Morgunblaðið - 03.03.1998, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1998 41 t
HESTAR
Vantar alla
vitneskju
um veiruna
Akranes
Einn hest-
ur fékk
yfir 42
stiga hita
„VEIKIN kom fyrst upp í
mínu hesthúsi og ég bar hana
sjálfur þangað,“ sagði Hjör-
leifur Jónsson, hestamaður á
Akranesi, þegar Morgunblað-
ið leitaði frétta af ástandinu
þar í bæ.
„í um vikutíma varð hennar
einungis vart hjá mér, en nú
er hún komin í 7 hús. Fyrsti
hesturinn veiktist 20. febrúar
og ég lét strax vita. Þá var
vika liðin frá því að ég kom í
hesthúsið hjá Atla Guðmunds-
syni í Dal. Þegar ég kom
þangað 13. febrúar var enn
talið að um fóðureitrun væri
að ræða.
Um leið og Atli frétti að hér
væri líklega um veirusýkingu
að ræða, 20. febrúar, hringdi
hann í mig og það var einmitt
sama daginn og fyrsti hestur-
inn veiktist hjá mér. Daginn
áður hafði ég komið í annað
hesthús á svæðinu. Hestarnir
voru líka samtímis úti í sam-
liggjandi gerðum þangað til
veikin uppgötvaðist hjá mér.“
Hjörleifur segir að allir
hans hestar hafí veikst, nema
einn. Alla vega varð ekki vart
neinna einkenna hjá honum.
Fjórir af sextán hestum í hús-
inu urðu mjög veikir í 2-3
daga, átu alls ekkert og létu á
sjá. Einn hestuiinn fékk til
dæmis 42,7 stiga hita. Hjör-
leifur skráði hjá sér allar upp-
lýsingar um framgang sjúk-
dómsins og hita hrossanna frá
degi til dags. „Það var fyrst
núna á sunnudaginn sem ég
varð var við að hrossin voru
að byrja að hegða sér eðli-
lega,“ sagði hann.
„Hér er allt steindautt og
öll starfsemi liggur niðri.
Þrátt fyrir að hrossin séu að
hressast er ljóst að það þarf
að fara varlega í að byrja
þjálfa þau og verður ekki gert
fyrr en hlýnar í veðri,“ sagði
Hjörleifur, en hann stefnir
með a.m.k. fjögur hross á sýn-
ingar í vor.
EKKI hefur enn tekist að
greina hvaða sjúkdómur er hér
á ferðinni en þó eru dýralækn-
ar nokkuð vissir um að um
veirusýki sé að ræða sem lúti
lögmálum veirufræðinnar. I
upphafi veikinn-
ar lækki fjöldi
hvítra blóð-
korna, sem
rennir stoðum
undir þá tilgátu.
Þótt smitleiðir
séu að nokkru
kunnar er
margt sem ekki
er vitað og vant,-
ar inn í mynstr-
ið til að dýra-
læknar geti gef-
ið fullnægjandi
ráðleggingar.
Þá er margt á
huldu um hver
geti verið fram-
vinda sjúkdóms-
ins á næstu vik-
um og mánuð-
um.
Einkenni
sjúkdómsins eru
þau að fyrst ber á lystarleysi og
likamshitinn hækkar. I sumum
tilvikum ber á meltingartrufl-
unum. Hugsanlegt er talið að
hross geti veikst án þess að
menn verði varir við einkenni
sem hér eru nefnd. Kunnar
smitleiðir eru þær helstar að
hestur smitar hest, þá væntan-
lega með snertingu. Menn geta
borið smit milli húsa eða staða
og þá er ekki ósennilegt að
hundar, kettir og jafnvel mýs
gætu borið smit. Einnig virðast
hestar sem ekki veikjast sjáan-
lega geta borið smit. Þá er ekki
talið útilokað að um svokallað
úðasmit geti verið að ræða.
