Morgunblaðið - 11.03.1998, Síða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Lífræn form
sem mynda hið
skrautkennda
Myndlistarmaðurinn Victor Cilia sýnir
um þessar mundir málverk í listamiðstöð-
inni Hafnarborg í Hafnarfirði. Málverk
hans byggjast á ævafornri mynsturhefð
sem hafa tilvísanir í merkingarheim
samtímans eins og hann útskýrir
fyrir Hildi Einarsdóttur.
EIN af myndunum á sýningu Viktors.
VIKTOR hóf nám í Myndlista- og
handíðaskólanum árið 1979 og var
þar við nám í þijú ár. Bauðst hon-
um þá starf hjá Þjóðleikhúsinu við
leiktjaldamálun. Hann segist hafa
verið svo ánægður með starf sitt
sem leiktjaldamálari að hann hafi
flengst í starfinu næstu tíu árin.
Hann byrjaði aftur í Myndlista- og
handíðaskólanum og lauk námi úr
málaradeild árið 1992 og hefur
starfað við myndlist sfðan.
„Ég stundaði myndlistina lítið
þessi tíu ár sem ég vann við leik-
myndamálunina en ég lærði heil-
mikið tæknilega á því að vinna
þetta starf. í því fékk ég tækifæri
til að prófa mig áfram með alls
kyns efni og áferðir. Ég var að
vinna með málningu allan tímann
sem gerði það að verkum að ég
átti orðið mjög auðvelt með að
mála þegar ég tók upp þráðinn að
nýju. Mér finnst þó gott að vera
búinn að finna mig aftur í mál-
verkinu en jafnhliða því hef ég
undanfarin ár kosið að vera í
lausamennsku við leiktjaldamálun
því maður verður að hafa salt í
grautinn," segir hann. „Núna vinn
ég fyrir fyrir leikhúsin, Islensku
óperuna, Saga Film og ég hef unn-
ið við margar kvikmyndir eins og
Atómstöðina, I skugga hrafnsins,
Svo á jörðu sem á himni, svo ein-
hverjar séu nefndar, en mér finnst
einna skemmtilegast að vinna við
kvikmyndirnar."
„Leikmyndamálun gengur út á
að mála leiktjöld," segir hann þeg-
ar viðmælandinn biður um nánari
skýringu á því út á hvað fagið
gengur.
„Þegar leikmyndin hefur verið
smfðuð, hvort sem það er her-
bergi, salur eða heilt hús þá er
það hlutverk leikmyndamálarans
að gera það raunverulegt. Breyta
spónaplötu í marmara eða grjót-
hleðslu, gera leikmyndina gamla
eða skftuga, allt eftir efninu.
Leikmyndamálarinn þarf líka að
geta málað málverk til dæmis
portrettmyndir eða búa til skúlpt-
úra sem notaðir eru sem leikmun-
ir. Maður þarf að vera tilbúinn til
að mála allan fjandann," segir
hann.
Það kemur fram í máli Viktors
að hann hefur tengst leikhúsinu
lengi eða alveg frá barnæsku.
Móðir hans er Margrét Guðmunds-
dóttir og stjúpfaðir hans er Bessi
Bjarnason, bæði þjóðkunnir Ieikar-
ar.
„Jú, ég hef leikið í leikriti eins
og mörg leikarabörn,“
segir hann. „Ég lék
Pétur prins í
Dimmalimm eftir sam-
nefndri sögu Muggs. I
þessu verki fékk ég
staðfestingu á því að
ég vildi ekki verða
leikari. Ætli ég sé mik-
ið fyrir það að koma
fram.“
Fulli nafni heitir
hann Viktor Guðmund-
ur Cilia. Faðir hans er
Emanuel Cilia sem er
Möltubúi og bjó hér í
tuttugu og fimm ár.
„Faðir minn fiktaði við
myndlist og hélt eina
sýningu á Mokka. Ég
held að áhugi hans á
myndlist hafi kveikt í
mér. Hann átti fjölda
listaverkabóka sem
mér fannst gaman að
skoða sem krakki.
