Morgunblaðið - 10.01.1999, Qupperneq 36

36 SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1999
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
AÐILD ÍSLANDS AÐ ESB OG
ÍSLENSKUR SJÁVARÚTYEGUR
EF TIL aðildarviðræðna kæmi
er líklegt að markmið Islendinga
yrðu í grundvallaratriðum þau
sömu og Norðmanna, þ.e. að
tryggja veiðimöguleika Islendinga
til frambúðar og áframhaldandi
ábyrga stjórn fiskveiða innan ís-
lenskrar efnahagslögsögu. Ahersl-
ur Islendinga yrðu samt að mörgu
leyti aðrar en Norðmanna og á það
sér efnahagslegar og landfræðileg-
ar skýringar. Hlutur sjávarátvegs í
þjóðarbúskap Norðmanna er mun
minni en á Islandi. Sem dæmi má
nefna að norskur sjávarátvegur
stendur fyrir um 7,2% aí vöraút-
flutningi landsins. A Islandi er
hlutur sjávarátvegs um 75% af
vöruútflutningi (55% af gjaldeyris-
tekjum). Það gefur því augaleið að
Islendingar myndu leggja áherslu
á að um þjóðarhagsmuni væri að
ræða en ekki svæðisbundna hags-
muni eins og Norðmenn gerðu.
Norðmenn deila fiskistofnum með
Evrópusambandinu þar sem efna-
hagslögsögur þeirra og sambands-
ins liggja saman. Samningsstaða
íslendinga er því töiuvert frá-
bragðin samningsstöðu Norð-
manna.
Aðild að sameiginlegri
sjávarútvegsstefnu
Ef til aðildarviðræðna kæmi er
ekki raunhæft að gera ráð fyrir að
íslendingar gætu staðið utan við
sjávarátvegsstefnu ESB til fram-
búðar. Fiskveiðistefnan er hiuti af
lagasafni Evrópusam-
bandsins (acquis
communautaire) og
því yrðu Islendingar
væntanlega að gang-
ast undir þá sameigin-
legu sjávarútvegs-
stefnu sem gilti við
inngöngu. Um þetta er
þó ekkert hægt að full-
yrða en ef tekið er til-
lit til reynslu Norð-
manna og ummæla
Emmu Bonino verður
að teljast ólíklegt að
íslendingar gætu
fengið varanlega und-
anþágu frá stefnunni í
heild sinni. Spurningin
er hins vegar sú hvort Islendingar
geti tryggt forræði sitt yfir fiski-
miðunum innan sameiginlegu sjáv-
arátvegsstefnunnar í samningavið-
ræðum - og jafnvel hagnast á
henni. Hér ber að árétta að aðild-
arsamningur er ígildi Rómarsátt-
málans og verður því ekki breytt
nema að fengnu samþykki viðkom-
andi þjóðar.
Veiðiréttindi
og aflahlutdeild
Efnahagslögsaga fslendinga
liggur hvergi að efnahagslögsögu
Evrópusambandsins og era flestir
nytjastofnar innan íslenskrar lög-
sögu staðbundnir. Á milli íslend-
inga og Evrópusambandsins eru
því engir samningar í gildi um nýt-
ingu á deilistofnum í
lögsögu hvors annars
líkt og er á milli Norð-
manna og sambands-
ins.
í tengslum við EES-
samninginn gerðu ís-
lensk stjórnvöld samn-
ing við Evrópusam-
bandið um gagnkvæm
fiskveiðiréttindi. Sam-
kvæmt honum hefur
Evrópusambandið rétt
til að veiða allt að þrjú
þúsund tonn af karfa
(sem jafngildir 1.500
þorskígildum) á af-
mörkuðu svæði _ í ís-
lenskri lögsögu. Á móti
fá íslendingar að veiða 30 þúsund
tonn af loðnu (1.800 þorskígildi)
sem Evrópusambandið hefur feng-
ið frá Grænlendingum. Um veiðar
Ég get fullyrt, segir
Ulfar Hauksson í
þriðju grein sinni, að í
sögu Evrópusambands-
ins hefur aldrei verið
gengið þvert á grund-
vallarhagsmuni
aðildarríkis.
Evrópusambandsins gilda mjög
strangar reglur og hefur eftirtekja
skipa Evrópusambandsins verið
mjög rýr. Árið 1996 náðu þau ein-
ungis að veiða um 220 tonn af þeim
þrjú þúsund sem þau hafa heimild
til að taka úr sjó.
Hvað varðar aðrar veiðiheimildir
Evrópusambandsþjóða á íslands-
miðum má geta þess að Belgar
höfðu um tíma rétt til að veiða allt
að fjögur þúsund tonn af botnfiski
hér við land. Síðustu árin náðu þeir
einungis að nýta rám þúsund tonn.
Sú veiðireynsla sem Evrópusam-
bandið hefur innan íslenskrai- lög-
sögu, og byggt yrði á við úthlutun
kvóta, er því sáralítil. Reglan um
Yfir 1.200 notendur
KERFISÞRÓUN HF.
