Morgunblaðið - 10.01.1999, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
„Síðar sögðu margir: Nýja Kína varð til í ljóði og margir menntamenn hrifust af þv£.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
SENDIHERRA Kína á ís-
landi, Wang Ronghua, er
ekki aðeins stjórnarerind-
reki heldur líka skáld. Hann
hefur ort um hugleiðingar
sem spruttu þegar hann ók
um Hvalfjarðargöngin. Þar líkir
hann göngunum við risastóran
dreka er geri gys að tímanum sem
hann hafi drepið með því að leika
sér að perlum en orðið leiður á því.
Til að tryggja að allir yrðu ánægðir
hafi drekinn boðið öllum að aka
frítt um búk sinn fyrsta daginn.
Wang kom hingað til lands fyrir
10 mánuðum og segist lítið hafa
vitað um landið áður en hann var
sendur hingað. Hann er fæddur
1945 og á eiginkonu og tvær dætur
í Peking.
„Önnur dóttir mín starfar hjá
auglýsingastofu en sú yngri stund-
ar nám í viðskiptafræði. Sjálfur er
ég frá héraðinu Shenyang og ólst
upp í borginni Tientshin en er
menntaður í viðskiptafræði við há-
skólann í Peking.
Eg byrjaði ungur að vinna í ut-
anríkisráðuneytinu. Á níunda ára-
tugnum var ætlunin að ég færi til
starfa í Jórdaníu en þá var faðir
minn mikið veikur svo að ég komst
ekki en var svo sendur hingað til
íslands í fyrra. Satt að segja bjóst
ég frekar við að verða sendur til
Afríkulands en þetta varð niður-
staðan,“ segir hann brosandi.
Kínverjar lýstu á sínum tíma yfir
mikilli vanþóknun er varaforseti
Taívans kom hingað til lands en
Pekingstjórnin harðneitar að sætta
sig við alla sjálfstæðistilburði ey-
ríkisins. Sendiheirann segist telja
að samskipti íslendinga og Kín-
verja séu nú með ágætum og gagn-
kvæmar heimsóknir ráðamanna
landanna hafi átt sinn þátt í því.
Engar meiri háttar deilur séu milli
ríkjanna og oft styðji þau tillögur
hvort annars hjá Sameinuðu þjóð-
unum. Einnig séu viðskipti þeirra
báðum í hag.
Aukin viðskipti
Nokkrir Kínverjar hafa fengið
menntun hér á landi í jarðhitaskóla
Sameinuðu þjóðanna og lýsir Wang
ánægju með þau samskipti. Kín-
versk skipasmíðastöð er nú að
smíða stórt fiskiskip fyrir íslenska
útgerð og viðskipti landanna hafa
vaxið hratt síðustu árin enda upp-
gangur verið mikill í þeim báðum.
Kínverskir ráðamenn hafa í heim-
sóknum sínum hingað rætt um
möguleika á að Kínverjar fjárfesti í
orkufrekum iðnaði á íslandi. Wang
er spurður hvemig þau mál séu
stödd.
„Það er lítil hreyfing á þeim
núna. Kínverskt stórfyrirtæki í
málmiðnaði hefur kannað mögu-
leikana á að fjárfesta í áliðnaði hér
en niðurstaðan, að minnsta kosti
núna, er sú að þetta muni ekki
reynast hagkvæmt fyrir það. En ég
held að ekki sé búið að slá hug-
myndina endanlega af og til greina
kemur að þá verði leitað markaða
fyrir framleiðsluna annars staðar
en í Kína.
Eitt af hlutverkum sendiráðsins
er að kanna möguleika af þessu tagi
fyrir kínversk fyrirtæki og áhuginn
er mikill þar.“
Sendiherrann segir að ástæðan
fyrir því að ekki hefur orðið úr um-
ræddum fjárfestingum sé ekki
minnkandi hagvöxtur í Kína en
minnir þó á að kreppan í Asíu hafi
valdið erfíðleikum í landinu. Út-
flutningur til annarra Asíulanda
hafi dregist mjög saman en reynt
sé að bregðast við því með því að
auka innanlandsneyslu.
Aðspurður segir hann að vissu-
lega sé enn fátækt og ólæsi í Kína.
Þar séu nú samkvæmt opinberum
tölum um 40 milljónir manna undir
fátæktarmörkum sem eru þó mun
lægri en hjá okkur en íbúarnir eru
alls um 1.200 milljónir.
