Morgunblaðið - 03.03.1998, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1998
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ
*

%
%
%
Um háskóla-
manninn
„Einangrunin, sem stafar meðal ann-
ars af forheimskandi sérkæfingu, gerir
það að verkum að háskólamaðurinn
þekkir ekki heiminn sem textinn reynir
að lýsa og tilraunaglasið að líkja eftir. “
FYRIR nokkrum árum
starfaði ég hjá Bók-
menntafræðistofhun
Háskóla íslands. Þar
var verið að vinna að
nýju uppflettiriti um íslenskar
bókmenntir en eins og oft gekk
fljótt á peningana sem til yerksins
runnu frá hinu opinbera. Eg bar
því upp þá tillögu við prófessor-
inn sem veitti stofnuninni for-
stöðu að við myndum fá til liðs við
okkur menningarsinnuð einkafyr-
irtæki sem tilbúin væru til að
leggja fé til vinnslu þessarar
þörfu bókar. Svar prófessorsins
var eins og bergmál aftur úr
grárri forn-
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
eskju: „Nei,
svoleiðis hefur
aldrei verið
gert hér.“
Auðvitað þarf
ekki að spyrja að því að þessi bók
er enn ekki komin út - og var
ekki væntanleg síðast þegar frétt-
ist.
En hvað var prófessorinn að
hugsa? Hvers vegna vildi hann
ekki fara að dæmi fjölmargra
annarra deilda í háskólanum og
reyna að leita eftir aðstoð eða
samstarfí einkafyrirtækja?
Fyrst og fremst var hann
sennilega að hugsa eins og bók-
menntaprófessorum hefur verið
tamt að hugsa. Honum hefur ver-
ið umhugað um að óhreinka ekki
mynd hins helga menningararfs
okkar með utanaðkomandi kapít-
ali - það er þá betra að bókin
komi út seint eða aldrei. Og lík-
lega hefur hann verið vantrúaður
á að til væru fyrirtæki þarna úti í
þjóðfélaginu sem hefðu áhuga á
bókmenntum og menningu. Hann
hefur með öðrum orðum verið
heldur illa haldinn af þeirri ein-
angrun sem hrjáir margan há-
skólamanninn (hér, sá sem
starfar í háskólanum).
Háskólamaðurinn týnir sér í
leynihólfum textans eða í til-
raunaglasinu. Fræðin eru völund-
arhús og hann ratar ekki út. Ein-
angrunin, sem stafar meðal ann-
ars af forheimskandi sérhæfingu,
gerir það að verkum að háskóla-
maðurinn þekkir ekki heiminn
sem textinn reynir að lýsa og til-
raunaglasið að líkja eftir. Hann
sér ekki út yfir musterisveggi
stofnunarinnar því í stað þess að
reisa sér háan útsýnisturn þar
fyrir innan grefur hann sér æ
dýpri kjallara.
Vissulega er þetta eilítið goð-
sagnakennd mynd af háskóla-
manninum en samt er sitthvað
satt í henni. Þessi einangrun birt-
ist með ýmsum hætti í veruleik-
anum, eins og sást hér að framan,
og á sér vafalaust margflóknar
ástæður.
Þetta gæti verið spurning um
samfélagslegt hlutverk háskóla-
mannsins. Sumir líta svo á að
hann eigi að einbeita sér að því að
greina þau vandamál sem steðja
að samfélaginu en aðrir segja að
hann eigi að taka opinbera og
ljósa afstöðu til þeirra. Enn aðrir
vilja að hann gangi lengra og fylgi
eftir afstöðu sinni og hugmyndum
í verki.
Franskir háskólamenn eru
kunnir fyrir að láta ekki standa
við orðin tóm og hafa verið áber-
andi í mótmælagöngum á götum
Parísarborgar í gegnum tíðina.