Helgi Sigurðsson dýralæknir
nefndi eitt dæmi þar um. Hesta-
maður í Víðidal í Reykjavík
fullyrðir að hross hans hafi
ekki komist í snertingu við önn-
ur hross né nokkur utanaðkom-
andi aðili komið í hús hans en
þrátt fyrir það hafi einn hestur
sýkst. Hefur þessi maður stund-
að útreiðar og hitt aðra hesta-
menn í útreiðum og telur að
hestur hans hafí smitast af út-
öndun hinna
hrossanna.
Þarna er að
sjálfsögðu um
getgátur að
ræða.
Hestar sem
sýkjast eru ein-
kennalausir í
viku til tíu daga
eftir að þeir
smitast. Þá fá
þeir hita og
sumir eru með
einhverjar melt-
ingartruflanir.
Hitinn fer í sum-
um tilvikum yfir
41 gráðu. Þrátt
fyrir lystarleysið
halda hross
áfram að éta í
sumum tilvikum.
Þá á sér stað
uppþornun í lík-
ama hrossanna vegna hitans,
því meiri sem hitinn er meiri.
Þetta ástand getur varað frá
einum degi upp í íjóra. Síðan
tekur hrossin upp undir viku að
jafna sig. Svo virðist sem ásig-
komulag hrossanna þegar þau
taka veikina ráði nokkru um
hversu þungt hún leggst á þau.
Ekki er vitað með vissu hvort
liestur sem hefur fengið veikina
geti veikst á nýjan leik og eins
hvoi*t hann beri smit eftir að
hafa náð sér af veikindunum.
Helgi bendir á að þótt hross
myndi mótefni geti virkni þess
slaknað þegar frá líður.
Blóðsýni eru til rannsóknar í
Svíþjóð og verða fleiri send á
næstu dögum. Þá gat Helgi þess
að í Vestur-Svíþjóð væri í gangi
óþekktur sjúkdómur í hrossum
sem svipaði mjög til þessa sjúk-
dóms og væri í rannsókn.
BARÁTTAN gegn hitasótt-
inni er talin vonlítil á höfuð-
borgarsvæðinu og almennt
talið að hrossin þar eigi fyrr
eða síðar eftir að komast í
tæri við hina meintu veiru.
FJÓRIR hestar höfðu veikst hjá Lillu Hjaltadóttur í Hindisvík og
brá hún á það ráð að setja stfla í afturenda þeirra til að halda hit-
anum í skefjum. Hestarnir eru nú allir orðnir hitalausir og eru
óðara að ná sér.
Þyrfti jafnstrangt
eftirlit og hjá lax-
veiðimönnum
ERLING Sigurðsson, reiðkenn-
ari og tamningamaður, lenti í því
fyrir fjórum árum að hestar
hans veiktust'og var óttast að
þar væri á ferðinni smitsjúk-
dómur. Hestarnir voru settir í
einangrun og hafði þetta mál á
sínum tíma mikil áhrif á störf
Erlings og afkomu. Erling segir
að hestarnir hafi allir jafnað sig,
en enn þann dag í dag hafí hann
ekki fengið staðfestingu á því
hvaða sjúkdómur var á ferðinni
þrátt fyrir að hann hafí ítrekað
leitað eftir því.
„Eftir að ég lenti í þessu máli
hef ég hvað eftir annað vakið at-
hygli á hættunni á að hættulegir
smitsjúkdómar berist til lands-
ins og breiðist út. Meðal annars
á ársþingum og öðrum samkom-
um hestamanna. Eg verð að
segja að mér fínnst ég hafa talað
fyrir daufum eyrum og oftar en
ekki fengið bágt fyrir.
Þetta kæruleysi, bæði hjá
hestamönnum sjálfum og stjórn-
völdum, er ástæðan fyrir því að
þessi veiki kemur upp núna. Ef
rétt hefði verið að málum staðið
hefði þetta ekki komið fyrir. Og
þrátt fyrir að þetta virðist ekki
vera hættulegur sjúkdómur sem
nú geisar sýnir þetta okkur hvað
getur gerst.“
Erling segir að fólk geti nán-
ast flutt hvað sem er inn til
landsins án nokkurra hindrana.