Skáldið og
byltingarhetjan
Wang er mikill áhugamaður um
skáldskap og yrkir sjálfur þegar
andinn kemur yfir hann. Hann vann
á sínum tíma að verkefnum er vörð-
uðu Kanada og hefur þýtt kanadísk-
ar smásögur. „Eg var spurður hvort
ég treysti mér til að skrifa kaflann
um kanadísk leikhúsverk í kín-
versku alfræðiorðabókma-.-~Enginn
annar var til taks og ég sló því til!
Einnig hef ég þýtt ævisögur banda-
rísku kvikmyndaleikkonunnar
Katherine Hepbum og Alfreds
Hitchcocks á kínversku, sú seinni
var gefín út í Hong Kong og þær
seldust mjög vel.“
Hann ræðir ljóðlist byltingarleið-
togans Mao Zedongs en var Mao
kannski betra skáld en stjómmála-
maður?
Wang segir ekki hægt að bera
þetta tvennt saman. Það sé rétt að
persónudýrkunin hafi verið afleit og
Mao hafi gert mistök. En það breyti
því ekki að hann hafi verið mikill
stjómmálaleiðtogi og flestir Kín-
verjar eigi honum skuld að gjalda.
Og skáld hafi hann svo sannarlega
verið.
„Mao var áreiðanlega eitt af
mestu skáldum í sögu Kína. Árið
1945 bað Chiang Kai Chek, leiðtogi
þjóðernissinna, sem þá vora við
völd, Mao að koma frá Yenan til
friðarviðræðna í stjómarsetrinu
Chungking. Um sama leyti vora
hermenn stjórnarinnar að reyna að
ganga á milli bols og höfuðs á her-
liði kommúnista víða í landinu.
Chiang bjóst ekki við að Mao
kæmi en það gerði hann samt, öllum
til undrunar. Hann birti þá ljóðið
Snjó. Það var ort um miðjan fjórða
áratuginn og hefur verið sagt að
ekki einu sinni á tíma Sung-ættar-
innar, fyrir meira en þúsund árum,
hafi verið betur ort. Hann segir þar
Drekinn
gepin gys að tímanum
✓
Kínverski sendiherrann á Islandi, Wang
Ronghua, hefur hug á að kanna möguleika
á fjárfestingum kínverskra stórfyrirtækja
hérlendis og segir samskipti ríkjanna nú
-----7-----------------------------------
góð. I samtali við Kristján Jónsson kemur
fram að sendiherrann hefur þýtt ævisögu
vestrænnar kvikmyndastjörnu á móðurmál
sitt, er mikill áhugamaður um skáldskap
Maos Zedongs og tjáir sig stundum
sjálfur í ljóði.
meðal annars að leita verði að af-
reksmönnum í nútímanum en ekki í
fortíðinni.
Chiang sagði í viðræðunum að
honum fyndist sem Mao væri efni í
keisara en hann svaraði og sagðist
ekki vilja verða keisari, hann væri
aðeins í forystu fyrir hópi óeirða-
seggja!“ segir Wang og hlær.
Snjór varð undir eins þekkt og
vinsælt að sögn Wangs og reyndu
mörg skáld að yrkja undir sama
hætti, reyndu að svara Mao. Á veit-
ingastöðum í Chungking voru meii-a
að segja fest upp spjöld með ljóðinu.
„Síðar sögðu margir: Nýja Kína
varð til í ljóði og margir mennta-
menn hrifust af því.“ I Chungking
hitti Mao meðal annars þekkt og
mjög virt skáld, Liu Yatzu, og gaf
honum Ijóðið sitt; sá hinn sami sagði
Mao vera afburða skáld og hann
hefði breytt ljóðinu í vopn. Liu mun
þó aldrei hafa orðið kommúnisti en
hann lést 1958.
En er hægt að gagnrýna ofstæki
og afbrot menningarbyltingarinnar
án þess að gera Mao um leið ábyrg-
an? Og hvað með ógeðfelldar lýsing-
ar á einkalífi Maos sem koma fram í
endurminningum líflæknis hans,
var hann ekki neitt valmenni?
„Ég hef ekki lesið þessa bók en
ég hef séð kvikmyndir þar sem Mao
er lýst sem mjög góðum manni.
