Morgunblaðið - 28.10.1998, Blaðsíða 38

-38 MIÐVIKUDAGUR 28. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
Á KÓÐAVEGI OG HEIM
„SAMKVÆMT
áreiðanlegum heimild-
um mun Alþingi á
næstu vikum ræða
frumvarp til laga sem
breyta munu fyrir-
komulagi kosninga á Is-
landi.
Hugmyndin er sú, að
öllum þeim, sem ósam-
mála eru stefnu stjórn-
^valda á hverjum tíma,
er ætlað að sækja um
kosningaleyfi til kosn-
ingastjóra ríkisins. Til
þess að girða fyrir
hvers konar þrýsting
munu nöfn þeirra verða
dulkóðuð, ekki einu
sinni, heldur þrisvar, og aðeins í
aðra áttina. Allir, sem mæta ekki á
kjörstað, verða taldir stuðnings-
menn ríkisstjórnarinnar með þöglu
samþykki sínu.
Þá er einnig á döfinni, að forsæt-
isráðherrann efni til kynningar-
funda um land allt, þar sem hann
mun útskýra fyrir íslendingum
þetta kosningafyrirkomulag með
einfoldum orðum. Það yrði ekki til
. þess að veikja lýðræðið á nokkurn
hátt, heldur styrkja það, þar sem
skoðanir 100% kjósenda væru kunn-
ar.
Heimildarmenn segja ennfremur
að hugmyndin sé runnin undan rifj-
um erlendra auðkýfinga, sem hug
hafa á að fjárfesta í stóriðnaði á ís-
landi, t.d. áliðnaði, fiskiðju og land-
búnaði í stórum stíl. A væntanlegum
blaðamannafundi mun dómsmála-
ráðherrann geta þess, að það sé vafa
undirorpið, að hægt verði að iaða
«• hina erlendu fjárfesta til landsins án
tilkomu slíkra kosningalaga.
Fáir þeirra, sem vita um tilvist
frumvarpsins, efast um að það verði
samþykkt í þinginu.
Ekki er búist við nema nokkrum
andmælaröddum úr hópi sérfræð-
inga. En þar sem öruggt er talið að
meirihluti þjóðarinnar muni styðja
frumvarpið er ekki talin ástæða til
að taka tillit til álits þeirra, né skoð-
ana stjómarandstæðinga eða félaga
verkalýðssamtaka.
Evrópusambandið mun hugsan-
_.lega einnig halda uppi andófi. Ekki
er heldur talin ástæða til að gefa
gaum umvöndunum úr þeirri átt,
þar sem Island er ekki í ES og Evr-
^ ópa er ekki á dagskrá.
‘ Erlend tímarit og dagblöð hafa
haft veður af frumvarpinu vegna
fréttaleka og gagnrýnt
það. Alit þeirra er þó
talið marklaust vegna
skilningsleysis útlend-
inga á séríslenskum að-
stæðum.
Ég held að allir geti
verið sammála um að
framangreind lýsing sé
hryllingur, sem enginn
gæti sætt sig við. Þjóð-
in myndi rísa upp. Sem
betur fer myndi tæþ-
lega nokkur heilbrigð-
ur stjórnmálamaður
leggja slíkt til eða þjóð-
in gangast inn á það.
Þetta er einfaldlega
handan þess, sem hægt
er að ímynda sér að gæti gerst.
Hvernig stendur þá á því, að sam-
bærilegir atburðir þessum eiga sér
stað í dag á Islandi og á ég þar við
frumvarp það sem nú er í umfjöllun
á Alþingi um „miðlægan gagna-
grunn á heilbrigðissviði“?
Talsmenn frumvarpsins hafa með
framferði sínu valdið mörgum mikl-
um vonbrigðum. Þeir virðast gera
sér far um að drepa niður alla gagn-
rýni hverskonar með ósannfærandi,
lítillækkandi og næstum því hroka-
fullum hætti.
Gefa verður samt fyiirtækinu Is-
lensk erfðagi-eining (IE) og heil-
brigðismálaráðuneytinu hæstu ein-
kunn fyrir að telja svo mörgum trú
um að einkahagsmunir fjárhættu-
spilara, sem kallast áhættufjárfestar
manna á millum, fari yfirleitt saman
við almannahagsmuni því að aðeins
á þennan hátt er mögulegt að rétt-
læta frumvarp til laga sem er sniðið
að sérþörfum einkafyrirtækis.
IE og heilbrigðismálaráðuneytið
forðast umræður um kjarnaatriði
eins og heitan eldinn. Þetta hefur
þeim tekist býsna vel og með því
hafa þau dregið athyglina frá hinu
raunverulega markmiði: sölu heillar
þjóðar fyrir fáeina silfurpeninga.
