Morgunblaðið - 06.01.1999, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Kammertónleikar í Salnum í Kópavogi
Leika ásamt nokkr-
um nemenda sinna
ÞEIR eru orðnir allmargir, ís-
lensku tónlistannenmrnir,
sem hafa numið hjá hjónun-
um Almitu og Roland Vamos, sem
bæði eru prófessorar við Oberlin-
tónlistarháskólann í Ohio í Banda-
ríkjunum, en auk kennslustarfanna
eru þau bæði þekktir einleikarar,
hún á fíðlu og hann á víólu, og hafa
þau hlotið viðurkenningar víða um
heim fyi'ir leik sinn. Um þessar
mundir eru þau stödd hér á landi
við námskeiða- og tónleikahald og
mun þetta _ vera í fjórða sinn sem
þau sækja ísland heim.
Þau Almita og Roland Vamos
koma fram á fyrstu kammertónleik-
unum sem haldnir verða í Salnum í
hinu nýja Tónlistarhúsi Kópavogs á
fimmtudagskvöld kl. 20.30. Þar
koma einnig fram nokkrir íslenskir
strengjaleikarar og langt komnir
nemendur úr Strengjasveit Tónlist-
arskólans í Reykjavík. Sigrún Eð-
valdsdóttir fíðluleikari verður
stjórnandi á tónleikunum en auk
hennar koma m.a. fram fiðluleikar-
arnir Auður Hafsteinsdóttir, Guðný
Guðmundsdóttir, Sif Tulinius og
Sigurbjöm Bemharðsson, en sá síð-
astnefndi leikur einnig á víólu, og
Gunnar Kvaran sellóleikari.
Á efnisskrá tónleikanna em þrjú
verk; konsert opus 3 nr. 10 í h-moll
fyrir fjórar fíðlur og strengjasveit
eftir Vivaldi, Passacaglia eftir
Hándel-Halvorsen og strengjakvin-
tett opus 18 í A-dúr eftir Mendels-
sohn.
Það mætti með nokkrum rétti
kalla þau Vamos-hjónin Islandsvini.
Hingað hafa þau nú komið fjóram
sinnum á tlu ára tímabili og haldið
námskeið og tónleika, auk þess sem
þau hafa kennt allmörgum íslensk-
um tónlistarnemendum í Oberlin.
Fyrst Signánu Eðvaldsdóttur, sem-
bjó hjá þeim í hálft ár, og seinna
öðram, svo sem Auði Hafsteinsdótt-
ur, Sigurbirni Bemharðssyni, Imu
Þöll Jónsdóttur, Sif Tulinius og
Ragnhildi Pétursdóttur, sem öll,
nerna sú síðastnefnda, eiga það sam-
eiginlegt að hafa verið nemendur
Guðnýjar Guðmundsdóttur fiðluleik-
ara. Guðnýju kynntust þau reyndar
fyrst í gegnum Sigrúnu. „Síðan hélt
Guðný áfram að senda okkur nem-
endur og ég fór að hugsa með mér:
Bíddu nú við, það era ekki bara
nemendumir sem eru svona góðir,
heldur hlýtur það að vera kennar-
inn,“ segir Almita og fer fógram
orðum um Guðnýju, sem stendur
fyrir komu hjónanna hingað til
lands, en hún og eiginmaður hennar,
Gunnar Kvaran sellóleikari, era
kennarar á sumamámskeiði hjá
þeim veétanhafs.
Bæði era Vamos-hjónin heilluð
af laiidinu og setja ekki
skammdegiðQfypr, sig. Segja
að Island sé að verðá'þeirra annað
heimili, þó að þau tali raunar ekki
tungumálið. Hún segir að landar
þeirra trúi þeim yfirleitt ekki þegar
þau tali um íslenskt tónlistarlíf.
„Fólk lítur á ísland sem mjög lítið
og einangrað land og veit ekki að
hér er fyrsta flokks sinfóníuhljóm-
sveit með mörgum frábæram hljóð-
færaleikurum."
Upp úr spjalli um tónlistarmennt-
un sprettur umræða um hlustun.
„Klassísk tónlist er erfið áheyrnar
fyrir venjulegt fólk. Við spilum yfir-
leitt ekki stutt lög, heldur fremur
löng verk og flókin, sem krefjast
mikillar hugsunar við undirbúning,
því leiðirnar geta verið margar.
