Morgunblaðið - 06.01.1999, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Keldur
Brú, fyrri áfangi
Ný aðkoma að
Keldum og
, Grafarholti —v
Tvöföldun
Vesturlandsvegar
0r Brú,
seinni
&L áfangi
VESTURLANDSVEGUR
SELTJARNAR-
NES
jf—Framtíðarbreikkun v,
Mislæg gatnamót | L----------------------
Suðurlandsvegar og Vestúrlandsvegar
Þjónustu-
samningur
Landssímans
og RUV
LANDSSÍMI íslands hf. og Ríkis-
útvarpið hafa skrifað undir samn-
ing, þar sem kveðið er á um að
Landssíminn taki að sér fyrir RÚV
flutning og dreifingu mynd- og
hljóðmerkja miðla RÚV, rekstur á
núverandi dreifikerfi og hönnun og
framkvæmdir vegna þróunar og
stækkunar dreifikerfisins.
Samningur þessi er staðfesting á
þeirri samvinnu, sem verið hefur
milli Landssímans og RÚV um
dreifingu hljóðvarps og sjónvai-ps
um allt land. Helzta nýmælið í hon-
um er að gert er ráð fyrir að mynd-
og hljóðmerki Ríkisútvarpsins verði
í auknum mæli flutt um flutnings-
leiðir Símans, þ.e. um ljósleiðara og
um örbylgju þar sem Ijósleiðara
nýtur ekki við, til dreifisenda RÚV.
Samningurinn er til fjögurra ára,
en þó með uppsagnarákvæðum.
Þetta á að gera báðum aðilum kleift
að skipuleggja betur starfsemi sína
til lengri tíma. Skilgreind er heild-
areign RÚV í dreifikerfinu og kveð-
ið á um að Landssíminn hafi frum-
kvæði um hönnun þess og framtíð-
aruppbyggingu. Þá fær RÚV til af-
nota aðfangalínur til að senda hljóð-
eða sjónvarpsmerki frá Akureyri,
Egilsstöðum eða ísafirði.
Framkvæmdir verða hafnar á þessu ári við Hringveg fyrir 330 milljónir
Vesturlandsvegur tvöfaldað-
ur og mislæg gatnamót byggð
Hafín er athugun
á umhverfísáhrif-
um vegna fram-
kvæmdanna
Á ÞESSU ári verða hafnar fram-
kvæmdir við Vesturlandsveg, þar
sem ráðgert er að tvöfalda ak-
brautina á 1.400 metra kafla frá
Nesbraut að Víkui-vegi í Reykja-
vík. Ennfremur verða á næsta ári
byggð mislæg gatnamót Vestur-
landsvegar, Suðurlandsvegar og
Nesbrautar. Tilgangur fram-
kvæmdarinnar er að auka afkasta-
getu vegakerfisins til að mæta fyr-
irsjáanlegri umferðaraukningu á
svæðinu og að auka umferðarör-
yggj-
Fjárveiting til framkvæmdanna
nemur alls tæpum 330 milljónum.
Þar af fara 109 milljónir í breikkun
Vesturlandsvegar, sem skiptast
jafnt á árin 1999 og 2000. Til bygg-
ingar mislægra gatnamóta verða
veittar 217 milljónir, þar af 26
milljónir á þessu ári og 191 milljón
á því næsta. Útboð vegna fram-
kvæmdanna fara fram seinnihluta
þessa árs.
Ráðgert er að byggja mislægu
gatnamótin við enda Nesbrautar í
tveim áfóngum með einni brú yfir
Vesturlandsveg, sem ásamt Suður-
landsvegi heitir Hringvegur sam-
kvæmt vegalögum og vegakerfi
Vegagerðarinnar. Síðari áfanginn
skiptist hugsanlega í nokkra hluta,
vegrampar á brúnum verða á fyll-
ingum og verða þeir með einni ak-
grein í hvora átt í fyrri áfanga en
tveim akgreinum og einstefnu í síð-
ari áfanga þegar umferð eykst.
Samkvæmt umferðarspá mun um-
ferð á þessum vegarkafla nær tvö-
faldast á næstu þremur árum.
Loftmengun mun minnka
Hafin er athugun Skipulags-
stofnunar á umhverfisáhrifum
vegna framkvæmdanna og sam-
kvæmt frummatsskýrslu munu
umferðarmannvirkin m.a. hafa já-
kvæð áhrif á þróun byggðar og
samgöngur á svæðinu og íbúðar-
svæðum norður af því. Útivistar-
svæði beggja vegna Hringvegar
munu tengjast saman með undir-
göngum undir veginn.
KORT, sem sýnir hvemig Hringyegur mun líta út að loknum fram-
kvæmdum. Byrjað verður á tvöföldun Vesturlandsvegar á þessu ári
og bygging mislægra gatnamóta Suðurlandsvegar og Vesturlands-
vegar bíður næsta árs. Á fjárveitingu eru tæpar 330 milljónir
til framkvæmdanna sem Vegagerðin mun annast.
