Morgunblaðið - 11.03.1998, Blaðsíða 38

MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Rústa á aðstoð við
láglaunaQ ölskyldur
FÉLAGSLEGA
íbúðakerfínu, sem ráð-
ið hefur úrslitum um
framfærslumöguleika
lægst launaða fólksins
sl. 70 ár, á nú að loka.
Við á að taka mark-
aðsvæðing á félagslega
'flánakerfinu með stofn-
un nýs banka, sem á að
standa undir sér með
eigin tekjum, gjöldum
og vöxtum og veita
íbúðarlán á markaðs-
kjörum.
1.200 fjölskyldur
í 50 leiguíbúðir
1.000 fjölskyldur
hafa hingað til árlega fengið íbúðir
gegnum félagslega kerfið. Stór
hluti þessa fólks eða um 600 fjöl-
skyldur af þeim 1.000 er fengið
hafa félagslegar íbúðir árlega hafa
ekki greiðslugetu til að standa
-^j.mdir lánunum sem þessi nýi banki
veitir. Þessum fjölskyldum á að
vísa á leiguíbúðir, sem ekki eru til.
Þegar eru á biðlista hjá Reykjavík-
urborg eftir leiguíbúðum nokkur
hundruð láglaunafjölskyldur. í til-
lögum félagsmálaráðherra er ein-
ungis gert ráð fyrir að veita fjár-
magn til 50 leiguíbúða næstu tvö
árin eftir að nýi bankinn tekur til
starfa. Þó má gera ráð fyrir því að
til viðbótar þeirri þörf sem nú er
fyrir leiguíbúðir bætist við á þess-
um tveim árum 1.200 fjölskyldur.
*Húsnæðisaðstoð við námsmenn,
fatlaða og aldraða er með þessum
tillögum úti í kuldanum. Samt seg-
ir félagsmálaráðherra að verið sé
að breyta kerfinu til að tryggja
betur hag lægst launaða fólksins.
Af hverju á að rústa kerfið?
En af hverju vill félagsmálaráð-
herra stofna þennan nýja banka,
sem úthýsir hundruðum láglauna-
fólks á hverju ári, sem þá á hvergi
höfði sínu að halla? Ráðherra segir
að félagslegar íbúðir standi auðar
um allt land, Byggingasjóður
verkamanna sé á hausnum, útlána-
töp séu mikil og láglaunafólkið
standi ekki undir
greiðslubyrði á íbúð-
unum. Staðreyndirnar
eru aftur á móti þess-
ar:
a) 32 íbúðir af 11
þúsund félagslegum
íbúðum sem til eru
hafa staðið auðar leng-
ur en 1 ár og 79 íbúðir
í 6 mánuði eða lengur.
b) Utlánatöp beggja
byggingalánasjóðanna
voru 65 milljónir á
fjögurra ára tímabili á
sama tíma og útlána-
töp ríkisbankanna og
ýmissa sjóða fyrir-
tækja voru 22 milljarð-
ar króna.
c) Staða byggingasjóðs verka-
manna er slæm, vegna þess að nú-
verandi félagsmálaráðherra skar
niður framlög til sjóðsins um mörg
hundruð milljónir króna.
d) Staðhæfingin um að láglauna-
fólkið geti ekki staðið undir þess-
um lánum er alhæfing sem stenst
ekki. Af 600 fjölskyldum sem feng-
ið hafa 100% lán í félagslega kerf-
inu voru 17% þeirra í vanskilum og
innan við 20 þeirra lentu með íbúð-
irnar í gjaldþroti.
Gerum breytingar sem tryggja
hag láglaunafólks
Þó ég eigi nokkurn hlut að máli
varðandi uppbyggingu félagslega
kerfsins, þá mun ekki standa á
mér að styðja allar breytingar og
byltingar á kerfinu, ef ég er sann-
færð um að þær þjóni betur hag
lægst launaða fólksins. Stjórnar-
andstaðan hefur verið að skoða
breytingar, sem eiga að einfalda
kerfið, létta greiðslubyrði, lækka
fyrningu og gera endursölu og
kaup íbúðanna hagkvæma og
ódýrari fyrir láglaunafólk, ásamt
því að stórefla leiguíbúðir fyrir þá
sem allra verst standa. A kerfinu
hafa komið fram gallar sem á að
leiðrétta, sem frekar eru í fram-
kvæmdinni en löggjöfinni sjálfri,
auk þess sem einstaka sveitarfélög
hafa notað félagslega kerfið meira
600 láglaunafjölskyld-
um á árlega að vísa á
leiguíbúðir sem ekki
eru til, auk þess sem
kostnaður margfaldast
hjá þeim sem fá inni í
nýju lánakerfi, segir
Jóhanna Sigurðar-
dóttir, sem bendir jafn-
framt á að því séu sett-
ar þröngar skorður að
fólk geti nú valið sér
sjálft íbúðir á almenna
markaðnum.