Verkið vex með flytjandanum, sem
sér nýjar og nýjar hliðar á verkinu í
hvert skipti sem hann æfir og flytur
það. Hinn almenni hlustandi getur
varla sett sig inn í verkið á sama
hátt, en því oftar sem hann hlustar
vex verkið einnig með honum,“ seg-
ir Almita og bætir við að margir
segi reyndar sem svo: „Okkur vant-
ar ekki fleiri hljóðfæraleikara en við
þurfum að ala upp hóp upplýstra
áheyrenda."
Hjónin, sem hafa unnið saman
að tónlistarkennslu og -
flutningi í áratugi, líkja tón-
listamámi og -iðkun við langt og
traust hjónaband. Það sé vinna og
aftur vinna - en einnig mikil gleði. I
upphafi sé spennandi að kynnast
nýju tónverki en síðan sé það
spuming um gífurlega vinnu að ná
tökum á því, læra það utan að og
flytja á tónleikum. „Svo kemur að
því að það er ekki lengur nýtt og hin
nýsprottna ást er kannski 'ekkí til
staðar lengur. Þá segi ég við nem-
anda minn: „Nú ert þú að fara í
gegnum þjáningarskeiðið og þér
mun ekki geðjast að verkinu aftur
fyrr en þú hefur fundið hina dýpri
merkingu í því - sem gerist ekki
nema þú haldir áfram að æfa og ná-
ir valdi á tækninni." Ég líki því við
að hitta strák og hrífast af honum,
hvemig allt er svo spennandi við
fyrstu kynni, en svo minnkar
Ljósmynd/Gunnar Gunnarsson
TÓNLISTARHJÓNIN Roland og Almita Vamos haída þessa dagana
masterclass-námskeið fyrir strengjaleikara í Reykjavík og á Akur-
eyri, auk þess sem þau koma fram á kammertónleikum í Salnum í
Tónlistarhúsi Kópavogs annað kvöld.
kannski spennan og allt verður
hversdagslegra. Síðan tekur maður
aftur upp þráðinn með annars kon-
ar ákafa og eldmóði og þá hefur
bæst við traust, hlýja og vinátta, svo
áhuginn verður enn sterkari en áð-
ur,“ segir Almita - og eiginmaður
hennar samsinnir brosandi.
ftur að tónleikunum í Kópa-
vogi annað kvöld. Roland
Vamos segir um verkin:
„Fyrsta verkið á efnisskránni,
Passacaglia eftir Hándel-Halvor-
sen, er eitt þekktasta og vinsælasta
verk, sem skrifað hefur verið fyrir
fiðlu og víólu, en jafnframt er hægt
að leika það á fiðlu og selló. Norð-
maðurinn Johan Halvorsen, sem
reyndar var tengdasonur Edvards
Grieg, gerði tilbrigði um átta takta
passacagliu-stef eftir Hándel. Þá
leikum við konsert íýrir fjórar ein-
leiksfiðlur og strengjasveit eftir
Antonio Vivaldi. Hann var tónlistar-
kennari í skóla fyrir munaðarlausar
stúlkur. Hann átti marga mjög efni-
lega nemendur og skrifaði u.þ.b.
300 einleikskonserta fyrir hin ýmsu
hljóðfæri síns tíma, flesta fyrir
nemendur sína. Konsertinn sem við
flytjum er einn af tólf konsertum
sem sameiginlega nefnast L’estro
Harmonica og era meðal frægustu
verka hans. Einleikarar í konsertin-
um era Sigurbjörn Bernharðsson,
Sif Tulinius, Auður Hafsteinsdóttir
og Almita Vamos. Sigrún Eðvalds-
dóttir ipun stjórna verkinu. Að lok-
um leikum við kvintett fyrir tvær
fiðlur, tvær víólm- og selló eftir Fel-
ix Mendelssohn. Það er hugsanlegt
að verkið hafi ekki heyrst áður á Is-
landi. Mendelssohn samdi tvö verk
af þessari gerð og er þetta hið
fyrra, en hann hefur aðeins verið
um fimmtán ára gamall þegar hann
samdi það. Gunnar og Guðný munu
leika þetta með okkur hjónunum,
ásamt Sigurbirni sem mun taka sér
víólu í hönd.“
Poulenc-hátíð
í Iðnó
TÓNLEIKARÖÐ, þar
sem flutt verða
kammerverk Poulenc
auk úrvals sönglaga
verður í Iðnó í tilefni
þess, að 7. janúar
1999 eru liðin 100 ár
frá fæðingu franska
tónskáldsins Francis
Poulenc. Um er að
ræða fema tónleika,
6. janúar, 12. janúar,
19. janúar og 26. jan-
úar sem heíjast allir
kl. 20.30.