Áhrif mannvirkjanna á náttúru-
far eru talin verða lítil umfram það
sem þegar er orðið. Loftmengun
mun þó minnka að framkvæmdun-
um loknum miðað við óbreyttan
umferðarþunga og aukast minna
með aukinni umferð miðað við
óbreyttar aðstæður þar sem öku-
tæki eru sífellt að stöðva og taka af
stað við umferðarljós. Útreiknuð
loftmengun til ársins 2027 er vel
undir mörkum mengunarvarnar-
reglugerðar. Gera þarf ráðstafanir
vegna umferðarhávaða við fyrir-
huguð íbúðahverfi og útivistar-
svæði í Grafarholti, t.d. með hljóð-
mönum og skipulagi.
Grásteinn færður til hliðar
Talsverðir jarðefnaflutningar
munu fylgja framkvæmdunum, en
gert er ráð fyrir að um 70 þúsund
rúmmetrar af ónothæfu efni þurfi
að losa á leyfílega losunarstaði og
að flytja þurfi um 140 þúsund
rúmmetra af fyllingarefni úr sam-
þykktum námum.
Engar skráðar náttúruminjar
eru á svæðinu að undanskildum
Grásteini við Grafargil, sem verð-
ur færður til hliðar frá veginum.
Þá mun framkvæmdin hafa lítil
áhrif á veitulagnir sem fyrir eru.
Gera verður kröfur um það í út-
boðsgögnum að jarðvegsraski ut-
an vegstæðis verði haldið í lág-
marki og það lagfært og grætt
upp í verklok. Endanlegu skipu-
lagi íbúðahverfis í Grafarholti þarf
að haga þannig að hljóðstig við
húsið fari ekki yfir 55 dB eða gera
hljóðmanir sem tryggja það og
gera þarf ráðstafanir til að halda
hljóðstigi á útivistarsvæðum innan
við 65 dB.
Almenningi gefst frestur til 27.
janúar til að kynna sér fram-
kvæmdina og leggja fram athuga-
semdir til Skipulagsstofnunar, en
hægt er að nálgast frammats-
skýrsluna á Þjóðarbókhlöðunni, á
skrifstofu Borgarskipulags
Reykjavíkur og hjá Skipulags-
stofnun.
Ráðherrar Islands og Færeyja funda
Veiðiheimildir lítt
breyttar milli ára
FÆREYSKUM skipum verður
heimilt að veiða 5.600 lestir af
botnfiski í íslenskri lögsögu á
þessu ári, sem er aukning um
100 lestir frá fyrra ári. Þorsk-
veiðiheimildir Færeyinga
aukast um 150 lestir, í 1.150, en
heimildir til lúðuveiða minnka
úr 200 lestum í 150 lestir vegna
lélegs áastands stofnsins.
Heimildir til veiða úr öðram
stofnum haldast óbreyttar milli
ára. Þetta var ákveðið á árleg-
um fundi sjávarútvegsráðherra
Islands og Færeyja í gær.
Á fundinum var einnig
ákveðið að halda heimildum til
veiða á uppsjávartegundum
óbreyttum á árinu. íslending-
um verður því heimilt að veiða
kolmunna, 2.000 lestir af
annarri síld en hinni norsk-ís-
lensku og 1.300 lestir af makríl
innan færeysku lögsögunnar og
Færeyingum fá að veiða
kolmunna og loðnu innan ís-
lensku lögsögunnar.
Jafnframt var ákveðið á
fundinum að semja fyrir 1. júlí
nk. um loðnuveiðiheimildir fær-
eyskra skipa í íslenskri lögsögu
á næstu vertíð. Verður við það
miðað að leyfður heildarafli
verði sá sami og á yfirstand-
andi vertíð, eða 30.000 lestir,
enda breytist forsendur ekki í
verulegum atriðum. Þorsteinn
Pálsson sjávarútvegsráðherra
fór fyrir íslensku sendinefnd-
inni í viðræðunum en Jörgen
Niclasen landstjórnarmaður
fór fyrir þeirri færeysku.
Rætt um að gera hlut fullveldisdagsins 1. desember meiri en verið hefur hingað til
Formaður Stúdentaráðs
fagnar orðum forsetans
ÓLAFUR Ragnar Grímsson, for-
seti íslands, lagði það til í
nýársávarpi sínu að vegur fullveld-
isdagsins 1. desember yrði gerður
meiri en verið hefur. Ásdís Magnús-
dóttir, formaður Stúdentaráðs,
fagnar þeim hugmyndum.
