Morgunblaðið - 01.12.1998, Blaðsíða 64

64 ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Sækeisarinn
FYRIR stuttu komu
saman í Reykjavík, svo
sem venja þeirra er
með reglulegu millibili,
hinir íslensku sægreif-
ar. Á tímum þegar
heimsveldi eiga undir
högg að sækja í heim-
inum og kúgun land-
eigenda á leiguliðum er
að hverfa stefna hinir
íslensku sægreifar
ótrauðir fram í að
byggja upp leiguliða-
V kerfi í sjávarútvegi
undir forystu keisara
síns. Eins og margir
vita sem verið hafa í
sveit var það og er al-
gengt að börnum var leyft að eigna
sér skepnur. Svo er það með fiskinn
í sjónum í kringum Island, sjó-
mönnum, fískverkafólki og öðru
fólki á landsbyggðinni, sem lifir á
fiski og hefur gert það frá því land
byggðist, er leyft að eigna sér fiski-
miðin þótt keisarinn og sægreifa-
veldið séu hinir raunverulegu eig-
endur.
Sömuleiðis leyfir sægreifaveldið
embættismönnum, kaupmönnum,
hagfræðingum við Háskóla Islands
~«og öðrum, sem búa í Reykjavík, að
eigna sér hlut í fiskimiðunum, þótt
lifíbrauð þeirra sé allt annað en af
sjávarútvegi og er það vegna stuðn-
ings þeirra við sægreifaveldið og
hugmynda þeirra um að láta lands-
byggðarfólk borga fyrir afnot af
fiskimiðum við þeirra eigin tún-
garð.
í þjónustu keisarans
Sægreifaveldið hefur komið ár
sinni vel fyrir borð innan þjóðfé-
. lagsins. Það stjórnar banka með að-
stoð kaupmanna. En valdagræðgi
keisarans á sér engin takmörk.
Einn banki er ekki nóg, hann
heimtar annan frá almenningi. Fyr-
ir nokkrum árum tók hann Þjóð-
hagsstofnun í þjónustu sína. For-
stjóri Þjóðhagsstofnunar kemur
fram í sjónvarpi annað slagið, þar
sem hann sést í félagsskap keisar-
ans og sægreifanna. Síðan setur
fréttamaður Ríkissjónvarpsins
hljóðnema fyrir forstjórann sem
básúnar fyrir áhorfendum ágæti
lénsfyrirkomulags sægreifaveldis-
ins. Samt hefur Þjóðhagsstofnun
aldrei haft fyrir því að reikna út,
hvað sé hagstæðast fyrir þjóðina í
v veiðum og vinnslu.
Er hagstæðara til að mynda að
vinna aðeins 40% af hverjum þorski
sem veiddur er upp í Iandsteinum
og henda 60% útbyrðis og þessi
40% eru þar að auki unnin í ódýr-
ustu pakkningar í stað þess að
koma með allan fiskinn í land og
geta nýtt alla hluta hans og selt
beint til neytenda á hæsta verði
hverju sinni? Nei, þetta reiknar
Þjóðhagsstofnun ekki út. Sægreifa-
veldið hefur ekki áhuga á því. Orð
keisarans eru lög.
Keisarinn krefst þess að sæ-
greifaveldið fái að sjá um menntun
sjómanna og fiskvinnslufólks. Keis-
arinn veit sem er að menntun fólks
jm* hefur áhrif á kröfur þeirra til launa.
Að auki lítur hann svo á að fólk sem
vinnur við sjávarútveg sé eign sæ-
greifaveldisins, rétt
eins og leiguliðar og
þrælar voru eign léns-
herra fyrri tíma.
Lénsherraveldið
benti á í grein í Fiski-
fréttum á liðnu sumri,
að sjómenn væru sam-
kvæmt úttekt háskóla-
menntaðra manna með
minnstu menntun allra
starfsgreina.