Það mætti hugsa sér eina skýr-
ingu á þeirri miklu vinnu og fjár-
munum, sem lögð hafa verið í áróð-
ursherferð IE að undanförnu. Fyr-
irtækið hlýtur að óttast mjög að
gæsin með gulleggin gangi því úr
greipum.
Ég ber virðingu fyrir læknum,
tölvufræðingum, lögfræðingum og
öðrum þeim, sem reynt hafa á fágað-
an, kurteislegan en rökrænan hátt
að benda á hina raunverulegu
ásjónu slíks gagnagrunns: ólýðræð-
islega, óþarfa, hættulega, Ola' unna
og að öllum líkindum í blóra við
Mannréttindasáttmála Evrópu.
Ég spyr í fullri einlægni: Hvernig
er hægt að vera kurteis, akademísk-
ur og ósnortinn, þegar IE og heil-
brigðisráðuneytið tala eins og frum-
varpið um gagnagrunn sé þegar frá-
gengið mál?
Kjarni máls míns er: Þjónar þetta
frumvarp almannahagsmunum, og
einungis almannahagsmunum eða
eru einkahagsmunir hafðir í fyrir-
Umræddur gagna-
grunnur er ærið
áhyggjuefni, segir
Heinz Joachim Fischer,
og ætti að vera okkur
öllum til umhugsunar.
Fræ misnotkunar eru í
honum falin.
rúmi? Er frumvarpið þolanlegt frá
lagalegum og siðferðilegum sjónar-
hóli? Er það nauðsynlegt til að ná
markmiðum vísindalegra rann-
sókna?
Það hlómar eins og persónuvernd
sé úrelt hugtak, sem heyrir sögunni
til! Við lifum í nútíma þjóðfélagi,
ekki satt, þar sem allt er gott og
blessað og réttlætanlegt í þágu vís-
indanna og sérlega ef hafa má af því
tekjur.
Þetta er rangt.
Þörf til vísindalegra rannsókna
má aldrei hefta frelsi einstaklings-
ins. Byltingar hafa verið gerðar og
stríð háð til að vernda þetta frelsi,
sem er dýrmætasti fjársjóður evr-
ópskrar menningar og lýðræðishefð-
ar.
Persónufrelsið má ekki eyðileggja
með einu pennastriki.
Hollenskur sérfræðingur um sið-
fræði í rannsóknum, Peter J.
Hustinx, benti nýlega á að gagna-
grunnur fullnægi ekki grundvallar-
kröfum lýðræðisins.
Tölvufræðingar og stærðfræðing-
ar segja okkur, að öryggi gagna-
grunnsins sé alfarið ófullnægjandi.
Vísindamenn segja okkur, að fyr-
irhugað frumvarp geti orðið dragbít-
ur á vísindaiðkun Islendinga.
Læknar efast um að lyrirhugaður
miðlægur gagnagrunnur sé raun-
Heinz Joachim
Fischer
AFTUR
verulega í þágu íslenskra læknavís-
inda.
Hvenær munu IE og heilbrigðis-
ráðuneytið gera sér grein íyrir, að
frumvarpinu sé ábótavant í grund-
vallaratriðum?
Virtasta og víðlesnasta tímarit
Þjóðverja, „Der Spiegel", birti grein
um ÍE fyrir stuttu (28/1998). „Der
Spiegel“, sem talar aldrei tæpi-
tungu, en leggur sig jafnframt í líma
við að hafa sín rök sem grundvöll
fyrir hverju máli sem það tekur fyr-
ir, ógnaði á sinn sérstaka grófa hátt
föðurlandsást Islendinga með því að
gagmýna íslenskan borgara og ís-
lenskt fyrirtæki. Þessi raddtegund
er, því miður, ennþá lítið þekkt hér-
lendis.
Eitt stærsta dagblað Svisslend-
inga, „Det Tagesanzeiger" birti
grein um IE fyrir stuttu (3. okt. sl.)
með fyrirsögninni: „Islendingar, til-
raunamýs okkar“ („Die Islander,
unsere Labormáuse"). I langri grein
þeirra telja þeir m.a. að föðurlands-
ást íslendinga sé svo sterk, að vís-
indamaður með óljós og vafasöm
markmið („Dunkelmann der Gene“)
getur komist upp með hvað sem er
með því einu að höfða til rótgróins
þjóðarstolts íslendinga.