Ekki eru þeir þó allir jafntrúaðir á
þetta hlutverk sitt og nytsemi
þess. Heimspekingurinn og
strúktúralistinn Roland Barthes,
sem lést árið 1980, leit svo á að
háskólamenn og aðrir vitundar-
verðir (fr. intellectuel) væru
gagnslausir og vildi kalla þá „úr-
gang samfélagsins og sögunnar"
en ekki „salt jarðar" eins og þeir
hafi æði oft gert sjálfir. í viðtali
við starfsbróður sinn og landa,
Bemard-Henry Lévy, líkir
Barthes vitundarvörðum yið líf-
rænan úrgang og segir: „Úrgang-
ur mannsins er til dæmis endan-
leg mynd matar sem hefur verið
neytt. A líkan hátt er vitundar-
vörðurinn úrgangur sögulegrar
þróunar. Hann líkamnar, í formi
úrgangs, vilja, langanir, duldir og
líkamlega kvilla sem allt samfé-
lagið á örugglega sameiginlega.
Bjartsýnismenn tala oft um vit-
undarvörðinn sem „vitnisbera“.
Eg kýs heldur að líta einungis á
hann sem „farveg" einhvers."
Sjálfur segist Bai-thes svo vera
„farvegur þess áhuga sem menn
hafa haft á tungumálinu í gegnum
tíðina en jafnframt alls konar
dellu og tískufyrirbæra sem
tungumálið býr til“. Barthes leit
sem sé svo á að háskólamaðurinn
og hans líkar væru endanleg afurð
samfélags og sögu, útkoman þeg-
ar hlutimir hafa velkst í gegnum
pípur þeirra. Hann væri endastöð-
in og því gerði hann ekkert gagn.
Frá honum lægju engar leiðir.
Hérlendir háskólamenn hafa
ekki farið að dæmi franskra nema
ef til vill í undantekningartilvik-
um. Þeir hafa heldur ekki hlustað
á rök Barthes. Hér hafa háskóla-
menn flestir kosið að fara hljóð-
lega og láta ekki dægurþrasið
tefja sig um of frá rannsóknar-
störfunum. Það er í sjálfu sér
ekki slæmt, nema hvað margir
hafa algjörlega horfið ofan í kjall-
arann. Oðrum hefur reynst erfitt
að gera sitt gagn, einfaldlega
vegna þess að þeir hafa ekki bol-
magn til þess. Háskóli íslands er
ekki nægilega ríkur og sterkur til
að gegna mikilvægu hlutverki
rannsóknarstofnunar sem leggur
grunninn að blómlegu atvinnulífi
þjóðarinnar, að nýsköpun í ver-
aldlegum sem andlegum efnum.
Hér er auðvitað ekki við há-
skólamennina að sakast heldur
fyrst og fremst stjórnvöld sem
hafa haldið þessari stofnun í stöð-
ugu fjársvelti. Til glöggvunar má
nefna að hér á landi eru einungis
um sjö milljarðar króna lagðar til
rannsókna en þriðjungur þeirrar
upphæðar kemur frá einkafyrir-
tækjum. Þetta eru um 1,5% af
þjóðarframleiðslunni. Evrópu-
sambandsþjóðir leggja að meðal-
tali um 2% þjóðarframleiðslu
sinnar til rannsókna en fram-
sæknar þjóðir eins og Japanar,
Bandaríkjamenn og Svíar um 3%.
Fjársvelti háskólans hefur orð-
ið til þess að hann hefur á sumum
sviðum hvorki fjármuni né að-
stæður til þess að hafa hjá sér
framúrskarandi starfskrafta.
Fyrir nokkrum mánuðum bárust
til dæmis þær fréttir að engin
sækti um lausa prófessorsstöðu í
tölvunarfræði vegna þess að betri
laun byðust annarsstaðar. Há-
skólamenn eru láglaunastétt og
auðvitað hefur það áhrif á það
hvernig menn veljast í hana og
hvernig þeir vinna. Verði ekki
gerð bragarbót á þessu er hætt
við að háskólamaðurinn einangr-
ist enn meir, að í Háskóla Islands
verði ekki lengur úrvalið heldur
gagnslaus úrgangurinn sem
Barthes talaði um og enginn
nennir að hlusta á.