Ég fór að mála sam-
hverfar myndir sem
byggjast á ævafomri
mynsturhefð. Ég reyni
að túlka þann heim
s_em við lifum í í gegnum mynstrið.
Ég bý í borg svo mín náttúrusýn
tengist ekki síður hinu manngerða.
Gervihnattamóttökudiskur virkar
á mig eins og blóm sem tekur við
sólarljósinu svo dæmi sé tekið.
Heillaður af tækninni
„Jú, það má segja að ég sé heill-
aður af tækninni," segir hann að-
spurður. „Stundum er ég í vafa
hvort hafi komið fyrst; maðurinn
til að búa til þessa tækni eða öf-
ugt.“
Það kemur í ljós þegar við tölum
lengur saman að Viktor hefur tölu-
verðan áhuga á stjörnufræði.
„Hluti af minni lífssýn tengist
einmitt stjörnufræðinni," segir
hann. „Stjörnufræðin gefur manni
þá tilfinningu hve maðurinn er
smár og hversu samofinn hann er
stærra gangverki. Þetta finnst
mér góð tilfinning. Maðurinn er
ekki einn heldur hluti af stærri
heild. f alheiminum ríkir þó frum-
skógarlögmálið líkt og á jörðinni,
þannig lít ég á það að minnsta
kosti. Skoðum vetrarbrautina. Við
búum í stórri vetrarbraut sem í
tfmans rás hefur gleypt aðra
stjörnumassa sem hún notar til að
búa til stjömur og sólir og endur-
nýjar sig á þann hátt. Þannig ríkir
ákveðið miskunnarleysi út í geimn-
um líkt og í mannheimum, það er
lögmálið um að aðeins þeir hæf-
ustu lifi af í krafti stærðarinnar."
„I framtíðinni langar mig til að
sýna meira erlendis," segir hann
þegar hann horfír fram á veginn.
„Ég hef í hyggju að dvelja á Möltu
um tíma og sýna þar og á fleiri
stöðum. Eitt er þó víst að ég er
ákveðinn í að halda mig við sam-
hverfumálverkið að sinni.“
Ljósmyndari/Kristinn
VICTOR Guðmundur Cilia.
BÆKUR
Þjóðfélagsmál
STJÓRNSKIPUNARRÉTTUR
eftir Gunnar G. Schram. 681 bls.
Háskólaútgáfan. Reykjavfk, 1997.
ÞEIR HAFA engan konung, að-
eins lög, sagði Adam frá Brimum
um íslendinga. Því er síst að furða
þótt lögin komi títt við sögu í forn-
ritunum. Menn sóttu og vörðu með
lögkrókum og lagaflækjum. Fyrir-
menn síðari alda stóðu, margir
hverjir, í stanslausu málaþrasi.
Nú er öldin önnur. Eigi að síður
er enn þörf fyrir lögspekinga, og þá
ekki síður vegna skuldbindinga rík-
isins út á við. Efni bókar þessarar
kemur ekki mikið inn á hin almennu
samskipti borgaranna. Hér er eink-
um tekið á stóru málunum. Að meg-
inhluta eru þetta lagaskýringar
varðandi stjórnarskrána og æðstu
stjórn landsins. Þótt ritið muni fyrst
og fremst ætlað laganemum getur
það öragglega gagnast öllum
áhugamönnum um þjóðfélagsmál. í
fyrsta lagi er gerð grein fyrir þeirri
þrískiptingu valdsins sem franskir
átjándu aldar stjómfræðingar töldu
að halda bæri aðgreindu - í löggjaf-
arvakþ framkvæmdavald og dóms-
vald. I framhaldi af því er svo lýst
því sem höfundur kallar gangverk
Gang’verk þjóðfélagsins
þjóðfélagsins, þing-
ræði, ríkisvaldi og
dómskerfi. Þótt öll séu
málefni þessi títtnefnd
í fjölmiðlum og stjóm-
málaúmræðum og
margur telji sig að
spakari fyrir vikið er
vitneskja sú, sem
þannig gefst, harla
brotakennd í saman-
burði við fróðleik þann
sem hafa má af riti
þessu. Hér eru sér-
hverjum þætti stjórn-
kerfisins gerð svo ítar-
leg skil sem verða má.