En var starfsmennt-
un sjómanna og kunn-
átta til starfa á sjó met-
in sem menntun? Nei,
að sjálfsögðu ekki. Það
var sægreifaveldinu
ekki þóknanlegt. Ríkis-
sjónvarpið hefur löngum óttast
keisarann og veldi hans. Fyrir IV2
ári var klukkutíma þáttur í Ríkis-
sjónvarpinu um íslenska fiskveiði-
stjórnunarkerfið. Fréttamaðurinn,
sem sá um þáttinn, fékk hagsmuna-
aðila í sjávarútvegi til umræðu,
nema einn, þann sem hann vissi að
væri ekki keisaranum þóknanlegur.
Ekkert skal rann-
sakað, segir Sigur-
geir Jónsson, sem
skaðað getur hagsmuni
sægreifaveldisins.
Slík var hræðslan við keisarann.
Þessi sami fréttamaður hefur nú
tekið sér frí frá Ríkissjónvarpinu til
að vinna að sjónvarpsþáttum um ís-
lenskan sjávarútveg. Ríkissjónvarp-
ið hefur að sjálfsögðu keypt sýning-
arrétt að þáttunum og mun sýna þá
árið 2000. Síðan verður þáttunum
dreift yfir heimsbyggðina. Ágætt
væri ef fréttamaðurinn upplýsti
hvort keisarinn og sægreifaveldi
hans styrki þáttagerðina og hversu
mikið.
Utanríkisráðuneytið hefur verið
iðið við að koma boðskap keisarans
til umheimsins. Hvert þróunarríkið
af öðru er heimsótt og þeim fluttur
boðskapur hins íslenska sækeisara.
Sameinuðu þjóðirnar fá til sín skila-
boð frá keisaranum, sömuleiðis fær
Alþjóðabankinn boð keisarans. Af-
ríkumenn skulu fá sína eigin inn-
lendu sækeisara og sægreifa, þegar
þeir eru nýlega sloppnir undan
þrælaoki hinna evrópsku lénsherra.
Sjávarútvegsskóli Háskóla Samein-
uðu þjóðanna er óspart notaður af
keisaranum. Þar flytja stuðnings-
menn sægreifaveldisins útlending-
um boðskap hans daglangt og skulu
þeir færa heimsbyggðinni boðskap
hans. Enda hæg heimatökin þar
sem skólinn er staðsettur í höfuð-
vígi keisarans, Hafrannsóknastofn-
un.
Hiutskipti Hafró
Með lögum frá 1964 er kveðið á
um hverjir skuli stjórna Hafrann-
sóknastofnun. Allt fram til 1980 bar
ekki á öðru en stofnunin starfaði
fyrst og fremst á vísindalegum
grunni. Þótt stjórnendur hennar
væru tengdir hagsmunaaðilum. I
forstjóratíð Jóns Jónssonar voru
áhrif veiðarfæra á grunnslóð, upp-
vaxta-r og hrygningarstöðvar fiska
talin áhrifavaldar. Með forstjóra-
skiptum á Hafró sá keisarinn sér
leik á borði með að ná tökum á
stofnuninni.
Um 1990, þegar sægreifaveldinu
var komið á með lögum um að þeir
mættu leigja frá sér aflaheimildir,
sem var fyrst og fremst verk Al-
þýðuflokksins, var svo komið að
keisarinn hafði yfirtekið stofnun-
ina að fullu. Síðan hafa keisarinn
og sægreifaveldið getað nýtt sér
stofnunina í áróðri sínum til að
geta viðhaldið leiguliðakerfinu.
Sægreifaveldið sendi forstjóra Ha-
fró með sjávarútvegsráðherra til
áróðursferða um landið, þar sem
gæði leiguliðakerfisins eru tíund-
að. Á samkundu sægreifaveldisins
fyrir stuttu hafði keisarinn nýráð-
inn forstjóra Hafró sér á aðra
hönd og nýráðinn forstjóra Þjóð-
hagsstofnunar á hina. Nú skyldi
nýliðunum strax sýnt hver það
væri sem réði.