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
TAMNINGAMENN á höfuðborgarsvæðinu halda flestir ótrauðir áfram störfum meðan ekki kemur upp sýking
í húsum þeirra. Þeir félagar Eyþór Jónasson, Sigurður Sigurðarson og Eysteinn Leifsson sem hér eru að
leggja upp í tamningatúr segjast þó hættir að ganga í hús og sinni eingöngu hrossum í þeirra húsum.
Hitasóttin breiðist
hægt og sígandi út
íslenskir hestamenn hafa lengi státað af
því að vera með hrossastofn sem laus væri
við alla smitsjúkdóma. Hægt og bítandi
virðist síga á ógæfuhliðina því erfíðara
verður að veifa þessari fullyrðingu eftir því
sem áföllunum fjölgar. Fyrst kom upp
sveppasýking og því næst væg sýking í
hesthúsi í Víðidal. I dag er það smitandi
hitasótt sem herjar á. Valdimar Kristins-
son og Asdís Haraldsdóttir kynntu sér
gang mála síðustu daga og stöðuna í dag.
FYRSTU veikindin komu upp 9.
febrúar í Hestamiðstöðinni Dal í
Mosfellsbæ og var í fyrstu talið að
um væri að ræða meltingarslen af
völdum skemmda í rúlluheyi en síð-
ar kom á daginn að um óþekktan
smitsjúkdóm var að ræða.
Sigurborg Daðadóttir dýralæknir
var kölluð til þegar veikin kom upp
og meðhöndlaði hún hrossin allan
tímann. Dýralæknum ber saman um
að einkennin séu mjög lík og jafnvel
eins og um meltingarslen væri að
ræða. Alls veiktust átta hross í Dal
af þeim þrjátíu sem þar eru. Athygli
vakti að einn hestur frá Gýgjarhóli í
Biskupstungum, þar sem heyið í Dal
er keypt, veiktist ekki þrátt fyrir að
vera með veikum hesti í stíu. Var
jafnvel talið að hann væri með góða
mótstöðu gegn listeríusýkingu sem
talið var að væri í heyinu. í tilrauna-
skyni var hann sendur austur og
annar hestur fenginn í hans stað til
að athuga hvort hrossin á bænum
væru með sterka mótstöðu gegn
þessari sýkingu.
títigangurinn slapp vel
Að sögn Vals Lýðssonar á Gýgjar-
hóli hafði lengi staðið til að skipta á
hestum og sótti hann hestinn 18.
febrúar. Tveimur dögum síðar var
hryssa sem hann hafði á húsi orðin
veik en þá var orðið Ijóst að um smit-
sjúkdóm væri að ræða. 25. febrúar
var ljóst að veikin hefði borist í úti-
ganginn hjá honum og veiktust fjög-
ur hross sem voru úti. Tók hann þau
inn eitt af öðru og eru öll að verða
góð. Valur sagði að tveimur hefði
slegið niður er hann setti þau út til
að viðra sig þegar þau voru orðin
hitalaus en þau væru nú orðin hita-
laus á nýjan leik. Valur kvaðst þess
fullviss að þetta væri gengið yfir hjá
sér en að sjálfsögðu vissi hann ekki
frekar en aðrir hversu lengi hrossin
gætu smitað.
Að sögn Sigurborgar dýralæknis
var farinn að vakna grunur um að
smitandi sjúkdóm væri að ræða 18.
febrúar og óskaði hún eftir fundi
með yfirdýralækni þann 19. Var þar
farið yfir stöðuna og strax morgun-
inn eftir voru hross í hesthúsi henn-
ar orðin veik. Áður höfðu nokkur
hross veikst í hverfinu í Hafnarfirði.