Á fyrstu tónleikum
Poulenc-hátíðarinnar
í kvöld, miðvikudags-
kvöld, verða flutt
kammerverk fyrir einsöngvara
og blandaða hljóðfærahópa. Ólaf-
ur Kjartan Sigurðsson baritón-
söngvari og Þórunn Guðmunds-
dóttir sópransöngkona skipta
með sér einsöngshlutverkunum.
Þórunn hefur tónleikana á fjór-
um ljóðum eftir Max Jakob við
meðleik blásarakvintetts, syngur
svo ástarvals Poulenc ásamt
fiðlu, kontrabassa, klarinetti,
fagotti og pianói, og síðan laga-
flokk dýranna, Le Bestiaire. Þá
syngur Ólafur Kjartan einsöngs-
hlutverkið í negrarapsódíunni og
endar tónleikana á grímudans-
leik Poulenc.
Einnig Ieika Ármann Helga-
son klarinettleikari og Kristín
Mjöll Jakobsdóttir fagottleikari
sónötu fyrir klarinett og fagott.
Aðrir flytjendur em Hallfríður
Ólafsdóttir flautuleikari, Eydís
Franzdóttir óbóleikari, Einar St.
Jónsson trompetleikari, Bryndís
Pálsdóttir fíðluleikari, Greta
Guðnadóttir fíðluleikari, Herdís
Jónsdóttir víóluleik-
ari, Bryndís Björg-
vinsdóttir sellóleikari,
Hávarður Tryggvason
kontrabassaleikari,
Steef van Oosterhout
slagverksleikari,
Helga Bryndís Magn-
úsdóttir píanóleikari,
Kristinn Öm Kristins-
son píanóleikari og
Guðmundur Óli Gunn-
arsson er stjórnandi.
f kynningu segir, að
Francis Poulenc hafi
verið eitt vinsælasta
tónskáld Frakka á
þessari öld. „í upphafi
var hann ekki rnikils
metinn sem tónskáld. Tónlist
hans þótti vera einskonar
„salon“-tónlist, enda vann Pou-
lenc fyrir sér með píanólcik á
kaffíhúsum Parísarborgar, en
síðar áttuðu menn sig á því að
þarna var frábært tónskáld á
ferð. Tónlist hans einkennist af
fallegum grípandi laglmum, sem
eiga sér sterkar andstæður í leik-
andi rytmiskum þáttum og er full
af glensi og gamni. Poulenc hafði
líka einstaka tilfínningu fyrir
möguleikum hljóðfæranna í tóni
og tækni, sem og hæfni
söngraddarinnar og ineðförum
texta, en textar sönglaga hans
eru flestir fullir af gríni. Allt
þetta til samans gerir tónlist
Francis Poulenc afar skemmti-
lega áheyrnar. Þykir því tilvalið
að gefa íslenskum tónlistarunn-
endum tækifæri á að heyra
kammerverk Poulenc og um leið
minnast eins merkasta tónskálds
Frakka á síðustu öld, á 100 ára
afmæli hans.“
Francis
Poulenc
Stuttmynd ársins
Sjjónvarp
Stuttmynd
Slurpurinn & Co
Handrit og leikstjórn: Katrín
Ólafsdóttir. Tónlist: Margrét Örnólfs-
dóttir. Leikendur: Ingvar E. Sigurðs-
son, Halldóra Geirharðsdóttir, Björn
Ingi Hilmarsson, Árni Pétur Guðjóns-
son, Katrín Ólafsdóttir, Kristbjörg
Kjeld o.fl.
Mynd Katrínar Ólafsdóttur
Slurpurinn & Co verður best lýst
sem stflfærðri, agaðri og mynd-
rænni, frábærlega vel unninni og
þaulhugsaðri kvikmynd sem virtist
ná hvoratveggja takmarki sínu að
vera glíma með formið og segja
ákveðna sögu í leiðinni.
Slurpurinn er ógeðfelldur stjórn-
andi sem misnotar og niðurlægir
starfsmenn sína á ýmsa vegu. Sjálf-
ur verður hann hinn smeðjulegasti
þegar eigandinn/forstjórinn birtist.