Boð keisarans til forstjóra Hafró
eru: Ef niðurstöður rannsókna
gætu komið sér illa fyrir sægreifa-
veldið, þá skulu þær rannsóknir
ekki fara fram. Áhrif veiðarfæra á
lífríki og grunnslóð skulu ekki fara
fram ef niðurstöðurnar verða ekki
hagstæðar sægi'eifaveldinu. Rann-
sóknir á karfa skulu ekki fara fram
nema í eins litlum mæli og kostur er
og án þess að þær skaði sægreifa-
veldið. í lagi er að falsa heiti á
veiddum karfa ef það er sægreifa-
veldinu í hag.
Síðan framkvæmir stjórn Hafró,
þar sem keisarinn hefur fjóra menn
af fimm, fyrirskipanir keisarans
með því að láta aðeins fé í þær
rannsóknir sem keisaranum eru
þóknanlegar, jafnvel þó Alþingi hafi
samþykkt að rannsóknir skuli hafn-
ar.
Boð keisarans til Þjóðhagsstofn-
unar eru: Áhrif leiguliðakei'fisins á
byggðaþróun í landinu skulu ekki
rannsökuð. Ekki skal heldur rann-
sakað tjón fólks á landsbyggðinni
vegna eigna, sem urðu verðlausar
þegar sægreifaveldið flutti afla-
heimildirnar burt frá viðkomandi
stað með einu pennastriki og heil
byggðarlög voru gerð að leiguliðum.
Þá skal Þjóðhagsstofnun ekki held-
ur rannsaka hugsanleg framtíðará-
hrif leiguliðakerfisins á þorp og
byggðarlög, eins og t.d. Hellissand,
Ólafsvík, Patreksfjörð, Tálknafjörð,
Bíldudal, Þingeyri, Flateyri, Suður-
eyri, Isafjörð, Hólmavík, Siglufjörð,
Grenivík, Grímsey, Bakkafjörð,
Borgarfjörð eystri, Fáskrúðsfjörð,
Stöðvarfjörð, Breiðdalsvík, Djúpa-
vog, Hornafjörð, Þorlákshöfn eða á
landsbyggðinni yfirleitt. Ekki skal
heldur rannsakað hvernig hagstæð-
ast er að veiða fiskinn og vinna með
tilliti til hagsmuna alls þjóðfélags-
ins. Boð keisarans er: Ekkert skal
rannsakað sem skaðað getur hags-
muni sægreifaveldisins.
Alþingi
Hlutskipti Alþingis sem stofn-
unnar sem setur þjóðinni lög er
ekki öfundsvert. í þeim flokki sem
mest glymur í, Alþýðuflokknum, um
að „þjóðin eigi kvótann" eru
stærstu sægreifarnir og hörðustu
talsmenn leiguliðakerfisins. Þetta
fólk vill gera leiguliðakerfi sægreif-
anna traustara í sessi með því að
setja eitthvað í lög sem heitir „veiði-
leyfagjald". Er það í samræmi við
hugmyndir helsta hugmyndafræð-
ings Álþýðuflokksins í hagfræði og
er hann endurskoðandi „Samtaka
um þjóðareign", sem árum saman
hefur talað um bölvun þess að Is-
lendingar hafi atvinnu af sjávarút-
vegi og framleiðsla matvæla fær
ekki háa einkunn hjá þessum hag-
fræðingi fyrrverandi ríkisstjórnar
Albaníu. Með leiguliðakerfi sæ-
greifaveldisins sér þetta fólk í hill-
ingum þann tíma að allir íbúar
landsins verði staðsettir við Faxa-
flóa og sægreifaveldið fái að leigja
fiskimiðin útlendingum gegn því að
greiða eignarskatt af þeim. Minna
er hugað að því, hvort þjóðin verði
hugsanlega fátækari á eftir. Það
mun bara koma í ljós, rétt eins og
þegar efnahagskerfi Albaníu
hrundi.
Þjóðhagsstofnun skal ekki spá í
framtíðaráhrif sægreifaveldisins.
Það eru boð keisarans. En áhrif sæ-
gi'eifaveldisins á löggjafarsamkund-
una eru þó enn alvarlegri, þegar litið
er til þess fjármagns sem sægreifa-
veldið dælir í stjórnmálaflokkana
fyrir alþingiskosningar án þess að
það þurfi að líta dagsins ljós. í sið-
menntuðum ríkjum er litið á það
sem hreinar rriútur. En boð hins ís-
lenska sækeisara eru: Þjóðinni kem-
ur þetta ekki við. Og Alþingi hlýðir.