sem félagslega aðstoð við verk-
takaiðnaðinn og atvinnulífið á
staðnum fremur en að þjóna lág-
launafólki. Þess vegna hafa félags-
legar íbúðir orðið dýrar einkum á
landsbyggðinni og í einstaka tilfelli
á höfuðborgarsvæðinu.
Flestir, þ.m.t. verkalýðshreyf-
ingin, telja að byggja eigi breyt-
ingar og lagfæringar á núverandi
kerfi, en ekki rústa það, eins og
íhaldið vill. Og nú Framsóknar-
flokkurinn sem er að framfylgja
stefnu íhaldsins frá síðustu kosn-
ingum.
títgjöld láglauna-
heimilanna aukast
Markmiðið með félagslegum
íbúðum á að vera að tryggja hag
láglaunafólks og veita þeim aðstoð
á viðráðanlegum kjörum. - Tillög-
ur félagsmálaráðherra ganga í
þveröfuga átt.
Þeir sem á annað borð fá fyrir-
greiðslu í nýja bankanum, sem er
vel innan við helmingur þeirra sem
nú fá félagslega íbúð, verða að
greiða meira fyrir lánin en þeir
hingað til hafa gert.
Jóhanna
Sigurðardóttir
Beinn kostnaður sem fólk þarf
að taka á sig til að fá íbúðina er
helmingi hærri en nú er. Aukinn
kostnaður við að fá íbúðina getur
því orðið yfir 100 þúsund krónum
meiri en nú er, m.a. vegna stimpil-
gjalda af lánum sem ekki voru áð-
ur og hærri lántökugjalda. Við sölu
íbúðar þurfa seljendur að greiða
fimmfalt hærri sölulaun en í nú-
verandi kerfi.
Benda má einnig á þrennt sem
eykur strax greiðslubyrði fólks frá
því sem nú er.
I fyrsta lagi þá er það staðfest
m.a. af Húsnæðisstofnun og Ríkis-
endurskoðun að félagslegar íbúðir
á höfuðborgarsvæðinu eru 10%
ódýrari en á almenna markaðnum.
Þetta þýðir strax m.v. 7 milljóna
kr. íbúð 700 þúsund króna viðbót-
arverð sem fólk tekur á sig. Auk
þess verður nú 10% útborgun, sem
fólk þarf að leggja fram ófrávíkj-
anlegt skilyrði fyrir félagslegu
láni. I öðru lagi hætta sveitarfélög-
in að leggja fram til lækkunar á
íbúðarverði 3,5% af kostnaðarverði
íbúðar, sem fólk þarf nú að taka á
sig sjálft. Auk þessa getur
greiðslubyrði orðið allt að 150 þús-
und krónum meiri á ári síðari
hluta lánstímans.
Skemmda gulrótin ráðherrans
Félagsmálaráðherra hefur
óspart notað til að fá fólk til liðs
við einkavæðingu á félagslega
íbúðakerfinu, að nú geti fólk valið
sér sjálft íbúðir á almenna mark-
aðnum. Rétt er að vara fólk við því
horfa blint á þessa beitu ráðherr-
ans, vegna þess að hér er ekki allt
sem sýnist og frelsi fólks til að
velja sér sjálft íbúð settar þröngar
skorður. Gulrótin er nefnilega
skemmd. I fyrsta lagi er hætta á
pólitískri skömmtun vegna þess að
viðbótarlán, sem veita rétt til að
velja íbúð á almennum markaði
gætu orðið fá og eru háð ströngum
skilyrðum m.a. um greiðslugetu
fólks. í öðru lagi er skilyrði fyrir
viðbótarláni háð því að sveitarfélög
hafi sjálf greitt 5% framlag í vara-
sjóð. Geri þau það ekki fá íbúar
þess sveitarfélags ekki viðbótar-
lán. Einnig getur sveitarfélagið
skilyrt lánið því að fólk fái ekki val,
en verði að kaupa félagslegar íbúð-
ir, sem sveitarfélögin hafa leyst til
sín. Hvar er þá valfrelsi fólks um
hvar það kaupir íbúðir? Eftirlit
getur orðið þungt í vöfum, þvi hús-
næðisnefndir þurfa að samþykkja
íbúðirnar og væntanlega skoða
þær íbúðir sem kaupendur hafa
áhuga á, til að tryggja gæði þeirra,
meta viðhaldsþörf o.fl.