Þess séu dæmi að óhreinar, not-
aðar hestakerrur hafi verið flutt-
ar inn frá Þýskalandi.
„Fyrir skömmu gekk ung
stúlka í gegnum tollinn með
hnakk án þess að vera stöðvuð,"
segir hann. „Hún vissi ekki af
neinum reglum og hafði hnakk-
inn í tösku sem var í laginu eins
og hnakkur og var alls ekki að
reyna að fela neitt, en enginn
gerði athugasemd. Sem betur
fer var hér um nýjan hnakk að
ræða, en hann hefði alveg eins
getað verið notaður.
Eftirlitið þyrfti að vera jafn-
strangt og hjá laxveiðimönnum.
Veiðistangir og aðrar græjur eru
allar sótthi-einsaðar þegar komið
er með þær til landsins. Hingað
koma hestakaupmenn og aðrir
sem tengjast hestum til landsins
og geta verið með fulla tösku af
skítagalla án þess að nokkurt
eftirlit sé með því. Þetta er ekki
hægt,“ sagði Erling að endingu.
Líkleg veirusýking í hrossum á höfuðborgarsvæðinu segir Sigríður Björnsdóttir dýralæknir
Ekki ljóst hvaðan
veikin er komin
„Það sem við hræðumst mest eru
sjúkdómar sem hamla því að hægt
sé að fara með hesta hvert á land
sem er eins og verið hefur og stefna
hrossum af öllu landinu á einn stað,
t.d. á landsmót. Það er okkur ákaf-
lega dýrmætt að geta áfram hamp-
að því að íslenski hrossastofninn sé
laus við smitsjúkdóma, ekki síst í
sambandi við útflutninginn," segir
Sigríður Bjömsdóttir, dýralæknir
hrossasjúkdóma, í samtali við
Morgunblaðið.
Sigríður segir að fyrstu tilfelli
sjúkdómsins hafí greinst 9. febrúar
síðastliðinn þegar þrjú hross í sama
hesthúsi veiktust. Þau fengu háan
hita og öll einkenni bentu til þess að
sjúkleikinn tengdist fóðrun. Sterkur
grunur lék á að þetta væri svokölluð
votheysveiki (Hvanneyrarveiki) en
hún hegðar sér í byrjun nákvæm-
lega eins og þetta.
„Það sem skilur á milli er að vot-
heysveiki er ekki smitandi, en yfir-
leitt éta hross í sama hesthúsi sama
hey svo oft veikjast nokkur hross í
einu.“
- Grunaði dýralækni sem fyrstur
sinnti þessum hestum ekki að þetta
gæti hugsanlega verið eitthvað ann-
að en fóðureitrun, t.d. veirusýking?
„Nei, vegna þess að þeir veiru-
sjúkdómar sem við óttumst mest
hafa allir önnur greinilegri einkenni
t.d. frá öndunarfærum eða melting-
arvegi. Ef þessu hefðu fylgt
minnstu öndunarfæraeinkenni, svo
sem nefrennsli, hefðu strax vaknað
grunsemdir og viðbrögð orðið önn-
ur í byrjun."
- En var gengið nógu hart fram í
að koma í veg fyrir útbreiðslu í
byrjun?
„Það leið einhver tími þangað til
rökstuddur grunur lék á að þarna
væri um smitsjúkdóm að ræða. Mál-
ið barst ekki yfirdýralækni fyrr en
19. febrúar.“
Sigríður segir að hestar fái mjög
misjafnlega mikil einkenni. Dæmi
séu um hesta með mjög háan hita
og aðra sem eru einkennalausir en
samt smitberar. Sjúkdómurinn sé
ekki bráðsmitandi og það sé ástæð-
an fyrir því að ekki er meira gert.
