Morgunblaðið - 01.12.1998, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1998 13
FRÉTTIR
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri segir vaiið hafa staðið um tvennt
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri segir að ástæður
þess að borgarstjórnarmeirihlutinn
hefur lagt fram tillögu um hækkun
útsvars úr 11,24% í 11,99% fyrir ár-
ið 1999 séu tvíþættar. Annars vegar
hafi ríkið allt frá 1990 velt auknum
verkefnum yfir á sveitarfélögin og
ásælst tekjur þeirra í sífellt auknum
mæli. Hins vegar hafi verið veruleg-
ur halli á borgarsjóð frá 1990-1994
og borgarsjóður safnað 8,3 milljörð-
um kr. í skuldir. Borgarstjóri segir
að hækkun útsvars nægi til að hægt
verði að reka borgarsjóð án halla á
næstu árum.
Borgarstjóri segir að fram hafi
komið á fjármálaráðstefnu sveitar-
félaganna um fjárhagsleg samskipti
þeirra og ríkisins frá 1990 til 1997
að aukin verkefni og skerðing á
tekjum sveitarfélaga nemi 15 millj-
örðum á þessu tímabili, eða 1,8-2
milljörðum kr. á ári. A sama tíma-
bili hafi halli sveitarfélaganna verið
20 milljarðar kr.
„Það má því segja að % af hallan-
um skýrist af þessu. Reykjavík hef-
ur ekki farið varhluta af þessu og að
sumu leyti má segja að þessi þróun
hafi komið þyngra niður á borginni
en öðrum sveitarfélögum. í því sam-
bandi vil ég nefna niðurfellingu að-
stöðugjaldsins. Með því hafði
Reykjavík ákveðnar tekjui- af at-
vinnurekstri og hlutdeild í veltu fyr-
irtækjanna. Borgin fékk á móti
hlutdeild í útsvarinu. Til saman-
burðar má nefna að önnur sveitarfé-
lög, eins og Garðabær og Seltjarn-
arnes, þar sem er lítil atvinnustarf-
semi, misstu ekki jafnmiklar tekjur
og fengu auknar tekjur með hærri
hlutdeild í útsvari,“ sagði borgar-
stjóri.
Ólík tekjusamsetning
Ingimundur Sigurpálsson, bæjar-
stjóri í Garðabæ, hefur bent á að í
arðgreiðslum frá orkufyrirtækjun-
um felist dulin skattheimta. Borgar-
stjóiá segir að Reykjavíkurborg hafi
alltaf haft ákveðnar tekjur frá orku-
fyrirtækjunum í arði.
„Reykjavík er líka höfuðborg og
hefur hlutverki að gegna á því sviði.
Þótt Garðabær og Seltjarnarnes
hafi haft sömu útsvarsprósentu og
Reykjavík hafa þessi sveitarfélög
fengið á árinu 1997 130 þúsund kr.
að meðaltali í útsvar af hverjum út-
svarsgreiðanda en Reykjavík 111
þúsund. Tekjusamsetningin er því
ólík í þessum sveitarfélögum. Þar
að auki hefur Reykjavík þetta höf-
uðborgarhlutverk sem felur í sér að
halda uppi menningarstarfsemi með
allt öðrum hætti en önnur sveitarfé-
lög. Kostnaður Reykjavíkurborgar
af félagslegri þjónustu er mun
hærri en annarra sveitarfélaga og
kostnaður af nýbyggingu og við-
haldi gatna umtalsvert hærri en
annarra sveitarfélaga. Ef við legð-
um dæmið þannig upp að tekjur
borgarinnar af veitufyrirtækjunum
gerðu borginni kleift að rækja sitt
höfuðborgarhlutverk er enn eftir að
rækja hlutverk borgai-innar sem
sveitarfélags og það verður ekki
gert íyrir miklu minni tekjur en
önnur sveitarfélög gera,“ segir
Ingibjörg Sólrún.
Hún segir að ekki hafi verið tekin
ný lán hjá borgarsjóði frá 1996 og
skuldir hans ekki verið auknar.
Hins vegar sé enn undirliggjandi
halli sem hafi verið brúaður með
sölu eigna. „Það er ekki hægt að
gera það til framtíðar.