Þó stjórnmálin sýn-
ist oft snúast mest um
dægurþras er stjóm-
kerfið í raun sá grunnur sem þjóð-
lífið byggist á. Vegna fjölþjóðlegra
skuldbindinga og vaxandi alþjóða-
hyggju era grandvallaratriði stjórn-
skipunarinnar nú ofar á baugi en
áður. Samningar íslands við Evr-
ópska efnahagssvæðið era enn í
fersku minni. Þótt aðild að Evrópu-
sambandinu sé ekki beint á dagskrá
fylgjast íslendingar grannt með því
sem þar gerist og vega og meta
kosti þess og galla.
Þá er í bók þessari
skilgreint yfírráða-
svæði íslenska ríkisins
sem er landið og land-
helgin. Nákvæmlega er
farið ofan í lög óg regl-
urum ríkisborgararétt.
Þau mál hafa aldrei
verið ofarlega í umræð-
unni, enda engum deil-
um valdið. Fjölda inn-
flytjenda, sem hingað
hefur komið frá svo til
öllum heimshornum á
seinni árum, hefur enn
sem komið er tekist að
samlagast þjóðlífinu og
aldrei orsakað teljandi
vandamál. Enda þótt
veiting ríkisborgara-
réttar heyri að veralegu leyti undir
dómsvaldið er úrskurðarvaldið Al-
þingis sem ávallt hefur síðasta orð-
ið, hvort heldur um er að ræða út-
lending, sem sest hefur að í landinu,
eða íslending, sem dvalist hefur er-
lendis og tekið upp erlent ríkisfang
en hyggst svo snúa aftur. Alþingi
eitt hefur líka vald til að víkja frá
meginreglunni.
Þarna er og sérstakur kafli um
mannréttindi. Reyndar er það ein-
hver lengsti kafli bókarinnar. Höf-
undur segir í upphafi að engin ein-
hlít skilgreining sé til á hugtakinu.
Oftast mun átt við einhvers konar
pólitisk réttindi svo sem tjáningar-
frelsi eða rétt manna til að verja
hagsmuni sína andspænis stjóm-
valdsákvörðunum. Raunar líta ýms-
ir svo á að mannréttindi varði ein-
göngu réttarstöðu einstaklings
gagnvart ríkisvaldinu, og þá oftast
dómsvaldinu. Pólitísku réttindin
gagnast þó einungis fáum útvöldum.
Fæstir tjá sig um stjórnmál á opin-
berum vettvangi og með þeim hætti
að á reyni. Höfundur bendir því á að
hugtakið verði að vera víðara ef það
eigi að þjóna hagsmunum hins al-
menna borgara: »Þannig má
spyrja,« segir hann, »hvort þörfin á
viðunandi lífsskilyrðum, fæði, klæð-
um og híbýlum, er ekki ríkari held-
ur en þörf manna til að njóta tján-
ingarfrelsis, eignaréttar eða ann-
arra borgaralegra og stjómmála-
legra réttinda ef valið stendur á
milli þessara kosta.«
Hluti mannréttindakaflans fjallar
um félagafrelsi en það hefur valdið
nokkram deilum á seinni áram. Eng-
inn efast lengur um rétt þegnanna til
að stofna félög, að vísu. Hitt hafa
Gunnar G.
Schram
Svanur
íslensks
flökku-
manns
í JANÚAR sl. birtist heilsíðu um-
sögn í spænska dagblaðinu La
Vanguardia um Svaninn eftir Guð-
berg Bergsson sem nýkominn er út
í spænskri þýðingu. Höfundur rit-
dómsins, Gregorio Román, er
kunnur gagnrýnandi sem m.a. hef-
ur samið bók um menntamenn á
tímum Francos.