,,Okkur er ekki tamt þetta orðalag
á íslandi," sagði áhugasamur maður
um málefnið við mig. Afleiðingar
þessa sjónarmiðs „að tala ekki
svona“ verða skýrari með degi
hverjum. Frumvarpið getur orðið að
lögum. Það getur valdið trúnaðar-
bresti milli almennings og lækna.
En hinn óbreytti borgari mun yppa
öxlum og fullur lotningar klappa
fyrir hinum stórkostlegu afrekum
framsýns vísindamanns. Allt og
sumt.
Er ekki nú þegar fyrir hendi næg-
ur fjöldi gagnagrunna, sem áhrif
hafa á einkalíf okkar? Menn eru
orðnir tilfinningasljóir, enda vanir
átroðningi, sem byggist á erfða-
skrám, kennitölu, skattskrám, við-
skiptakortum, fríkortum o.s.frv. All-
ir vita hvort sem er allt um alla og
láta sér því í léttu rúmi liggja þegar
gengið er enn lengra.
Umræddur gagnagrunnur er ærið
áhyggjuefni og ætti að vera okkur
öllum til umhugsunar. Fræ misnotk-
unar eru í honum falin. Grundvallar-
persónurétti er ógnað.
Dyrum verður svipt upp fyrir inn-
rás í helstu leyndardóma einkalífs
okkar allra og einnig fyrir græðgi,
fjárkúgun og spillingu.
Með bestu kveðju frá George
Orwell.
Góður vilji þeiiTa, sem dulkóða
gögn einni sinni, þrisvar eða jafnvel
fimmtíu sinnum, getur aldrei komið
í veg fyrir misnotkun.
Þeir sem halda öðru fram, segja
ósatt vitandi eða óafvitandi.
Að gera hverjum þeim, sem ekki
vill fara inn í grunninn, það að þögn
sé sama og samþykki, er afar ólýð-
ræðislegt. Um það eru fagmenn
nokkuð sammála.
Ég geri ráð fyrir því, að starfs-
menn ÍE í dag séu heiðvirðir og
sannir vísindamenn með lifandi
áhuga á velferð almennings og vís-
indarannsókun og þiggi fé til þess
eins. En hvað um framtíðina?
Skemmdu epin eru víða. Viðtal
Morgunblaðsins við dr. Ross Ander-
son þ. 13. október sl. verður aldrei of
oft lesið.
Við höfum auk þess enga trygg-
ingu fyrir því að þeir sem gagna-
grunninum stjórna, muni halda sig
við læknisfræðileg gögn einvörð-
ungu. Gefa má einfalt dæmi: það er
vel þekkt, að matar- og drykkjar-
venjur og umhverfisþættir hafa
áhrif á þróun sjúkdóma. Hér er m.a.
um að ræða þætti sem tengjast tekj-
um og lífsvenjum. Því verður að
ætla upplýsingum um laun, skatta,
ferðalög, fæðu, áfengi, íþróttaiðkun,
heimilishagi, svefnvenjur, o.s.frv.
o.s.frv. stað í grunninum, allt í þágu
vísinda og heilsu. Þetta eru að vísu
vangaveltur og auðvitað fráleitar.
Eða er svo?
Ekki ef litið er til þess, að rekstr-
arleyfishafinn muni hafa eftirlit með
sér sjálfur. Það er barnaskapur að
ætla, að ásetningurinn einn að koma
í veg fyrir misnotkun, muni hindra
hana.
Eina leiðin til að koma í veg fyrir
misnotkun er að gagnagrunnur í
þessari mynd verði ekki til.
Þetta eru raunar ástæður þess, að
engir slíkir gagnagrunnar hafa verið
á stofn settir fram að þessu.
Svo vitnað sé til Rómverja: Obsta
pricipiis, kæfum það í fæðingu.
Kaldhæðnisleg er sú hugmynd að
ef slíkt frumvarp hefði komið fram í
Indónesíu, þar sem ég eyddi all-
nokkrum tíma ævi minnar, hefðu allir
Indónesíubúar hlegið sig hása. „Aha,
enn ein tilraun Föður Forseta og
hans nóta til að hafa okkur að fíflum,
eins og við íyrri hneyksli og launráð."
En Island er, að sjálfsögðu, ekki
Indónesía og svona hneyksli, að
sjálfsögðu, eiga sér aldrei stað hér.
Ég hlýt því að hafa misskilið eitt-
hvað. Ef einhver vildi vera svo vænn
að upplýsa mig um kjarna málsins
væri það vel þegið.
Höfundur er stjómmálafræðingur
og hagfræðingur.
BRIPS
Umsjón Aniór (1.