Hann sendi á sínum tíma son sinn
til að taka þátt í Kóreustríðinu og
hann féll. Upp úr 1960 áttu Kínverj-
ar við mikla erfiðleika að stríða og
þá neytti hann aðeins óbrotinnnar
fæðu. Sama er að segja um árin fyr-
ir sigurinn 1949, hann deildi alltaf
kjöram með mönnum sínum.“
Mao bar ábyrgð
En er þetta ekki allt hluti af
dýrðaróði sem var sunginn leiðtog-
anum, er hægt að treysta svona frá-
sögnum?
„Það er engin þörf á því að tráa á
Mao, það vildi hann ekki. Hann var
mjög ákveðinn, vissi alveg hvað
hann vildi og var mikill persónu-
leiki.
Mao gerði það sem hann vildi
sjálfur. En það er engin spurning að
hann bar ábyrgð, hann kom menn-
ingarbyltingunni af stað og við við-
urkennum að það voru mistök."
Wang er spurður hvort átök séu í
forystu kommúnistaflokksins milli
harðlínumarxista og þeirra sem
vilja markaðshyggju. Hann segir
það ekki vera að sínu mati. „Það er
mikil eining í forystunni núna, þeir
styðja allir þá stefnu sem fylgt er af
hálfu Jiangs Zemins forseta og
Zhus Ronggjis forsætisráðherra."
Sendiherrann er minntur á ummæli
eins af öldungunum úr Göngunni
miklu sem nýlega sakaði leiðtoga
landsins um að feta sig inn á veg
kapítalismans.
„Það getur verið að rætt sé um
slíkt en ekki í forystunni sjálfri.
Fólk verður að átta sig á því hvern-
ig nútímalegur marxismi er. Marx-
isminn er lifandi hugsun með marg-
víslegum kennisetningum. Kín-
verski kommúnistaflokkurinn er
mjög fær í að tengja grundvallarat-
riði marxismans við raunveraleik-
ann. Við eram núna að byggja upp
sósíalískt markaðskerfi en það
merkir ekki að við flytjum inn kap-
ítalisma.
Við fylgjum enn stefnu sósíalism-
ans en eram á frumstigi hans. Bæta
verður kjör fólksins og eigi stefnan
að ganga upp verður að veita fram-
leiðsluöflunum frelsi.“
Er einhver munur á þessu og
blönduðu hagkeifi Vesturlanda?
„Það tel ég, það er munur. Við er-
um að reyna að byggja upp sósíal-
isma með kínverskum sérkennum
og markmiðið er að minnka muninn
á kjöram ríkra og fátækra. Við
reynum nú að bæta þau í sveitunum
en eftir sem áður eru um 40 milljón-
ir manna undir fátæktarmörkum.
Strandhéraðin, sem eru auðugi-i,
reyna að aðstoða hin héruðin."
Hann segir aðspurður að Kín-
verjar viðurkenni hiklaust að ýmis-
legt sé að. Leita beri sannleikans
með því að huga að staðreyndum.
Þetta hafi komið fram í ræðu Jiangs
forseta fyrir skömmu er hann gerði
upp tveggja áratuga reynslu af um-
bótastefnunni. Hann hefði sagt að
sums staðar væri óánægja meðal
fólksins.
Mannréttindi og umbætur
Kínverski drekinn tekur það oft
óstinnt upp ef hann er gagnrýndur
en Wang heldur ró sinni þegar hann
er spurður um mannréttindi í Kína
og segir að kommúnistaflokkurinn
hafi upprunalega verið frumkvöðull
í að koma á lýðréttindum í landinu.
Þess vegna hafi hann orðið svo öfl-
ugur, hann hafi áunnið sér stuðning
þjóðarinnar.
„Við teljum að Kína sé nú lýðræð-
islegt land. Þar eru átta stjórnmála-
flokkar sem stjórna ásamt okkur,
kommúnistaflokkurinn ráðgast við
þá. Hinir flokkarnir era að stækka
og eiga fulltráa á þjóðþinginu.
Hvemig væri líka hægt að tryggja
stöðugleika í samfélaginu ef ekki
væri neitt lýðræði?
I sumum verksmiðjum ákveða
starfsmenn, ekki stjórnendur, hver
skuli vera forstjóri. Búið er að setja
lög um fyrirtækjarekstur. I einni
verksmiðjunni var skipt um for-
stjóra og starfsmenn fóra með mál-
ið fyrir dómstóla. Þeir vildu hafa
áfram sama forstjórann og unnu
málið.
Það era kosningar hjá okkur í