Sveitarfélögin fá nú heimild til
að stytta þann tíma að vild sem
þau hafa forkaupsrétt á félagsleg-
um íbúðum sem til eru í dag. Þetta
þýðir að sá sem er í núverandi
kerfi en vill inní nýja kerfið getur
það ekki t.d. í sveitarfélögum þar
sem markaðsverð er lágt. Selji
hann íbúðina á almenna markaðn-
um ber hann sjálfur mismuninn á
markaðsverði og áhvílandi Iánum
hafni sveitarfélagið forkaupsrétti.
Varasjóður tryggir hins vegar
sveitarfélögin leysi þau til sín íbúð,
þar sem markaðsverð er lægra en
lánin sem á henni hvíla.
Er líka verið að plata
sveitarfélögin?
Sveitarfélögin ættu líka að skoða
vandlega þessar breytingar. Hvað
ef fjöldi þeirra sem nú eru í félags-
legum íbúðum og kaupskylda sveit-
arfélaga hvílir á vilja nú losna við
þær íbúðir og komast inní nýja
kerfið? Hvað þýðir það í auknum
útgjöldum sveitarfélaga og meira
fjármagni í húsaleigubætur sem nú
eru á ábyrgð sveitarfélaga, ef stór
hópur bætist við þann sem fyrir er
þarf á leiguíbúðum sveitarfélaga að
halda? Hvað segja þau sveitarfélög
sem staðið hafa skynsamlega að
uppbyggingu félagslegra íbúða, ef
þau nú gegnum framlag sitt í vara-
sjóð, þurfa að fara að greiða mis-
mun á markaðsverði og innlausnar-
verði íbúða hjá öðrum sveitarfélög-
um, sem byggt hafa umfram þörf í
sínu sveitarfélagi? Hvað segja þau
um að félagsmálaráðherra getur
með einu pennastriki hækkað 5%
framlag sveitarfélaga í varasjóð, ef
það dugar ekki til að mæta skuld-
um einhverra sveitarfélaga, sem
byggt hafa félagslegar íbúðar um-
fram þörf. Eiga sveitarfélög sem
vel hafa staðið sig að greiða skuldir
þeirra?
Stöðvum atlöguna
A einum mánuði ætlar ríkis-
stjórnin að keyra í gegn frumvarp
sem felur í sér að rústa félagslega
aðstoð við lægst launaða fólkið án
þess að nokkuð komi í staðinn.
Getur verið að við séum að hverfa
til ársins 1929, þegar þeir verst
settu höfðu hvergi húsaskjól eða
öryggi í húsnæðismálum? Þessa
grófustu atlögu að láglaunafólki
sem sést hefur um margra áratuga
skeið verður að stöðva.
Höfundur er nlþingismaður.
m ■
SLIM-LINE
dömubuxur
frá gardeur
Oðumv
tískuverslun
j V/Nesveg, Seltj., s. 561 1680 ^
Ibúðalánasjóður
PÁLL Pétursson fé-
lagsmálaráðherra hefur
lagt fyrir ríkisstjóm og
stjórnarflokkana frum-
varp um nýja húsnæð-
islöggjöf. Megininni-
hald frumvarpsins er að
leggja Húsnæðisstofn-
un ríkisins niður í þeirri
mynd sem hún er í dag
og stofna nýjan sjóð til
þess að fara með mál-
efni íbúðarkaupenda.
Þá á að sameina bygg-
ingasjóð verkamanna
og byggingasjóð ríkis-
ins og fella þá undir
þennan sjóð.
Kaupskylda sveitar-
félaga afnumin
Ljóst er að þær breytingar á fé-
lagslega íbúðakerfinu sem boðaðar
eru eru til verulegra bóta. Mikil-
vægan kost tel ég vera afnám kaup-
skyldu sveitarfélaga á félagslegum
íbúðum. Þá er það mikið framfara-
skref að skattkerfið leysi mál þeirra
sem falla undir reglur félagslega
íbúðakerfisins.
