Morgunblaðið - 11.03.1998, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMHJALP
VIÐ SJÚKA
EITTHVERT mesta áfall, sem nokkur fjölskylda getur
orðið fyrir, er alvarlegt slys eða langvinnur sjúkdómur
barns eða foreldris, og segir það sig sjálft, að auk líkam-
legra og sálrænna þjáninga bætast við fjárhagsleg skakka-
föll. í sumum tilfellum kann fjárhagur fjölskyldunnar að
leggjast í rúst. Enginn Islendingur vill horfa upp á slíkar
hörmungar meðbræðra sinna án þess að leggja sitt af mörk-
um til hjálpar, enda hefur samhjálp verið ríkur þáttur í fari
landsmanna allt frá landnámsöld.
I velferðarþjóðfélagi nútímans hefur Tryggingastofnun
ríkisins verið falið það hlutverk að annast hjálp samfélags-
ins við sjúka og aldraða. Almennt séð gegnir stofnunin
þessu hlutverki vel og eins og til er ætlast, þótt á stundum
sé deilt um bótaupphæðir og hversu víðtækur stuðningurinn
eigi að vera. A hverju ári koma þó upp tilfelli, þar sem að-
stoðinni er greinilega ábótavant. Það er fyrst og fremst
vegna langrar dvalar erlendis vegna lækninga.
Samkvæmt reglum Tryggingastofnunar eru í þeim tilvik-
um greiddir dagpeningar með sama hætti og til ríkisstarfs-
manna, sem dvelja erlendis við þjálfun, nám og eftirlitsstörf.
Eftir þriggja mánaða dvöl lækka dagpeningarnir um fjórð-
ung. Þessar dagpeningagreiðslur duga sjálfsagt í mörgum
tilfellum, en í öðrum ekki, og er þá nauðsynlegt, að Trygg-
ingastofnun hafi úrræði til að bæta úr því. Á það má benda,
að ríkisstarfsmenn við störf erlendis eru væntanlega full-
frískir og hafa allt aðra möguleika til að bjarga sér en fár-
sjúkt fólk og fylgdarmenn þess. Ríkisstarfsmennirnir eru
auk þess á fullum launum, en foreldri, sem fylgir barni sínu,
missir í mörgum tilfellum laun sín, en verður þó ef til vill að
halda uppi heimili á Islandi með öllum þeim útgjöldum, sem
því fylgir í nútíma þjóðfélagi. Tryggingastofnun þarf að taka
tillit til þessa, hver sem viðmiðun fjármálaráðuneytisins er
um greiðslur til ríkisstarfsmanna við allt aðrar aðstæður.
Það er ekki boðlegt, að Tryggingastofnun hafi ekki svig-
rúm til að víkja frá almennum reglum í þeim tilvikum, þar
sem sjúkrameðhöndlun erlendis leiðir óbærilega fjárhags-
örðugleika yfir fjölskyldur. Nóg er nú samt, sem þetta fólk
þarf að þjást, og varla er um svo mörg sjúkratilfelli að ræða,
að kostnaðurinn við aukna aðstoð sé óviðráðanlegur fyrir
þjóðfélagið. Að þessu þurfa heilbrigðis- og tryggingayfir-
völd að hyggja.
BANDARÍSK
MENNIN G ARÁHRIF
BANDARÍSKI sagnfræðingurinn, dr. Richard Pells, sem
rætt var við í Morgunblaðinu í gær heldur því fram að
bandarísk menningaráhrif séu ekki jafnmikil í Evrópu og
löngum hefur verið haldið fram. Pells segir að Evrópumenn
hafi vissulega tekið upp margt úr bandarískri fjöldamenn-
ingu en iðulega umbreytt því og lagað að eigin siðum og
menningu. Sem dæmi bendir Pells á skyndibitafæði sem
hefur verið lagað að smekk Evrópubúa. Hann segir að þegar
Evrópubúar fárist yfir bandarískum áhrifum á menningu
sína horfi þeir jafnan fram hjá öðrum áhrifaþáttum, svo sem
bakgrunni fólks og starfi. „Stundum er „Big Mac“ líka bara
„Big Mac“ en ekki einhver hugmyndafræði eða tilraun til að
umhverfa menningarlegu gildismati þess sem borðar hann.
Sú staðreynd að fólk hefur gaman af bandarískum kvik-
myndum og sjónvarpsþáttum og þykir gott að borða
MacDonalds hamborgara þýðir ekki endilega að viðkomandi
sé að tileinka sér eða samþykkja bandarískan lífsstíl og lífs-
gildi, ekkert frekar en að Bandaríkjamaður sem keyrir um á
Volvo sé að tileinka sér sænsk lífsgildi."