„Við spörum okkur róttækari að-
gerðir fyrir alvarlegri sjúkdóma
sem geta borist hingað.“
Sigríður segir óljóst hvar sjúk-
dómurinn kom fyrst upp, þar til
meiri upplýsingar um hann liggja
fyrir „en það skýrist væntanlega
hvernig hann hefur borist til lands-
ins þegar við vitum hvaða veira er á
ferðinni. En það er ljóst að margir
tamningamenn hafa verið á ferðinni
og fjöldi útlendinga hefur komið til
landsins að kaupa hesta, þannig að
við getum ekki með nokkru móti
séð á þessu stigi málsins með hvaða
aðila veikin barst hingað."
Veikin hefur nú þegar borist í úti-
gangshross fyrir austan fjall. í stóð-
inu eru einungis 25 hross og er bær-
inn einangraður frá öðrum bæjum
og ekki hætta á samgangi hross-
anna við önnur hross. Hægt er að
hýsa öll hross á bænum og veiku
hrossin hafa verið færð inn. Sigríð-
ur segir að það sé nauðsynlegt að
hlúa að veikum hrossum og því mið-
ur geti alls ekki allir hýst öll hrossin
sín og því sé hætta á að þeir ráði
ekki við vandamálið ef sjúkdómur-
inn kæmi upp hjá þeim.
„Heilbrigði íslenskra hrossa er
forsenda fyrir því að þau geti verið
á útigangi með þeim hætti sem
tíðkast hér á landi. Því er mikilvægt
að við náum tökum á þessu," segir
hún. „Veirur hegða sér á mismun-
andi hátt og eiga mismunandi mikla
möguleika á að lifa fyrir utan hýsil-
inn og þegar við fáum betri upplýs-
ingar um eiginleika veirunnar sem
hér á hlut að máli munum við meta
þá möguleika sem við höfum á að
útrýma sjúkdómnum. Að öðrum
kosti verður að láta veikina breiðast
út svo hrossastofninn byggi upp
ónæmi gegn honum. Hvað það tek-
ur langan tíma vitum við ekki á
þessari stundu . En af því að sam-
gangur hesta og hestamanna og
flutningur á hrossum var takmark-
aður hefur veikin ekki breiðst eins
hratt út og ella hefði orðið. Marg-
feldisáhrifin hefðu getað orðið mun
meiri ef ekki hefði verið gripið til
þessara aðgerða."
Ýmsar tölur hafa heyrst um
kostnað við hvert hross, jafnvel
10.000 krónur fyrir hverja sprautu.
Sign'ður segir ekkert hæft í þessu
og hvernig svona sögur komist á
kreik viti hún ekki. Hún heldur að
dýralæknar sem sinnt hafa veiku
hrossunum séu yfirleitt ekki famir
að rukka.fyrir þá þjónustu. Þeir hafi
veitt bráðaþjónustu og beðið með
bókhaldið á meðan. Hún segir að
rétt sé að gefa hrossum sem fá yfir
40 stiga hita hitastillandi lyf og
einnig sé ráðlagt að gefa fúkkalyf ef
einhver önnur einkenni koma í ljós.
Ef kalla þurfi á dýralækni mörgum
sinnum til sama hrossins ef það fær
eftirköst megi búast við að af því
hljótist einhver kostnaður.
Sigriður segir að þetta mál hafi
kennt okkur hvað áhrifin séu gífur-
leg þegar svona sjúkdómur breiðist
út. Hann raski allri starfsemi í
kringum hesta og starf gífurlegs
fjölda fólks liggur niðri, svo sem
tamningamanna, járningamanna,
hestaflutningamanna og fleiri. Hún
segir mikla ábyrgð hvfla á hesta-
mönnum sjálfum. Þeir verði að gera
sér grein fyrir hversu dýrmætt það
sé að halda íslenska hrossastofnin-
um heilbrigðum. Þá fyrst væri hægt
að tala um mikinn kostnað ef bólu-
setja þyrfti öll hross í landinu. Svo
ekki sé talað um þau áhrif sem það Æ
hefði á sölu og útflutning.