Húsaleigubætur inn
í skattakerfið
Með þerrri stefnubreytingu sem
félagsmálaráðherra tekur með
frumvarpi þessu væri
góður kostur að skoða
fleiri lausnir á félags-
legri aðstoð samhliða.
Hvernig væri að
skattakerfið leysti af
hólmi húsaleigubæt-
umar?
Húsnæðisstofnun
ríkisins
Það má teljast
merkilegt að ekki skuli
fyrir löngu vera búið
að breyta fyrirkomu-
lagi Húsnæðisstofnun-
ar. Með auknu fram-
boði á hagstæðum lán-
um og bættri þjónustu
lánastofnana hlýtur að vera eðli-
legt að endurskoða hlutverk henn-
ar. Enda hefur færst í vöxt að íbúð-
arkaupendur leiti út á hinn frjálsa
markað með lántöku vegna kaupa á
íbúðarhúsnæði. í frumvarpi félags-
málaráðherra virðist hins vegar
ekki vera gert ráð fyrir því að
leggja almenna húsbréfadeild
stofnunarinnar niður. Þó er rætt
um að hugsanlega geti íbúðalána-
sjóðurinn gert verktakasamning
við lánastofnanir um afgreiðslu
húsbréfa. I meðferð þingsins á
frumvarpinu kemur vonandi fram
sú víðsýni að ein fjármálastofnun á
vegum ríkisins til viðbótar sé ekki
nauðsynleg.
Vandi sveitarfélaga með
félagslegar íbúðir
I frumvarpi félagsmálaráðheira
virðist ekki gert ráð fyrir að finna
lausn á þeim vanda sem mörg sveit-
arfélög standa frammi fyrir vegna
íbúða sem þau hafa leyst til sín
vegna kaupskylduákvæðis núver-
andi laga. Mikilvægt er að samhliða
samþykkt frumvarpsins verði fund-
Ljóst er, segir Qlafur
Aki Ragnarsson, að
þær breytingar á fé-
lagslega íbúðakerfínu
sem boðaðar eru eru til
verulegra bóta.
in lausn á þeim málum. í bráða-
birgðaákvæði við framvarpið er
gert ráð fyrir að sveitarfélög geti
selt íbúðir sem þau eiga. Samhliða
verði þau að gera upp lán á viðkom-
andi íbúð við Byggingasjóð verka-
manna. Ljóst er að þetta ákvæði
hefur litla þýðingu nema að því
gefnu að Byggingasjóður sé í flest-
Ólafur Áki
Ragnarsson
um tilfellum tilbúinn til að afskrifa
hluta af lánum félagslegra íbúða,
eða sveitarfélögin séu tilbúin til að
greiða niður verð íbúðanna. Þær
íbúðir sem skapa mestan vanda hjá
sveitarfélögunum eru dýrar íbúðir
með háum áhvílandi lánum.
Félagslegi íbúðalánasjóðurinn
út á land
Segja má að félagsmálaráðherra
eigi hrós skilið með tilkomu þessa
frumvarps, þó svo að ýmislegt megi
betur fara. Með þeim breytingum
sem hér eru boðaðar væri vel til
fundið að flytja þennan nýja sjóð út
á land. Ráðamenn gætu með því
sýnt skilning á því frumkvæði sem
sveitarstjómarmenn hafa sýnt á
undanfórnum árum og misserum
með sameiningu sveitarfélaga. Sam-
eining styrkir byggðina í landinu og
mikilvægt í kjölfarið að flytja enn
frekar opinbera þjónustu út á land.
Á sl. ári brutu sveitarfélög á Aust-
urlandi blað í sameiningarferlinu
með því að sameina þrjá vel stæða
byggðakjama á Mið-Austurlandi.
Þá hefur Homafjörður sýnt mildð
frumkvæði í eflingu sveitarstjórnar-
stigsins. Þessu frumkvæði og fram-
sýni þarf að hlúa að af hálfu opin-
berra aðila. Hér gæti verið kjörið
tækifæri fyrir félagsmálaráðherra
að sýna þessum byggðarlögum
stuðning í verki með því að velja
sjóðnum stað á öðrum hvorum
þeirra.
Höfundur er sveitarstjóri
á Djúpavogi.