Ragnarsson
Bridsfélag Kópavogs
Opna Kópavogsmótið, Stórmót
Bridsfélags Kópavogs og Sparisjóðs
Kópavogs, var haldið laugardaginn
24. október.
Verðlaun hlutu:
Jóhann Stefánsson - Guðmundur Baldursson 44
Vilhjálmur Sigurðss., jr. - Gunnlaugur Sævarss. 44
■ Birna Stefnisdóttir - Aðalsteinn Steinþórss. 35
Hrólfur Hjaltason - Oddur Hjaltason 35
Erlendur Jónsson - Sveinn R. Eiríksson 25
Lokið er 10 umferðum (2 kvöld) í
aðaltvímenningi BK.
Staðan eftir 10 umferðir:
Jón St. Ingólfsson - Sigurður Ivarsson 69
Magnús Aspelund - Steingrímur Jónasson 55
Ragnar Bjömsson - Siguróur Sigurjónsson 47
Ragnar Jónsson - Murat Serdar 40
Armann J. Lárusson - Jens Jensson 38
Bestum árangri 2. kvöldið náðu
eftirtalin pör:
Ármann J. Lárusson - Jens Jensson 48
, Jón St. Ingólfsson - Sigurður Ivarsson 31
Gísli Tryggvason - Leifur Kristjánsson 26
MeðalskorO
Bridsfélag Reykjavíkur
Póllandstvímenningur
3. kvöldið af 7 var spilað í Pól-
landstvímenningnum miðvikudag-
_ inn 26. október. Þar með lauk Hipp-
lhopp hlutanum. Efstu 24 pörin
unnu sér rétt til að spila í Varsjár-
úrslitunum.
Pau eru: Sigtryggur Sigurðsson - Bragi
Hauksson, Orn Arnþórsson - Guðlaugur R. Jó-
hannsson, Karl Sigurhjartarson - Þorlákur
Jónsson, Aron Þorfínnsson - Snorri Karlsson,
Gísli Hafliðason - Ólafur Þór Jóhannsson, Hall-
grímur Hallgrímsson - Sigmundur Stefánsson,
Jón Þorvarðarson - Sverrir Kristinsson, Ragn-
ar Magnússon - Kristján Blöndal, Aðalsteinn
Sveinsson - Sigurjón Karlsson, Hrafnhildur
Skúladóttir - Soffía Daníelsdóttir, Haukur
Ingason - Sigurður B. Þorsteinsson, Hanna
Friðriksdóttir - Kristjana Steingrímsdóttir,
ísak Örn Sigurðsson - Helgi Sigurðsson,
Hjálmar S. Pálsson - Gísli Steingrímsson, Guð-
mundur Sv. Hermannsson - Helgi Jóhannsson,
Ómar Olgeirsson - Kristinn Þórisson, Jón
Steinar Gunnlaugsson - Gylfí Baldursson, Dan-
íel Már Sigurðsson - Vilhjálmur Sigurðsson jr.,
Ragnheiður Nielsen - Hjördís Sigurjónsdóttir,
Sverrir G. Kristinsson - Guðmundur Péturs-
son, Steinberg Ríkarðsson - Ólafur Steinason,
Páll Bergsson - Gissur Ingólfsson, Jón H.
Hilmarsson - Guðbjörn Þórðarson og Jakob
Kristinsson - Ásmundur Pálsson.
Ef pör hafa áhuga á að koma inn
í mótið þá er opið fyrir öll pör að
koma og spila í Prins póló-úrslitun-
um. Góð verðlaun í báðum úrslit-
um.
Föstudagskvöldið 23. október var
spilaður Mitchell-tvímenningur með
þátttöku 28 para. Spilaðar voru 13
umferðir með 2 spilum á milli. Með-
alskor var 312 og efstu pör voru:
NS
Björn Björnsson - Friðrik Steingrímsson 370
Þórir Leifsson - Óli Bjöm Gunnarsson 363
Kjartan Jóhannsson - Þórður Sigfússon 341
Þorsteinn Joensen - Erlingur Einarsson 340
AV
Árni Hannesson - Baldur Bjartmarsson 382
Maria Ásmundsd. - Steindór Ingimundars. 382
Böðvar Magnússon - Brynjar Jónsson 367
Þorsteinn Karlsson - Jökull Kristjánsson 337
Að tvímenningnum loknum var
spiluð Miðnæturútsláttarsveita-
keppni með þátttöku 8 sveita. Til
úrslita spiluðu sveitir Baldurs
Bjartmarssonar (Árni Hannesson,
Jón Viðar Jónmundsson og Agnar
Kiistinsson) og Kristins Karlssonar
(Friðrik Jónsson, Böðvar Magnús-
son og Brynjar Jónsson). Sveit
Kristins sigraði í æsispennandi leik
með 30 impum gegn 23.
