Morgunblaðið - 03.03.1998, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
SÓKN SCHRÖDERS
HAFIN
ALLT BENDIR til þess, að afgerandi sigur Gerhards
Schröders í kosningunum í Neðra-Saxlandi muni hafa
mikil áhrif á þróun stjórnmála í Þýzkalandi. Schröder var
tilnefndur í gær af stjórn jafnaðarmannaflokksins sem
kanzlarefni í þingkosninunum í haust. Höfuðverkefnið
verður að fella Helmut Kohl úr valdastóli og koma stjórn-
artaumunum í hendur jafnaðarmanna á ný eftir sextán ár
utan ríkisstjórnar. Kohl, sem hefur gegnt kanzlaraemb-
ættinu lengur en nokkur annar, er einn sterkasti stjórn-
málaleiðtogi Þjóðverja eftir stríð. Það verður því ekkert
áhlaupaverk fyrir Schröder að fella Kohl úr embætti.
Staða Kohls hefur þó veikzt mjög síðustu mánuði, ekki
sízt vegna vaxandi atvinnuleysis, svo og vinnur löng
stjórnarforusta gegn honum og flokki hans, Kristilegum
demókrötum. Margir Þjóðverjar vilja vafalaust endurnýj-
un í þingkosningunum á sama hátt og Bretar eftir
langvarandi stjórnarsetu Ihaldsflokksins.
Skoðanakannanir sýna, að Schröder er eini forustu-
maður jafnaðarmanna, sem á nokkra möguleika á því að
sigra Kohl og hefur hann notið meiri vinsælda en kanzlar-
inn. Formaður flokksins, Oskar Lafontaine, er hins vegar
eftirbátur Kohls í skoðanakönnunum. Akveðið var að bíða
eftir úrslitum kosninganna í Neðra-Saxlandi áður en
ákvörðun yrði tekin um kanzlarefnið. Sigur Schröders er
sætur, því flokkur hans fékk um 48% atkvæða og bætti
við sig rúmum þremur prósentum frá síðustu kosningum.
Það styrkir enn stöðu Schröders, að Helmut Kohl tók
mikinn þátt í kosningabaráttunni. Framboð Schröders
verður þó ekki bara dans á rósum, því vinstri armur
flokksins er honum andsnúinn og þ.á m. margir forustu-
emnn hans. Þeim þykir Schröder of vinsamlegur í garð
atvinnulífsins og fyrirtækjanna.
Mikið veltur á því fyrir Schröder að móta stefnuskrá
fyrir kosningarnar, sem gefur kjósendum vonir um nýjar
leiðir í efnahagsmálum og baráttunni gegn atvinnuleys-
inu. Hann hefur fylgt hefðbundnum áherzlum til þessa og
mun leita fylgis á miðjunni í þýzkum stjórnmálum.
Gerhard Schröder heimsótti ísland í nóvembermánuði
síðastliðnum, sem forsætisráðherra Neðra-Saxlands, en
þar eru helztu útgerðarstaðir Þýzkalands. Hann kynnti
sér íslenzkan sjávarútveg og átti viðræður við forustu-
menn í viðskiptalífi og stjórnmálum. Það skiptir að sjálf-
sögðu verulegu máli, að jafn áhrifaríkur maður í þýzkum
stjórnmálum sæki landið heim, kynnist aðstæðum og for-
ustumönnum, því hann þekkir þá til lands og þjóðar þegar
málefni er Island varða koma á borð hans. Samskiptin við
Þýzkaland eru víðtæk og íslendingum mikilvæg. Þá má
ekki gleyma því, að Þjóðverjar eru áhrifamesta aðildar-
þjóð Evrópusambandsins.
HUGBÚNAÐAR-
IÐNAÐURINN
ISLENZKUR hugbúnaðariðnaður hefur verið umtals-
verður vaxtarbroddur í íslenzku atvinnulífi undanfarin
ár. Hann hefur ekki notið stuðnings ríkisvaldsins, hvorki
með beinum fjárframlögum né ívilnunum í skattakerfinu,
heldur staðið á eigin fótum. Talið er að velta hugbúnaðar-
fyrirtækjanna sé nú um 4,4 milljarðar króna og hefur vax-
ið óðfluga hin síðustu ár.
Viðskiptablað Morgunblaðsins sl. fimmtudag var helg-
að íslenzkum hugbúnaðariðnaði að verulegu leyti. Þar
kom fram, að fyrir aðeins 7 árum var nær enginn hugbún-
aðarútflutningur frá íslandi. Áætlað er að 1.400 manns
vinni nú að hugbúnaðargerð og þar af 400 hjá hugbúnað-
arfyrirtækjum. Um 20% þessa fólks vinna hjá fjármála-
stofnunum, 15% hjá ríkinu en um helmingur hjá einkafyr-
irtækjum. Raunar hefur hlutur einkafyrirtækjanna farið
vaxandi á kostnað hinna enda hafa þau boðið starfsfólki
með reynslu og kunnáttu í hugbúnaðargerð betri kjör.