Reykjavíkurborg hef-
ur einfaldlega engar
forsendur miðað við
verkefni sín að hafa
lægra útsvar en önnur
sveitarfélög.“
Milljarður á ári
vegna einsetningar
Samkvæmt lögum
eigi að vera búið að
einsetja grunnskólana
fyrir árið 2002. Búið sé
að einsetja 15 skóla af
30. Þetta verkefni eitt
og sér kosti borgina
um einn milljarð kr. á
ári fram til 2002. „Það
er ekki hægt að hætta því í miðjum
klíðum því þar stendur jafnræð-
iskrafan á okkur.“
Ingibjörg Sólrún segir að aðrir
kostir hafi verið að skera verulega
niður þjónustu og framkvæmdir eða
taka ný lán. „Það var mörkuð sú
stefna fyrir fjórum árum að borgar-
sjóður tæki ekki ný lán og það verð-
ur ekki gert. Varðandi niðurskurð á
rekstri og þjónustu má benda á að
þjónusta sveitarfélaga er í eðli sínu
svo nálægt fólkinu og skerðingar á
henni hafa mikil áhrif á daglegt líf
þess.“
Það sem vegur þyngst hjá sveit-
arfélögunum er grunnskólinn, fé-
lagsþjónustan, leikskólinn og gatna-
gerð. Hjá Reykjavíkurborg er
rekstur grunnskólanna 35% af út-
gjöldum borgarinnar. Rekstur
skólakerfisins nemur
5,5 milljörðum kr. á ári,
félagsmálaþj ónustan
tæpum tveimur millj-
örðum kr. og leikskól-
anna um tveimur millj-
örðum kr.
Ingibjörg Sólrún seg-
ir að með niðurskurði í
gatnagerð sé ekki verið
að koma í veg fyrir út-
gjöld heldur einvörð-
ungu verið að fresta
þeim. í skólamálum sé
borgin bundin sam-
kvæmt lögum. „Ég held
að það viti það allir að
niðurskurð í leikskóla-
málum sætta borgarbú-
ar sig ekki við.“
„Maður hlýtur að spyrja sig
þeirrar spurningar hvort menn sjái
einhver rök fyrir því að Reykvíking-
ar búi við eitthvað allt annað
skattaumhverfi en aðrir landsmenn.
Það er holræsagjald í öllum sveitar-
félögum. Útsvar liggur á bilinu
11,84% upp í 12,04% í öllum öðrum
sveitarfélögum. Hvaða rök eru fyrir
því að Reykvíkingar sem búa við
hærra þjónustustig en margir aðrir
geti búið við lægra skatthlutfall?
Borgin hefur ekki lengur hærri
tekjur en önnur sveitarfélög og
meðaltekjurnar eru ekki hæstar í
Reykjavík. Ég mótmæh þeirri stað-
hæfingu að arðgreiðslur veitufyir-
tækjanna í borgarsjóð séu dulin
skattheimta. Það voru Reykvíking-
ar sem á sínum tíma fjárfestu í
Hitaveitu Reykjavíkur og Raf-
magnsveitu Reykjavíkur. Það eru
Reykvíkingar sem hafa verið í baká-
byrgð fyrir öllum þeim lánum sem
þar hafa verið tekin og framkvæmd-
um. Það eru Reykvíkingar sem eiga
þessi fyrirtæki og hvers vegna
skyldu þeir ekki geta notið arðs af
sínum fyrirtækjum?"
„Ósmekkleg gagnrýni
forsætisráðherra“
Davíð Oddsson forsætisráðheiTa
hefur gagnrýnt borgarstjórnar-
meirihlutann fyiár tillögu um hækk-
un á útsvari og sagt að með henni
væri verið að koma aftan að borgar-
búum og taka af þeim ráðgerða
lækkun tekjuskatts um áramótin.
Ingibjörg Sóh-ún segir að gagnrýni
forsætisráðherra sé ósmekkleg og
sett fram með þeinyhætti sem þjóni
best hans lund. „Ég veit um fáa
menn sem töluðu meira um sjálfs-
forræði sveitarfélaganna heldur en
forsætisráðherra þegar hann sat
hér í mínum stól. Hann samdi um
skattalækkanir við verkalýðshreyf-
inguna og sveitarfélögin voru aldrei
kölluð að því borði. Það var meira
að segja hugmynd hans í mars 1997
að sveitarfélögin borguðu 500 millj-
ónir kr. af skattalækkunum ríkis-
stjórnarinnar en sveitarfélögin
höfnuðu því alfarið á sínum tíma.
Ummæli hans nú eru einvörðungu
af pólitískum toga,“ segir Ingibjörg
Sólrún.
Hún kveðst ekki hræðast við-
brögð verkalýðshreyfingarinnar við
tillögum um hækkun útsvars.
„Verkalýðsfélögin hljóta að vita það
að ef þessi leið er ekki farin þá blas-
ir eingöngu við verulegur niður-
skurður í brýnni þjónustu og fram-
kvæmdum, því það verða ekki tekin
ný lán, og sá niðurskurður hittir
þeirra félagsmenn mjög illa fyrir,“
segir Ingibjörg Sólrún.
Niðurskurður þjónustu
eða hækkun útsvars
Ingibjörg Sdlrún.