„Við teljum þetta vera mjög mik-
ilvægan dag í sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar. Við höfum alltaf haldið
upp á daginn og lagt mjög mikið
upp úr því og fögnum því ef fleiri
taka þátt.“
í ávarpi sínu ræddi Ólafur Ragn-
ar um að færa þyrfti þjóðinni 1. des-
ember á ný, „gera daginn að virð-
ingardegi Islendinga og uppsprettu
sífellt nýrrar túlkunar á hlutverki
okkar og stöðu. Þótt skólahald yrði í
heiðri haft mætti helga daginn um-
ræðum og umfjöllun á þeim vett-
vangi með framlagi nemenda og
heimsóknum listafólks, vísinda-
manna og forystusveitar úr lands-
málum og atvinnuh'fi. I íjölmiðlum
yrði tilefni til umræðna um þróun
fullveldis á umbrotatímum og þfiu
verðmæti sem skapa sérstöðu ís-
lendinga í síbreytilegum heimi, um
það hvernig umskapa beri fullveldið
til anda hverrar tíðar,“ sagði Ólafur
Ragnar.
Guðmundur Hálfdánarson, dós-
ent í sagnfræði við Háskóla Islands,
telur að ein aðalástæða þess að full-
veldisdagurinn 1. desember hafi
ekki öðlast eins mikið vægi í hugum
landsmanna eins og 17. júní sé að
framan af sjálfstæðisbaráttunni hafi
ekki nema lítill hluti þjóðarinnar
haft full þegnréttindi, og markmið
forystumanna hennar hafi ekki ver-
ið að fjölga í þeim hópi. Við lýðveld-
isstofnunina hafi þjóðinni allri fund-
ist hún eiga hlut í fullveldinu.
Guðmundur Hálfdánarson fjallar
um fullveldið í nýjasta hefti tíma-
ritsins Nýrrar sögu og reynir að
skýra hvers vegna 1. desember hafi
ekki öðlast sömu þýðingu og 17.
júní. I því sambandi dregur hann
fram tvær ólíkar undirstöður full-
veldis þjóðarinnar, annars vegar
tunguna og menninguna, og hins
vegar stjórnmálaþátttöku einstak-
linga. Hann telur að 1918 hafi síðari
undirstaðan verið veik, því lengst af
sjálfstæðisbaráttunni hafi aðeins lít-
ill hluti þjóðarinnar haft full þegn-
réttindi. Önnur helsta skýringin á
mismunandi vægi daganna tveggja
er að mati hans sú, að lýðveldis-
fagnaðinn ber upp á miðju sumri en
fullveldisdaginn á vetri.
Fullveldið vakti aðeins áhuga
lítils hluta þjóðarinnar
Guðmundur segir að fullveldið
1918 hafi ekki vakið áhuga nema lít-
ils hluta þjóðarinnar eins og fram
hafi komið í lélegri þátttöku í kosn-
ingunum um sambandslögin, sem
fram fóru í október. Hann hafnar
því að vetrarhörkur, spænska veik-
in eða Kötlugos hafi haft afgerandi
áhrif á þátttökuna, eins og stundum
hefur verið nefnt til skýringar.
Kuldar í byrjun ársins hafi að vísu
verið meiri en áður hafi mælst, en
veðurfar í október hafi ekki verið í
minnum haft. Spænska veikin hafi
ekki orðið að faraldri fyrr en eftir
kosningarnar og Kötlugos skýri
ekki litla kosningaþátttöku nema
helst í Vestur-Skaftafellssýslu.
Guðmundur segir að þátttaka í
kosningum um sambandslögin hafi
fallið vel að þróun kosningaþátttöku
á fyrri helmingi aldarinnar. Ein
skýringin á lítilli þátttöku var að
konum hafði verið veittur kosninga-
réttur stuttu áður, eða árið 1915.
Kosningaþátttaka þeirra var fram-
an af mun minni en karlmanna. Árið
1918 kusu 24% atkvæðisbærra
kvenna en nærri 60% karla. Þessi
kynjamunur fór minnkandi upp frá
því.
Frelsispostular takmörkuðu
atvinnu- og búsetufrelsi
Guðmundur telur að hröð hlut-
fallsleg stækkun hinnar „pólitísku
þjóðar" á árunum 1903-1934, það er
segja fjölgun í þeim hópi sem taldist
eiga „fullan hlut í fullveldi þjóðar“,
hafi verið að minnsta kosti jafn
merkileg þróun og „karpið við
Dani“. Sjálfstæðisbaráttan hafi þó
ekki verið háð undir merkjum al-
menns borgararéttar eða jafnréttis
þegnanna. „Frelsispostular 19. ald-
ar víluðu t.d. ekki fyrir sér að tak-
marka atvinnu- og búsetufrelsi, og
löngum héldu þingmenn því fram að
þéttbýlisbúar gætu tæpast talist
sannir Islendingar", segir Guð-
mundur. Hann telur að árið 1944
hafi þjóðin hins vegar komið fram
„sameinuð og raunverulega sem
einn einstaklingur.“ Ástæðan var sú
að þeir hópar sem áður höfðu verið
útilokaðir frá fullveldinu höfðu þá
unnið sér fullan þegnrétt og innræt-
ing þjóðernistilfinningar í skólum
og fjölmiðlum hafði borið árangur.