Föstudagskvöld BR eru eins-
kvölds tölvureiknaðir tvímenningar,
Mitchell og Monrad Barómeter til
skiptis. Að tvímenningnum loknum
er spilurum boðið að spila í Miðnæt-
ur útsláttarsveitakeppni. Spilaðir
eru 6 spila leikir. Spilamennska
byrjar kl. 19.00 og sveitakeppnin
byrjar yfirleitt rétt fyrir kl. 23.
Bridsfélagið Gosi elsta starfandi
bridsfélag á Vestfjörðum
HALLGRÍMUR Sveinsson á
Hrafnseyiú sendi þættinum langan
pistil um Bridsfélagið Gosa á Þing-
eyri, en félagið varð fertugt í vetur.
Hluti bréfsins fer hér á eftir:
Bridsfélagið Gosi á Þingeyri í
Dýrafirði er orðið fertugt, en félagið
var formlega stofnað 18. marz 1958
og er ekki vitað annað en það sé
elsta starfandi bridgefélag á Vest-
fjörðum. Stofnfélagar voru 31 tals-
ins. Eins og flestum ætti að vera
kunnugt, var það bandaríski brids-
spilarinn Ely Culbertsson og kona
hans, Josephine, sem bjuggu til
fyrsta sagnkerfi í brids, sen náði al-
mennri útbreiðslu, en vistin var
auðvitað undanfari bridssins. En
það var ekki íyrr en upp úr 1930
sem sagnkerfi þeirra hjóna var að
fullu mótað og að sjálfsögðu fóru
Þingeyringar að spreyta sig á þess-
ari merkilegu íþrótt upp úr því.
Margs konar sagnkerfí hafa verið
notuð innan stokks hjá Gosa, bæði
heimatilbúin að nokkru og aðfengin,
en það er eiginlega sér fræðigrein
sem ekki verður farið nánar út í
hér. Þó skal þess getið, að eitt sinn
urðu tveir ónafngreindir menn
efstir í tvímenningi, eins og lög gera
ráð fyrir. Spiluðu þeir eftir eigin
höfði að verulegu leyti. Sá sem hafði
forsögnina talaði þá um að það væri
best að hætta nú á toppnum og
mæta ekkert næstu spilakvöld og
láta sjá. Það varð þó ekki. Auðvitað
urðu þessir heiðursmenn lægstir í
næstu þrjú skipti sem spilað var.
Svona er spilagengið valt!
Arið 1957 var farið að tala af al-
vöru um að stofna félag og varð það
úr árið eftir, sem áður segir. Hefur
verið spilað af meiri og minni þrótti
öll þessi ár, enda hefur ekkert stað-
ið upp á stjórn félagsins að reka
það með mátulega harðri hendi.
Hafa Gosafélagar oft sigrað á stór-
mótum, bæði innan fjarða á Vest-
fjörðum og annars staðar á landinu.
Fyrstu stjórnina skipuðu Tómas
Jónsson frá Gili, formaður, Davíð
H. Kristjánsson frá Neðri-Hjarðar-
dal, ritari og Guðmundur Andrés-
son frá Brekku, gjaldkeri. Þeir
Tómas og Davíð hafa setið mjög
fast í stjórninni og sitja enn, því
þeir voru endurkjörnir á afmælis-
aðalfundi félagsins fyrir nokkrum
dögum, ásamt Guðmundi Friðgeir
Magnússyni frá Hrauni, sem kom
inn í stjórnina eftir að Guðmundur
Andrésson flutti suður nokkrum ár-
um eftir stofnun félagsins. Gunnar
heitinn Jóhannesson frá Ásgarðs-
nesi var framkvæmdastjóri félags-
ins í áratugi og er það mál manna,
að stjórnin hefði varla getað fengið
betri eða áhugasamari fram-
kvæmdastjóra. Stjórnarseta þeirra
Tómasar og Davíðs er nú orðin svo
löng, að hún hlýtur að vera eins-
dæmi í bridssögunni og þó víðar
væri leitað.
Bridsfélag Hreyfils
NU ER lokið fjórum umferðum í
aðalsveitakeppninni og er staða
efstu sveita þessi:
Sigurður Steingn'msson 87
Vinir 78
Friðbjörn Guðmundsson 77
Guðjón Jónsson 73
Anna G. Nielsen 71
Alls taka fjórtán sveitir þátt í
mótinu. Spilað er á mánudagskvöld-
um í Hreyfilshúsinu.