Gísladóttir
Inga Jóna Þórðardóttir oddviti sjálfstæðismanna í borgarstjórn
INGA Jóna Þórðardóttir, oddviti
sjálfstæðismanna í borgarstjórn
Reykjavíkur, segir að sú ákvörðun
borgarstjórnarmeirihluta R-listans
að leggja til nánast hámarksálagn-
ingu útsvars í Reykjavík sé í raun
vitnisburður um að meirihlutinn
hafi gefist upp við að ná tökum á
fjármálastjórn borgarinnar.
„Þarna er um að ræða ákvörðun
sem kemur á lokastigi fjárhagsá-
ætlunargerðarinnar og segir okkur
bara það að þau hafa ekki náð end-
um saman þrátt fyrir það inn-
streymi sem er í borgarsjóð frá
fyrirtækjum borgarinnar. Auk
þess liggur fyrir tillaga um að
skuldsetja nýtt orkufyrirtæki
Reykvíkinga um marga milljarða
króna þegar á næsta ári og fá það
fjármagn inn í borgarsjóð til þess
að standa undir að langmestu leyti
síaukinni eyðslu sem verið hefur á
borgarsjóði á undanförnum áram.
Þetta kemur í viðbót við 970
milljóna króna útsvarsálagningar-
auka sem er að dynja yfir okkur
núna. Það er með eindæmum og
raunar kaldhæðnislegt að þetta
skuli gerast á þeim tíma þar sem
Reykvíkingar áttu að fara að njóta
skattalækkana sem ríkisstjórnin
ákvað að grípa til í tengslum við
gerð síðustu kjarasamninga. R-list-
inn hrifsar þannig til sín að stærst-
um hluta þá lækkun," sagði Inga
Jóna.
Engar víbendingar um
útsvarshækkun
Inga Jóna sagði það vera sína
skoðun að ábyrg fjármálastjórn
fæli í sér að sníða sér stakk eftir
vexti, en hún fæli það ekki í sér að
láta útgjöldin vaxa alveg endalaust
og nánast sjálfvirkt og grípa síðan
stöðugt til meiri skattahækkana
eða einhvers konar tekjuaukningar
í samræmi við meintar þarfir.
„Abyrg fjármálastefna felur auð-
vitað í sér það að skipa útgjöldum
borgarinnar í samræmi við þann
ramma sem ætlaður
hefur verið. Það hefur
engin vísbending verið
um það og ekkert um
það sagt af hálfu R-
listans að það stæði til
að fara með útsvarið
nánast upp í hámarks-
álagningu. Þau hafa
ekki annað sagt fram
að þessu en að þau
treystu sér vel til þess
að stýra fjármálum
borgarinnar í samræmi
við þessar forsendur.
Stjórnmálamenn
verða að skipa niður
verkefnum í samræmi
við það fjármagn sem
þeir hafa til ráðstöfunar, en ekki
leita að fjármagni eftir á þegar
verkefnin eru að vaxa þeim upp yf-
ir höfuð. Þetta er auðvitað gjörólík
nálgun að viðfangsefninu, en ég fer
ekki að tíunda ákveðna liði varð-
andi niðurskurð því það er í sjálfu
sér aukaatriði, og þeir sem fara
með meirihlutavald á hverjum tíma
takast á hendur þá ábyrgð að skipa
útgjöldum borgarinnar í samræmi
við tekjur,“ sagði hún.
Hallarekstur falinn
með blekkingarleik
Inga Jóna sagði að meirihlutinn í
borgarstjórn væri að skjóta sér
undan þeirri ábyrgð sem hann
hefði sjálfur lýst yfir að hann
treysti sér til að axla. Þannig hefði
meirihlutinn haldið því fram að á
síðustu árum hefði hann stöðvað
hallarekstur borgarsjóðs. Það hefði
auk þess ítrekað komið fram hjá
borgarstjóra í umræð-
um um fjárhagsáætl-
un og ársreikninga á
undanförnum árum að
hallarekstur væri ekki
lengur til staðar.
„Nú bregður svo við
að borgar.stjóri segir
að hallarekstur hafi
verið undirliggjandi.
Það þýðir það að nú er
hún í fyrsta sinn, sex
mánuðum eftir kosn-
ingar, að viðurkenna
það að á síðasta kjör-
tímabili missti R-list-
inn hlutina úr bönd-
um. Það var hins veg-
ar falið fyrir kjósend-
um með þeim blekkingarleik sem
til dæmis stofnun félagsbústaða
þýddi og þjónaði þeim tilgangi
fyrst og fremst að færa til fjár-
magn og búa til fyrirtæki sem
sendi peninga inn í borgarsjóð.
Slíkum blekkingarleik er auðvitað
ekki hægt að halda lengi áfram.