Stjórnvöld þurfa að skapa íslenzkri hugbúnaðargerð
eins góð starfsskilyrði og sams konar iðnaður nýtur er-
lendis. írar hafa t.d. staðið vel við bakið á hugbúnaðar-
gerð og þaðan koma nú 2/3 allra tölva, sem seldar eru í
Evrópu, og 40% fjárfestinga Bandaríkjamanna í þessari
atvinnugrein hafna þar. Hugbúnaðariðnaðurinn er orðinn
atvinnugrein, sem ástæða er til að taka eftir og hlúa að.
Rupert
formaður
hnyklar
vöðvana
Ákvörðun breska bókaforlagsins Harper-
Collins að rifta samningum um útgáfu á end-
urminningum Chris Pattens, fyrrverandi
ríkisstjóra Breta í Hong Kong, vegna um-
mæla hans um kínverska ráðamenn, hefur
vakið mikla athygli og hörð viðbrögð ýmissa
sem stendur ógn af veldi Ruperts Murdochs.
Jakob F. Ásgeirsson segir frá.
AÐ var fyrst uppúr miðjum
febrúar sem spurðist að mikil
átök ættu sér stað innan
HarperCollins forlagsins í
Lundúnum. Yfn-ritstjóri almennra
bóka forlagsins, Stuart Proffitt, hafði
ekki mætt í vinnuna í hálfan mánuð,
en samstarfsmönnum hans var sagt að
hann væri að vinna að sérstöku verk-
efni heima hjá sér. I síðustu viku var
loks tilkynnt að honum hefði verið vik-
ið frá störfum.
Astæða uppsagnarinnar var þver-
móðska Proffitts. Hann neitaði að
hlýða fyrirmælum yfii'boðara sinna
um að tilkynna einum þeirra höfunda
sem voru á hans snærum, Chris Patt-
en, að bókin hans væri ekki nógu góð
til útgáfu og að engin líkindi væru til
þess að unnt væri að betrumbæta
handritið þannig að samræmdist lág-
markskröfum forlagsins.
Stuart Proffitt er 36 ára sagnfræð-
ingur og nam við Worchester College í
Oxford. Hann nýtur allmikillar virðing-
ar í breska útgáfuheiminum, en hann
hefur starfað hjá HarperCollins í
fimmtán ár og m.a. séð um útgáfu á
endurminningum Margrétar Thatc-
hers og Hailshams lávarðar, bók Bull-
ocks lávarðai- um Hitler og Stalín, auk
bóka sagnfræðingsins Simons Shamas.
Proffitt kveðst með engu móti hafa
getað hlýtt fyrirmælum yfirmanna
sinna. Það hefði í raun leitt til þess að
hann hefði orðið að ljúga upp í opið
geðið á Chris Patten og umboðsmanni
hans, því hann hefði áður í samtölum
við þá lokið miklu lofsorði á bókina,
m.a. fullyrt að hún væri „gáfulegasta
bók sem ég hef lesið eftir stjómmála-
mann á fimmtán ára ferli í útgáfu-
starfsemi“. Með því að snúa algerlega
við blaðinu samkvæmt skipun að ofan
hefði hann skaðað starfsheiður sinn
stórkostlega. Proffitt hefur nú höfðað
mál gegn HarperCollins fyrir órétt-
mæta brottvikningu úr starfi. Ekki er
þó talið líldegt að hann muni eiga í
vandræðum með að finna nýtt starf.
„Sólkonungurinn"
Sú skýring sem forráðamenn
HarperCollins hafa gefið á ákvörðun
sinni að rifta samningnum við Chris
Patten þykir fyrirsláttur
einn. Fyrirskipun um að
hætta við útgáfu bókarinn-
ar mun hafa borist frá höf-
uðstöðvum fyrirtækisins í
New York um miðjan janú-
ar eða áður en yfírmennirnir hafa get-
að haft tækifæri til að lesa handrit að
sex fyrstu köflunum sem Patten hafði
þá nýlega lagt fram. Forráðamenn
fyrirtækisins í Englandi reyndu að fá
þessari ákvörðun breytt, m.a. á þeim
forsendum að hún myndi skaða mjög
orðstír fyrirtækisins. En Rupert Mur-
doch varð ekki snúið. Það þykir degin-
um ljósara að hann einn hafi tekið um-
rædda ákvörðun.