Pells varar við tilhneigingu evrópskra ríkja til að vernda
þjóðmenningu sína fyrir utanaðkomandi áhrifum en það hafi
í mörgum tilfellum unnið gegn eðlilegri framþróun. Hann
telur að í grundvallaratriðum verði að leyfa markaðslögmál-
unum að ráða, sé eftirspurn eftir bandarískum kvikmyndum
sé réttast að svara henni. Pells telur raunar að óttinn við að
láta markaðslögmálið ráða í menningarmálum sé ástæðu-
laus, sagan hafi leitt í Ijós að það sé engin sjálfsögð fylgni á
milli markaðsvæðingar og vondrar listar.
Viðhorf Pells eru athyglisverð. Vafalaust er það rétt að
ótti Evrópubúa við bandarísk menningaráhrif sé að mörgu
leyti öfgakenndur og að aðrir þættir ráði meiru um mótun
menningarvitundar þjóða en erlend áhrif. Því verður hins
vegar vart á móti mælt að útbreiðsla bandarískrar fjölda-
menningar er gríðarlega mikil og hlýtur að hafa mótandi
áhrif á önnur þjóðfélög að einhverju leyti.
Einn Dalvíkinganna sem bjargac
Frábært
að heyra í
björgunar-
monnunum
Aðgerðum til bjargar fímm Dalvíkingum
lauk um hádegisbil í gær þegar þeir komu
til byggða með björgunarsveitarmönnum.
Margrét Þóra Þórsdóttir, Kristján Krist-
jánsson, Jóhannes Tómasson og Ragnar
Axelsson fylgdust með málalokum.
—
AÐ kom aldrei sú stund að
við efuðumst um að okkur
yrði bjargað og það var frá-
bært að heyra í vélsleðunum
þegar björgunarmennimir komu.
Þeir eru hetjur," sagði Birkir Braga-
son, einn fimmmenninganna frá Dal-
vík eftir að hann kom úr læknisskoð-
un á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri laust eftir hádegi í gær. Þar
dvöldu þeir aðeins í um hálfa aðra
klukkustund og voru þá útskrifaðir
enda vel á sig komnir miðað við 36
tíma dvöl í snjóbyrgi í 1.200 metra
hæð á Þorbjamartungum rétt vestan
við Hraunárdal.
Birkir hafði orð fyrir hópnum og
með honum vora Hlini Gíslason,
Hörður Másson og bræðurnir Gunnar
og Haukur Gunnarssynir. Ásamt
Birki spjallaði Stefán Gunnarsson við
fjölmiðla, en hann var einn þeirra
þriggja sem gengu til byggða að
morgni mánudags til að láta vita um
ferðir hópsins. Með Stefáni í fór þá
vora Rnstbjörn Arngrímsson og
Marinó Ólason. Mennirnir era allir
frá Dalvík og nágrenni og milli tví-
tugs og þrítugs. Stefán fór aftur á
fjallið með björgunarsveitarmönnum
frá Dalvík. Héldu þeir á snjóbíl upp
Kaldbaksdal út frá Öxnadal á móts
við sæluhúsið Sesseljubúð.
Birkir var spurður hvernig þessi
langa vist á fjallinu hefði verið:
„Hún var ágæt, við voram blautir
en samt ekki mjög kaldir og ástandið
á okkur var nokkuð gott og enginn
hafði orðið fyrir kali. Við drápum tím-
ann með því að reyna að halda á okk-
ur hita, sváfum eða dottuðum aðeins
öðra hverju."
Reiðubúnir að dvelja
á fjallinu annan sólarhring
Misstuð þið aldrei vonina?
„Nei, við vissum af góðum mönnum
á leiðinni til okkar og efuðumst aldrei
um að þeir þrír sem fóru niður í
Djúpadal myndu ná á leiðarenda. Við
vorum reiðubúnir að dvelja annan sól-
arhring á fjallinu og vorum búnir að
ákveða að sjá til eftir það. En það var
ánægjulegt að sjá snjóbflinn. Þá vor-
um við drifnir í þurr ullarfót og teppi
og inn í bílinn og svo var haldið af
EFTIR læknisskoðun á FSA fengu I
stað,“ en áður höfðu vélsleðamennirn-
ir sem fyrst komu að þeim geflð það
litla nesti sem þeir áttu eftir og hlúð
að þeim. En hvernig höfðu vélsleða-
mennirnir fundið þá?