Sýking á Selfossi
og Litlu Sandvík
Á þessum tímapunkti var hægt að
rekja veikindin í Hafnarfirði í gegn-
um hestamenn sem höfðu komið við
í Dal og því ljóst að menn gátu borið
smit. Meðal þeirra sem kom í Dal
var Oli Pétur Gunnarsson bóndi í
Litlu Sandvík og Kjartan Kjartans-
son er þeir voru á leið austur. Óli
skipti um föt þegar heim kom en
Kjartan var í reiðfötum og fór því
beint í hesthúsið og þykir líklegt að
hann hafi borið smitið í Litlu-Sand-
vík. Þar veiktust 14 hross af 53 sem
eru á húsi. Óli segir að hrossin hafi
étið allan tímann meðan þau voru
veik en verið lengi að koma heyinu
niður.
Frá Litlu Sandvík barst svo veikin
í eitt hesthús í hesthúsahverfinu á
Selfossi. Þar veiktust þrjú af fjói-um
í húsinu. Óli segist strax hafa gert
ráðstafanir þegar hann gerði sér
grein fyrir að um smit væri að ræða.
Hann sá um húshrossin en konan gaf
útiganginum og engum var hleypt í
hesthúsið og heimilisfólkið fór ekki í
önnur hesthús. Þá afþakkaði Óli alla
aðstoð dýralækna, sagði hana ein-
ungis auka hættuna á frekari út-
breiðslu. Einn hestanna fékk 41,4
stiga hita en er nú orðinn góður,
sagði Óli.
Fataskiptin réðu úrslitum
Annar bóndi, Snæbjörn Bjöms-
son á Úlfljótsvatni, mun hafa komið
í Dal í tvígang, fyrst 9. og síðar 13.
febrúar en hann hafði fataskipti í
báðum tilvikum þegar heim kom og
hafa engin merki komið fram um að
smit hafi borist þangað.
Frá Dal barst veikin einnig að
Varmárbökkum hesthúsahverfinu í
Mosfellsbæ og hefur verið að breið-
ast þar út hægt og sígandi síðustu
daga. Fákssvæðið, Andvaravellir í
Garðabæ og Heimsendi í Kópavogi
hafa ekki farið varhluta af veikinni
og hefur hún sömuleiðis breiðst þar
út en Glaðheimar í Kópavogi hafa
sloppið til þessa.
Þá barst veikin með hestamanni
upp á Akranes og talið var að hún
hefði einnig borist til Keflavíkur.
Það hefur verið dregið til baka og
staðfest að um meltingarslen er að
ræða.
Orrusta töpuð en stríðið eigi
Af samræðum við dýralækna má
ætla að orrusta sé töpuð' í erfiðu
stríði. Ekki sé hægt að horfa fram-
hjá því að veiran verði áfram til
staðar og það hvenær hross á höf-
uðborgarsvæðinu komist í tæri við
hana sé aðeins tímaspursmál. Þá
hafa ýmsir eigendur hrossa sem eru
í þjálfun á þessu svæði látið þá
skoðun í ljós að best sé að smita þau
sem fyrst svo hægt sé að halda
þjálfun þeirra áfram áhyggjulaust
og sýna þau heilbrigð í vor. Einnig
hafa stóðbændur sem rætt hefur
verið við látið þá skoðun í ljós að lík-/
lega sé best að fá smitið í sumar
þegar hryssur eru kastaðar og veð-
urfar með þeim hætti að ekki þurfi
að hýsa hrossin meðan veikin geng-
ur yfir. Helgi Sigurðsson dýralækn-
ir sagði að þegar orrusta tapaðist í
stríði væri venjan að hörfa örlítið og
mynda nýja víglínu. Með öðrum
orðum: nú skyldu menn leggja höf-
uðáherslu á að halda veikinni á höf-
uðborgarsvæðinu og Akranesi og
reyna af öllum mætti að koma í veg
fyrir frekari sýkingu í útigangs-
hrossum.