HarperCollins er aðeins lítill hluti af
geysiumfangsmiklum útgáfu- og sjón-
varpsrekstri Ruperts Murdochs sem
teygir anga sína um allan heim. Mur-
doch er sem kunnugt er Ástralíumað-
ur en gerðist bandarískur ríkisborgari
til að standa betur að vígi í bandarísku
viðskiptalífi og stjórnar veldi sínu frá
Bandaríkjunum. Hann þykh' harður
stjórnandi og fyrrverandi ritstjóri
Sunday Times, Andrew Neil, kallar
hann „sólkonunginn“ í endurminning-
um sínum. Eftirlætis-stjórnunarað-
ferð hans mun vera reiðilestur í síma
og munu yfirmenn í hinum ýmsu fyrir-
tækjum hans óttast það mjög að fá
upphringingu frá honum. Raunar fer
tvennum sögum af því hvort menn
kjósa að heyra frá Murdoch í góðu
skapi eða vondu!
Andrew Neil lýsir því hvernig Mur-
doch hefur lag á að laða til sín ýmsa
hæfileikaríka menn sem hann gefur
visst frjálsræði og fullnýtir ef svo má
segja, en rekur síðan miskunnarlaust
þegar hann telur sig ekki lengur hafa
þörf fyrir þá eða finnst þeir vera orðn-
ir fullstórir fyrir sinn hatt. Þeir sem
starfa lengi hjá Murdoch eru, að sögn
Neils, undantekningalaust já-menn.
Hagsmunir
Murdochs í Kína
Ákvörðunin um að hætta við útgáfu
á bók Chris Pattens stendur í beinu
samhengi við viðskiptahagsmuni Mur-
dochs í Suðaustur-Ásíu. Murdoch hef-
ur mikla trú á framtíðarmöguleikum á
þeim markaði og hefur náð þar fót-
festu og vill ekki gera sér erfítt um vik
með því að styggja valdhafana í Bej-
ing en þeir hafa í hendi sér hverjir fá
aðgang að Kínamarkaði.
Murdoch hefur áður sýnt að hann
vílar fátt fyrir sér til að treysta sig þar
í sessi. Hann lét t.d. HarperCoIlins
gefa út enska þýðingu á bókinni Faðir
minn sem er lofgerðarrolla um Deng
Xiaoping eftir dóttur hans. Árið 1994
stöðvaði Murdoch útsendingar BBC
sjónvarpsins frá gervihnetti sínum yf-
ir Austurlöndum fjær, því kínverskir
ráðamenn hafa hina mestu andstyggð
á BBC sjónvarpinu eftir fréttaflutning
þess frá fjöldamorðunum á Torgi hins
himneska friðar.
Murdoch hefur raunar
orðið að „ritskoða" sjálfan
sig gagnvart valdhöfunum í
Bejing. Árið 1993 varð hon-
um t.d. á að segja að tækni-
framfarir hefðu allsstaðar reynst ótví-
ræð ógn við harðstjórnarfyrirkomulag
- og ákvörðunin um að hætta að end-
urvarpa BBC frá gervihnetti hans var
m.a. skilin sem tilraun til að bæta fyrir
þessi ógætilegu ummæli sem ekki
féllu í góðan jarðveg hjá stjórninni í
Bejing. Murdoch seldi líka blað sitt
South China Morning Post, þegar
honum varð ljóst að afstaða blaðsins
með lýðræðissinnum gat skaðað
Góð auglýsing
fyrir bók
Pattens
FRAMTÍÐIN? Murdoch trúir fast á fr;
ljóst og leynt að drott
CHRIS Patten við ritstörf í Suður-Fr;
um þessar mundir, en ýmsir bíða m
bresk stjórnmál og ætla ho
ÞENNAN svip er sagt að undirmenn I
óttist mjög, en Murdoch J
möguleika hans á sjónvarpsmarkaði í
Suðaustur-Asíu.
Þar er Murdoch raunar að hugsa
langt fram í tímann. Gervihnattasjón-
varp er t.d. enn bannað í Kína og það
er enn bannað að horfa á útlendar
sjónvarpsstöðvar. En Murdoch hefur
engu að síður tekist að fá sérstaka
undanþágu til setja á fót sjónvarps-
stöð á mandarína-kíversku. Og þótt
áskrifendur séu einungis orðnir um
tvær milljónir efth' nær tveggja ára
starfsemi, þykh- Murdoch nú hafa
mikið forskot framyfir hugsanlega
keppinauta sína á þessum framtíðai'-
markaði.
Chris Patten
Chris Patten er fyrrverandi formað-
ur íhaldsflokksins, en missti þingsæti
sitt í Bath í kosningunum 1992 og
skipaði John Major hann þá ríkis-