðs vinar og frænda,
Kjartans Sveinssonar, sem er lát-
inn.
Kjartan hefi ég þekkt nánast síð-
an ég man eftir mér en sameiginleg
áhugamál hafa dregið okkur nær
hvor öðrum á síðustu árum. Segja
má að við höfum erft vináttuna frá
feðrum okkar en milli þeirra var
órjúfanlegt samband. Strax í
bemsku heyrði ég fóður minn tala
um Svein á Fossi sem mætasta
dugnaðarbónda, sem hann þekkti.
Hans stóri barnahópur átti því ekki
langt að sækja mannkostina.
Kjartan var fríður og karlmann-
legur athafnamaður og reisti hann
sér óbrotgjarnan minnisvarða með
ræktunarstörfum sínum. Á hann
mestan þátt í þeirri miklu gróður-
setningu í Elliðaárdalnum, sem nú
er orðinn mikill útivistarskógur,
sem mun veita ókomnum kynslóð-
um skjól og gleði og hvetja menn til
dáða við ræktun lands og lýðs. Það
hefði ekki þurft marga jafninga
Kjartans til að landnám Ingólfs
skæri sig ekki úr sem eitt verst
fama svæði landsins hvað gróður
áhrærir. Gaman var að ganga með
Kjartani um þennan unaðsreit þar
sem hann áreiðanlega hafði eytt
nánast öllum frístundum sínum um
árabil. Þess ber að geta að yfirmenn
Rafmagnsveitu Reykjavíkur sýndu
mikinn skilning á þessu mikla verki
og studdu þeir Kjartan með ráðum
og dáð. Síðan sýndu þeir honum þá
virðingu að setja upp styttu af
Kjartani í fallegu rjóðri í skóginum.
Ég bið Guð að blessa minningu
Kjartans Sveinssonar. Um leið og
ég þakka honum áralanga vináttu,
sendi ég Bergþóru og fjölskyldu
Kjartans mínar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Karl Eiríksson.
Ástkær frændi okkar er látinn.
Að leiðarlokum viljum við í
Gunnarsholti þakka Kjartani fyrir
einstaka tryggð og frændrækni allt
frá fyrstu kynnum.
Margs er að minnast þegar litið
er yfir farinn veg liðinna ára. Margt
ber að þakka en þó fremur öðra
einstaklega ánægjuleg samskipti og
samverustundir sem aldrei bar
skugga á. Efst í huga okkar er
þakklæti og söknuður er við
minnumst hjartfólgins frænda og
ræktunarmanns.
Frá því við munum eftir okkur
var Kjartan þranginn lífsorku, gleði
og óbilandi áhuga á skógrækt og
ræktun landsins okkar. Þessi mynd
af Kjartani breyttist aldrei. í
síðustu heimsókn hans til okkar í
Gunnarsholt sl. haust var
eldmóðurinn og hjartahlýjan enn
söm og áður. Hann var afar
einlægur maður, opinskár og frá
honum geislaði lífsgleði og kraftur
og einstakur innileiki gagnvart
frændfólki og vinum.
Við synir Runólfs bróður þíns
minnumst og þökkum tryggð þína
við móður okkar við sviplegt fráfall
föður okkar er við vorum
barnungir, og æ síðan. Hvernig þú
hvattir okkur til náms og til að
yrkja landið. Halldór minnist með
þakklæti aðstoðar þinnar við vinnu
og skógrækt.
Það hefur löngum verið gæfa
skógræktarstarfsins að hafa á að
skipa ósérplægnum eldhugum í
fjölmennum hópi áhugafólks. Þar
hefur verið að verki sú
framvarðarsveit sem ótrauð axlaði
erfiði og lagði grandvöll að fegurra
landi í skjóli nýrra skóga. I þessum
hópi var Kjartan meðal hinna
fremstu. Það skógræktarandur sem
nú prýðir Elliðaárdalinn ber
Kjartani afar fagran vitnisburð. Þar
átt þú allan heiður og óteljandi
vinnustundir. Vinnudagarnir þínir
við skógræktina urðu oft langir en
gleðin yfir áorkuðu dagsverki og
grænum lundum vora launin þín.
Það var sérstök unun að ræða við
þig um ræktunarmál. Hispurslaus
viðhorf þín, hreinskilni og óbilandi
trú á mátt skógarins er okkur öllum
ógleymanleg en jafnframt fordæmi
og hvatning um að betur má ef duga
skal.
Fjölskylda Kjartans, ættingjar
og vinir kveðja hann nú með
söknuði og þakklæti fyrir að hafa
fengið að njóta samvistanna svo
lengi. Minningin um þennan góða
dreng fymist ekki.
Elsku Bergþóra, Ragnheiður,
Magnús og barnaböm, við sendum
ykkur hugheilar samúðarkveðjur er
við yljum okkur við minninguna um
góðan dreng og faðmlögin hans
Kjartans.
Oddný, Sveinn og synir,
Gunnarsholti.
Fyrstu sólargeislar á síðasta degi
þorra árið 1998 léku um Kjart-
anslund og Elliðaárhólma. Logn,
fegurð og friður. Greinar greni-
trjánna svignuðu undan þunga
hvítrar mjallar. Það var sem þessi
grænu fósturböm Kjartans Sveins-
sonar væra að sýna vini sínum virð-
ingu á andlátsstund hans. Kjartan
var einn af forkólfum skógræktar í
Reykjavík og var það hans brenn-
andi áhugamál til hinstu stundar.
Mun göngufólk í Reykjavík njóta
verka hans um ókomin ár.
Ekki langt frá Kjartanslundi sat
ég og horfði á trén í garðinum mín-
um þennan dapra laugardag.
í huganum endurlifði ég fagran
sólarhring á Þingvöllum vorið 1953.
Við Kjartan vorum þar tveir við
gróðursetningu. Þá varð mér ljóst
að hann var maður sem ekki ein-
göngu talaði um hugsjónir sínar,
hann framkvæmdi þær líka. Hann
hafði áhuga á öllu milli himins og
jarðar og hafði mjög ákveðnar skoð-
anir, sem urðu okkur að óþrjótandi
umræðuefni.
Kjartan kunni líka að hlusta og
virða skoðanir annarra. Ég minnist
þess að þennan vormorgun, er við
skriðum í svefnpoka okkar, þreyttir
en sælir eftir fróðlega og skemmti-
lega nótt, að mér fannst ég þekkja
Kjartan betur en áður.
Nokkrum mánuðum áður kom ég
í fyrsta sinn til Reykjavíkur og
baðst gistingar hjá Kjartani og
Bergþóru frænku minni. Má segja
að þá þegar hafí myndast órofa vin-
áttu sem hefur verið mér og fjöl-
skyldu minni ómetanleg.
Samverastundir í gleði og sorg
leita á hugann að leiðarlokum. I
heimsóknum í Heiðargerði 3 lærði
maður að líta lífið og tilveruna
björtum augum, þar sem glaðværð
og lífsgleði hjónanna réðu ríkjum,
og húsbóndinn geislaði af orku og
krafti.
Kjartans er sárt saknað af öllum
hans fjölmörgu vinum, en það er
huggun harmi gegn, að hann fór
með fullri reisn og hélt sínum eld-
móði til hinstu stundar.
Elsku Begga, Ragnheiður, Magn-
ús, Bergþóra og Jóhannes. Við
hjónin, böm okkar og þeirra fjöl-
skyldur sendum ykkur innilegustu