Fögur, grimm
og torræð
Román segir í upphafi: „Guð-
bergur Bergsson, það er ekki hægt
að bera fram nafnið. Hann kemur
frá landi sem heitir Island og það
væri ekki fjarri sanni að kalla það
land þúsund og einnar kaldrar næt-
ur. Hann er sprottinn úr einhverri
minnst þekktu bókmenntahefð ver-
aldarinnar þótt blekkingameistar-
inn Borges þættist þekkja hana
lengst aftur í aldir. Hann skrifar á
íslensku, elsta tungumáli norrænna
þjóða. Nú er komin út eftir hann á
spænsku ein sú fegursta,
grimmasta og torræðasta skáld-
saga sem ég hef lesið um hríð. Hún
ber titilinn „Svanurinn".
„Við höfum lítillega kynnst Guð-
bergi Bergssyni gegnum bækur
hans, þótt verk hans hafi einnig
verið sýnd í leikhúsum og hann hafi
einnig skrifað margar aðrar bækur
sem okkur era ókunnar," skrifar
Román, „en við höfum líka haft
önnur kynni af honum en í gegnum
bækurnar, af þeirri einföldu ástæðu
að hann hefur sótt land okkar heim.
Hann var hingað kominn 1956 án
þess að kunna staf í spænsku, lenti
í Barcelona og kom sér fyrir á gisti-
húsi í „barrio chino“, kínverska
hverfinu, eins og það hét áður en
því nafni var fómað á altari falskr-
ar uppranakenningar eða pólitískr-
ar rétthugsunar."
Román segir Svaninn upplifun
sem feli í sér eitthvað af þessari
ótvíræðu fullnægingu sem öðravísi
bækur gefi, þær sem hvorki tilheyri
hinum hugmyndasnauðu, né hinum
nýtískulegu bókum, sem deild
„skapandi" bókmennta í hinu stóra
forlagi sendi frá sér. Hann lýkur
lofsamlegri umsögn sinni á þessum
orðum:
„Forréttindi bókmenntanna eru
þau að leyfa okkur að ragla saman
þeim tilfinningum sem era sprottn-
ar af þjáningunni og draumnum."
sumir dregið í efa að skylda megi
mann til að ganga í félag og greiða
gjöld til þess gegn vilja og samþykki
hans sjálfs. Hugmyndin að baki
slíkri skylduaðild er auðvitað sú að
þjóðfélagið skiptist svo eindregið
upp í hagsmunahópa að einstak-
lingnum sé ókleift að njóta réttar
síns nema hann standi í skjóli ein-
hverra samtaka. Aðrir benda á að
gjöld, sem stéttarfélög innheimta,
séu sjaldnast notuð til hagsmuna-
gæslu eingöngu. Höfundur veltir
upp hinum ýmsu flötum málsins,
meðal annars » . . . . að réttur til að
ganga í félag hljóti að fela í sér rétt-
inn til að velja að gera það ekki.
Þetta séu tvær hliðar félagafrelsisins
með alveg sama hætti og tjáningar-
frelsið felur ekki aðeins í sér réttinn
til þess að tjá hugsanir sínar heldur
einnig sjálfkrafa réttinn til þess að
tjá þær ekki án þess að það þurfi að
taka fram.» Skylduaðild gildir þó
fortakslaust - ef rétt er skilið - þeg-
ar félagi er af hinu opinbera falið
einhvers konar eftirlitshlutverk.
Hér hefur einungis verið drepið á
fáein atriði sem ætla má að hinn al-
menni borgari láti sig sérstaklega
varða. Ber þó hvergi svo að skilja að
annað efni bókarinnar komi ekki öll-
um við. Þetta er undirstöðurit sem
oft verður vitnað til á komandi ár-
um.
Erlendur Jónsson