Höfundur er sjómaður og
smáhátseigandi i Sandgerði.
Sigurgeir
Jónsson
Kjarnaborun
á Suður-
skautsjökli
ÞÝSKUR geimfari,
sem tók þátt í einni af
geimferðum Banda-
ríkjamanna iyrir
nokki-um árum, var
spurður í lok leiðang-
ursins hvað honum
hefði þótt tilkomumest
að sjá út um glugga
ferjunnar. „Suður-
skautslandið," svaraði
hann að bragði. Þessi
skjannahvíta jökul-
breiða á syðsta hluta
hnattarins, allfjarri
öðrum meginlöndum,
sker sig svo úr á allan
hátt að hún hlýtur að
vekja athygli flestra
sem virða fyrir sér jörðina; hvort
sem það er úr glugga geimferju, á
hnattlíkani heima í stofu eða á korti í
landabréfabók. Enginn maður hafði
litið þetta land ísa og snjóa augum
fyrr en komið var fram á nítjándu
öld og fyrstu menn stigu þai' fæti
um 1820. Amundsen og Scott náðu
Suðurpólnum 1911-12 en nútímaleg
könnun jökulsins og landræmunnar
umhvei'fis hann kemst á skrið eftii-
lok síðari heimsstyrjaldar. Ýmsar
þjóðir settu þai' á stofn rannsókna-
stöðvar á ári jarðeðlisfræðinnar,
1957, og eru margar þeiira enn í
notkun; langflestar út við strönd. Á
Suðurpólnum sjálfum hefur verið
bandarísk stöð í um 40 ár og í fyrra
yfirgáfu Rússar stöðina Vostok ná-
lægt miðju meginjökulsins, sem þeir
höfðu starfrækt ámóta lengi.
Lína, sem dregin er á landakorti
beint í suður frá Dyrhólaey, snert-
ir fyrst land á þeim hluta Suður-
skautslandsins, sem snýr móti Atl-
antshafi. Á þessu svæði er stöð
Þjóðverja, kennd við landkönnuð-
inn Georg von Neumayer og rekin
af Alfred Wegener stofnuninni í
Bremerhaven. Átta manns hafa
þar vetursetu ár hvert, hin síðari
ár bæði karlar og konur, en mun
fleiri dveljast þar að sumarlagi við
margvíslegar rannsóknir. Búðir
eru einnig á Filchner-Ronne ís-
hellunni þarna í nánd og hefur þar
um margra ára skeið verið við-
komustaður leiðangi'a, sem um
svæðið fara að sumarlagi. En hætt
er við að sú bækistöð verði ekki
oftar notuð, því hún stendur á yfir-
borði mikils fjalljaka sem losnaði
frá íshellunni snemma í október sl.
Jakaflæmi þetta er um 150 km að
lengd og 35 km að breidd, á við 2/3
hluta Vatnajökuls að flatarmáli.
1.200 rúmkílómetrar jökulíss fóru
þarna á sund og nemur það um
fimmfóldu magni þess borgaríss,
sem allur Grænlandsjökull kelfir í
sjó fram á ári hverju. Isbrjótnum
Polarstern verður siglt á svæðið
nú á næstunni og verður þá reynt
að bjarga rannsóknastöðinni um
borð, en óvíst er hvernig það mun
ganga því jakinn mikli hefur þegar
brotnað í marga smærri hluta, sem
smám saman rekur norður á bóg-
inn. En ekki mun hækka í heims-
höfunum þegar ís þessi bráðnar,
því hann var þegar á floti í sjó er
hann brotnaði frá meginjöklinum.
Gervitunglamyndir af svæðinu eru
víða til sýnis á Netinu (sjá t.d. síð-
una: http://www-nsidc.colorado,-
edu/ICESHELVES/A38/).