Starfsmennimir sýna slurpinum
undirlægjuhátt en hugsa honum
jafnframt þegjandi þörfina og ná
sér niðri á honum í lokin.
Nú er það síður en svo heilög
skylda kvikmyndahöfunda að segja
ávallt einhverja sögu en Katrín
leggur efnið þannig niður fyrir sér
að persónusköpun og efnisleg fram-
vinda era gildir þættir í kvikmynd
hennar. Einmitt þess vegna hefur
verið hárrétt hjá henni að velja leik-
ara í myndina en ekki dansara, því
túlkun hlutverkanna er ekki síður
mikilvæg en danskúnst flytjend-
anna og gaf því aukna dýpt. Leikið
dansverk gæti verið lýsing á mynd-
inni því meðfram nákvæmri
kóreógrafíu Katrínar í kringum
myndavélina skiptu öll svipbrigði
leikendanna máli og maður fékk
reyndar á tilfinninguna að hvert
einasta augnatillit og minnstu svip-
brigði væru lögð til af leikstjóran-
um, slík var nákvæmnin. Þess hátt-
ar vinnubrögð eiga síður en svo
alltaf við en hér kom ekki annað til
greina.
Sviðsmyndin var einföld en
áhrifarík og myndatakan kapítuli út
af fyrir sig, því ekki var annað að
sjá en myndin væri öll eitt óslitið
myndskeið, myndavélin snérist
stöðugt á jöfnum hraða og
leik/dansverkið var samið í kringum
myndavélina. Ekki var heldur
hreyft við linsu vélarinnar og allar
breytingar í myndsviðinu, voru kall-
aðar fram með hreyfingum leikar-
anna að og frá myndavélinni og/eða
í bakgranni. Mestu skiptir að til-
raunir Katrínar Ólafsdóttur með
formið koma ekki niður á efnislegi’i
útfærslu heldur styðja beinlínis við
hana. Það kemur ekki á óvai't að
myndin skuli hafa verið valin Stutt-
mynd ársins á alþjóðlegu kvik-
myndahátíðinni í Torontó í Kanada.
Hávar Sigurjónsson
KVIKMYIVDIR
Stjiirnubfð
Álflióll: Kappaksturinn mikli
irk'k
Leikstjóri: Ivo Caprino. Handrit: Ivo
Caprino og Kjell Aukrust. Sviðsmynd
og bníður: Kjell Aukrust. Raddir: Jó-
hann Sigurðarson, Erla Ruth Harðar-
dóttir, Sigurður Skúlason, Örn Árna-
son og Þröstur Leó Gunnarsson. Ca-
prino Filmcenter 1975.
ÞAÐ era skondnir náungar sem
búa lengst uppi á Brattastapa;
Theodór Felgan hjólaviðgerðar-
maður og félagar hans Loðvík og
Sæli. Þegar Rúdolf nokkur ætlar
að sigi-a í kappakstri með stolinni
hugmynd frá Theodóri, byggja
Undra-
heimur
brúðnanna
þeir vinimir nýja og glæsilega
kappakstursbifreið og hefst þá
keppni aldarinnar.
Það sem mér finnst merkilegast,
og alveg stónnerkilegt, við þessa
mynd er sviðsmyndin og bráðum-
ar, sem eru unnar af svo mikilli ná-
kvæmni og raunsæi að mér fannst
hrein unun á að horfa.
Sagan er líka ágæt. Persónumar
era vinalegar, skemmtilegar og
furðulegar sumar og undirstaða
skemmtanagildis myndarinnar. Að
öðra leyti er söguþráðurinn ósköp
einfaldur en stendur samt fyrir
sínu.
Ég veit ekki hvemig í ósköpun-
um myndin var kvikmynduð en í
kappakstrinum fékk ég hreinlega í
magann, eins og ég væri sjálf við
stýrið.
Það er fínasta hugmynd að taka
þessa 23 ára mynd til endursýning-
ar og hljóðsetja hana upp á nýtt.
Jóhann Sigurðarson stjórnaði þeim
upptökum og hefur tekist sérlega
vel til, og er sjálfur mjög viðkunn-
anlegur í hlutverki sögumannsins.
Þessi fina og vel gerða norska
mynd er upplögð tilbreyting fyrir
ungdóm nútímans. Að minnsta
kosti fór einn lítill ungherra að
gráta að sýningu lokinni. „Ég vil
sjá meiri kappakstur!"
Hildur Loftsdóttir