„Við höfðum eina stöngina á
vélsleðanum uppúr og þeir höfðu séð
hana en vissu líka nokkurn veginn
hvar við voram því skyggnið var lítið
sem ekkert," sagði Birkir. „Við heyrð-
um í sleðunum og rakum út og það
var frábært að heyra í þeim.“
Birkir sagði þá fímmmenninga hafa
haft baunir og eitthvað smálegt að
nærast á en erfiðast var með vökva:
„Við reyndum að bræða snjó í plast-
vösum innan á okkur og það varð að
duga.“
Einu sinni töldu þeir sig heyra í
flugvél og sagði Birkir þá hafa snarað
Leitar- og bjöi
aðgerðin í hnc
HÉR verður stiklað á stóru í leitar- og
björgunaraðgerðunum.
Síðdegis á sunnudag
Farið að óttast um átta vélsleðamenn
frá Dalvík sem ekki komu fram, þar
sem þeir höfðu gefíð í skyn, í Þormóðs-
staðadal í austanverðum Eyjafírði.
Sunnudagur kl. 20
Óskað eftir aðstoð Flugbjörgunar-
sveitar Akureyrar og Hjálparsveitar
skáta á Akureyri.
Sunnudagskvöld og nótt
Björgunarsveitamenn í skálum á
hálendinu austan og sunnan við Eyja-
fjörð og dölum þeim megin og innst í
firðinum. Eknar allar aðalleiðir milli
Laugafells og byggða. Hvasst og skaf-
renningur.
Mánudagur kl. 6.20
Þyi’lusveit Landhelgisgæslunnar
ræst út.
Mánudagsmorgunn
Þyrla og björgunarsveitir leita
áfram og leitarsvæðið stækkað. Kall-
aður til liðsauki frá sveitum í ná-
grannabyggðum, m.a. Dalvík, Húsa-
vík, Þingeyjarsýslum og Skagafirði.
Sveitir í Ólafsfirði og Siglufirði í við-
bragðsstöðu. Veður enn afleitt.
Hádegi á mánudegi
Leitarsvæðið útvíkkað enn og
björgunarsveitir sunnan heiða settar í
viðbragðsstöðu.
Mánudagur kl. 12.55
Tilkynnt að þrír menn hafi komist
að innsta bæ í Djúpadal, Stóradal.
Þeir sögðu félaga sína fimm enn haf-
ast við í snjóbyrgi í um 1.200 m hæð
rétt vestan við Hraunárdal þar sem
heita Þorbjamartungur.
Mánudagur kl. 13
Leit hætt á öllum svæðum og verk-
efnið einangrað við að ná fimmmenn-
ingunum. Þyrlan bíður átekta á Akur-
eyrarflugvelli; ráðgert að senda hana
ef lægir.
Mánudagssíðdegi
Björgunarsveitarmönnum stefnt á
vettvang úr þremur áttum. Sex
vélsleðamenn halda frá Laugafelli í
norðurátt. Hópur vélsleðamanna legg-
ur upp úr Djúpadal og þrír menn á
snjóbfl og 8 sleðamenn í kjölfarið aka
upp frá Öxnadalsheiði um Kaldbaks-
dal. Enn hvasst og skafrenningur á
öllu svæðinu.
Mánudagur kl. 18
Vélsleðamenn sem lögðu upp úr
Djúpadal eiga í erfiðleikum, m.a.
vegna snjóleysis. Skíða- og göngu-
menn sendir af stað þá leiðina.
Mánudagur kl. 19
Flugvél Flugmálastjórnar sveimar
yfir svæðinu. Hlutverk hennar að end-
urvarpa fjarskiptum milli hópa og við
björgunarmiðstöðina. Engum hópi
björgunarmanna tekst að nálgast vett-
vang svo neinu nemi.
Mánudagur kl. 21.15
Fokker flugvél Landhelgisgæslunn-
ar lendir á Akureyrarflugvelli með 30
skíðamenn úr björgunarsveitum af
höfuðborgarsvæðinu. Leitarstjórn
segir nú alla sterkustu björgunar-
menn landsins freista þess að komast
til Dalvíkinganna.
Mánudagskvöld
Skíðamenn sendir af stað úr Djúpa-
dal og nýr hópur fer af stað úr Va-
skárdal úr Öxnadal. Flugmálastjórn-
arvélin lendir til eldsneytistöku og fer
SNJÓBÍLLINN frá Dalvík sem sótti
upp á þjóðveginn við Sesseljubúð
an 11 í ga
í loftið á ný klukkan 23.45.
Þriðjudagur kl. 01.10
Fyrstu björgunarmennirnir komast
á vettvang, þrír vélsleðamenn. Þeir
höfðu verið á ferðinni allan mánudag-
inn, komu sunnan úr Laugafelli, áðu í