Ferðum til Suðurskautslandsins
fer sífellt fjölgandi, bæði visinda-
manna sem leita svara við gátum af
ýmsu tagi og göngu- og fjallagarpa,
er reyna þol sitt á hinum köldu
auðnum. Skemmst er að minnast
göngu þriggja Islendinga á Suður-
pólinn fyrir tæpu ári og samtímis
voru tveir íslenskir jeppamenn á
ferð í sænskum vísindaleiðtingri um
Dronning Maud Land. Á vegum
margra þjóða er nú
unnið að viðamikilli
könnun þess svæðis til
undirbúnings ískjarna-
borun, sem þar á að
hefjast eftu fáein ár.
En á fjarlægum hluta
jökulsins, á bungu sem
ber nafnið Dome
Concordia, er nú þegar
hafin þess konar boran
og þangað er fór Is-
lendings heitið að
þessu sinni. Greinar-
höfundur mun taka
þátt í starfinu á Dome
C á vegum hinnar
þýsku heimskauta-
stofnunar, sem nefnd
er að ofan, ásamt vísinda- og tækni-
mönnum frá ýmsum Evrópulönd-
um. Um leið verður hann þar að
sjálfsögðu fulltrúi sinnar eigin þjóð-
ar, sem ekki hefur enn sett á stofn
rannsóknastöð eða útgerð þar í
suðri, þótt hún eigi útverði af ýmsu
tagi víðast hvar á hnettinum.
Margar þjóðir vinna nú
að viðamikilli könnun
á Dome Concordia til
undirbúnings ískjarna-
borun. Þorsteinn
Þorsteinsson tekur
þátt í könnuninni á
vegum Alfred Wegener
stofnunarinnar í
Bremerhaven.
Verkefninu á Dome C hefur á er-
lendum málum verið gefið heitið
EPICA, sem er skammstöfun á
European Project for Ice Coring in
Antarctica - þ.e. evi'ópsk ískjama-
boran á Suðurskautslandinu. Má
segja að þetta sé nokkurskonar
framhald á GRIP boraninni, sem
fram fór á hæsta kolli Grænlands-
jökuls fyrir nokkram áram og þátt-
takendur era að nokki-u leyti hinir
sömu. Niðurstöður úr GRIP kjarn-
anum ollu nokkram straumhvörfum
í rannsóknum á loftslagsbreyting-
um á síðasta jökulskeiði ísaldar,
sem hófst fyrir um 110.000 áram, og
hrandu af stað skriðu nýrra rann-
sókna út um alla jörð. Niður á hafs-
botn hafa vísindamenn sent tæki og
tól til að ná þar setkjörnum, sem
sína sögu segja um hitabreytingar í
heimshöfunum öllum á ofannefndu
tímabili. I mómýrar hafa menn
grafið og rannsakað vitnisburð frjó-
komabreytinga, í skógartré hafa
þeir borað og kannað hvernig mis-
þykkir árhringir segja til um köld
skeið og hlý og frá botni stöðuvatna
hafa þeir náð seti, sem rýna má í á
svipaðan hátt. Og ískjama hafa
menn ekki eingöngu borað á Græn-
landsjökli; þeir hafa brotist upp á
jökulhvel í allt að 6.000 metra hæð í
Perú, Tíbet, Alaska og víðar og
bætt þannig þekkingarbrotum inn í
heildarmynd, sem óðum er að skýr-
ast. Oyggjandi er nú talið, að fimb-
ulkuldi jökulskeiðsins síðasta hafi
ekki verið samfelldur, heldur hafi
skipst á ísköld skeið og mild. Hlýn-
un þá, sem hófst fyrir um 20.000 ár-
um og leiddi til endaloka jökul-
skeiðsins, þótt skrykkjótt gengi um
tíma, hafa vísindamenn rakið og
tímasett mun nánar en áðui' var
unnt. Og merki um síðasta kulda-
kast jökulskeiðsins, Yngra Drýas,
hafa nú fundist í flestum heims-
homum en voru þar til fyrir fáein-
um áram aðeins kunn á landsvæð-
Þorsteinn
Þorsteinsson