Við teljum þessa stefnumörkun
afar hættulega því hún felur það
auðvitað í sér þegar gengið er
svona nálægt fyrirtækjum borgar-
innar eins og verið er að gera með
veitufyrirtækin, að fyrr eða síðar
verða gjaldskrár þessara fyrir-
tækja að hækka undir þessari stór-
auknu kröfu um arðgjöf inn í borg-
arsjóð. Þess vegna spái ég því að
þegar á næsta ári muni Reykvík-
ingar fá hækkaða orkureikninga
frá Reykjavíkurborg ofan á allt
annað,“ sagði Inga Jóna.
Hún sagði að sú fjárhagsáætlun
sem yrði lögð fram nú í vikunni
myndi meðal annars sýna að staða
veitufyrirtækja borgarinnar hefði
veikst mjög mikið á yfirstandandi
ári og mun veikjast enn meira á því
næsta. Þetta setti hún í samband
við auknar kröfur sem verið höfðu í
tíð R-listans um arðgreiðslur inn í
borgarsjóð.
Eiga að njóta
hagkvæmni stærðarinnar
Hvað varðar umræðu um að
Reykjavíkurborg þyrfti á sömu út-
svarálagningu að halda og önnur
sveitarfélög sagðist Inga Jóna vilja
benda á að Reykjavík hefði alltaf
haft sérstöðu þar sem um væri að
ræða langstærsta sveitarfélagið í
landinu og fimm sinnum stærra en
það sem næst kæmi í röðinni hvað
mannfjölda snertir.
„Ef íbúar eiga einhvers staðar að
njóta hagkvæmni stærðarinnar þá
hlýtur það að vera við þessar að-
stæður og Reykjavík á ekki að
bera sig saman við önnur sveitarfé-
lög í þessu sambandi. Við sjálf-
stæðismenn höfum haldið því uppi í
okkar stjórnartíð að tryggja
Reykvíkingum eins lága álagningu
og kostur er og það er ljóst af þess-
um síðustu aðgerðum R-listans að
það er einungis þegar sjálfstæðis-
menn fara með völd að Reykvík-
ingar geta treyst því að álögum sé
haldið í lágmarki. Þá vil ég ítreka
að það hvernig sjálfstæðismenn
stóðu að rekstri veitufyrirtækjanna
hefur ti-yggt Reykvíkingum um
árabil lægsta mögulega orkuverð,
en það er viðbúið að þar verði því
miður breyting á,“ sagði hún.
Inga Jóna sagði að það hefði ver-
ið og væri enn þörf á algjörri upp-
stokkun í borgarkerfinu og það
þyrfti að endurskoða rekstur borg-
arinnar frá upphafí til enda.
„Það verður mjög brýnt og
þungt viðfangsefni þegar þar að
kemur og_ við munum ekki hlífast
við því. Ég ætla ekki á þessari
stundu að fara að tala um einstök
verkefni eða málaflokka í því sam-
bandi. Það er umræða sem er al-
gjörlega ótímabær vegna þess að
þegar nýi- meirihluti kemur að
völdum horfir hann á heildarmynd-
ina og raðar niður á málaflokkana
eftir því sem efnahagurinn leyfir,“
sagði hún.
Aðspurð hvort það hefði komið
til greina að sjálfstæðismenn hefðu
staðið að hækkun útsvars nú hefðu
þeir náð meirihluta í síðustu borg-
arstjórnarkosningum sagðist Inga
Jóna geta fullyrt að sú hefði aldrei
orðið raunin.
„Við höfum alla tíð lagt á það
áherslu, og á erfiðleikatímum lögðu
sjálfstæðismenn á það höfuðá-
herslu, að það yrðu ekki hækkaðar
álögur á borgarbúa heldur myndi
borgin leita annarra leiða. Á eifið-
leikatímum urðum við að fara út í
skuldasöfnun sem var gert með
opnum huga og með samþykki
minnihluta á sínum tíma til að
halda uppi atvinnu hér í borginni.
Þegar góðæri kemur eiga menn að
snúa þeirri vöm í sókn, en það hef-
ur R-listinn ekki gert og ekki haft
áhuga á að gera. Hann hefur hins
vegar látið útgjöld borgaiinnar
vaxa alveg ótakmarkað, og þar af
leiðandi mun það í framtíðinni taka
sinn tíma að vinda ofan af þessu.
En kjarninn er sá að sníða sér
stakk eftir vexti, því óskirnar era
ótakmarkaðar og þarfimar nánast
óseðjandi. Ef stjórnmálamenn ætla
að fara að leggja á álögur eftir því
þá era engin takmörk fyrir því
hvað stjórnmálamenn þurfa að fá
mikla peninga,“ sagði Inga Jóna
Þórðardóttir.
Vitnisburður um
uppgjöf R-listans
Inga Jóna
Þórðardóttir