Fákafeni 11 • Sími 568 8055
www.islandia.is/kerfisthrDun
Fréttagetraun
á Netinu
mbl.is
__ALLTAe en~rHVrAÐ HÝTT
hlutfallslegan stöðugleika myndi
því tryggja að lítil breyting yrði á
úthlutun veiðiheimilda til íslenskra
skipa í íslenskri lögsögu.
I aðildarviðræðum má gera ráð
íyrir að lágmarkskrafa Islendinga
yrði sú að aflaheimildir Evrópu-
sambandsins myndu ekki aukast
frá því sem nú er. Þessi krafa er
sambærileg þeirri sem Norðmenn
settu fram en þeim tókst að
tryggja svo til óbreytta stöðu mála
frá EES-samningnum. Leiða má
líkur að því að Evrópusambandið
myndi gera kröfu um að því yrði
gert tæknilega mögulegt að veiða
þau þrjú þúsund tonn af karfa sem
það hefur rétt á samkvæmt EES-
samningnum.
Líkleg niðurstaða í aðildarvið-
ræðum yrði sú að Evrópusamband-
inu yrði gert tæknilega mögulegt
að veiða upp í ákvæði EES-samn-
ingsins. I stað þess að semja um
fasta aflatölu er líklegt að samið
yrði um ákveðna prósentutölu af
leyfilegum karfaafla líkt og gert
var um þorskafla í Barentshafi í
norska samningnum. Islendingar
myndu svo að sjálfsögðu halda
hlutdeild sinni í loðnukvóta Evr-
ópusambandsins. I aðildai-viðræð-
unum yrði því um að ræða nánari
útfærslu á gildandi samningi við
sambandið um gagnkvæm fisk-
veiðiréttindi. Norðmenn náðu að
ti-yggja svo til óbreytta stöðu frá
EES-samkomulaginu og engin
ástæða er til að ætla að árangur
okkar Islendinga yrði lakari í við-
ræðum við Evrópusambandið.
Engin ástæða er heldur til að ætla
að Evrópusambandið fari fram á að
við greiðum „aðgangseyri" að sam-
bandinu í formi veiðiheimilda frek-
ar en Norðmenn. I EES-samn-
ingnum féll Evrópusambandið frá
öllum kröfum sínum um veiðiheim-
ildir í íslenskri lögsögu í skiptum
fyrir aðgang að mörkuðum. Sam-
komulagið sem gert var í tengslum
við EES-samninginn er ekki hægt
að túlka sem tollafríðindi í skiptum
fyrir veiðiheimildir. Evrópusam-
bandið féll frá öllum kröfum um
slíkt en gerði hins vegar kröfu um
gagnkvæm skipti á veiðjheimildum.
Þetta tvennt er ólíkt. í EES-sam-
komulaginu staðfesti Evrópusam-
bandið „gífurlegt mikilvægi fisk-
veiða fyrir Island“ og viðurkennir
að sjávarátvegur sé „grundvöllur
efnahagsstarfseminnar". Engin
ástæða er til að ætla að sambandið
sneri við blaðinu hvað þetta verðar
ef til aðildarviðpæðna kæmi um
fulla inngöngu Islendinga í Evr-
ópusambandið.
Aðgangur að
fiskveiðilögsögum
Hvað varðar aðgengi Evrópu-
sambandsflotans að Islandsmiðum
má slá því föstu að Islendingar
myndu fara fram með sömu áhersl-
ur og Norðmenn; þ.e. krefjast að
aðgangur fiskveiðiflota Evrópu-
sambandsins að íslenskri lögsögu
myndi hvorki aukast né að hann
gæti sótt í vannýttar tegundir. Hér
að ofan vora líkur leiddar að því að
Evrópusambandið færi fram á að
fiskiskipum þess yrði gert tækni-
lega mögulegt að veiða upp í þær
aflaheimildir sem samið var um í
tengslum við EES-samkomulagið
og að komið yrði til móts við þær
kröfur. Að öðru leyti er engin
ástæða til að ætla að sókn Evrópu-
sambandsins á Islandsmið myndi
aukast frá því sem nú er.
Fjárfestingar í sjávarútvegi og
áhrif styrkjakerfisins
Ætla má að íslendingar myndu
leggja töluvert upp úr því að
ákvæði EES-samningsins um var-
Sölustjóri á íslandi
Norskt fyrirtæki, sem hefur átt vinsældum að fagna í heimasölu, leitar að
sölustjóra/söluleyfishafa (franchise) á íslandi. Vörurnar okkar eru snyrti-
og húðvörur, sem innihalda náttúruleg efni og jurtaolíur. Við getum
boðið þér gæðavörur og örugga afhendingu, sölu- og upplýsingakerfi af
bestu gerð, góðan stuðning og frelsi til að byggja upp sölukerfi í landinu
og tryggja þér ágóða. Við gerum ráð fyrir að þú hafir reynslu af MLM eða
heimasölu og að þú sjáir um að móta gott sölukerfi. Við óskum eftir
skriflegri umsókn í bréfi eða á faxi á ensku eða dönsku/norsku/sænsku.
Við hlökkum til að taka við umsókn þinni, helst fyrir lok janúar.
INE
Shine A/S, PB 23, 1322 Hevik, Norge
Sími 0047 6710 2190
Fax 0047 6710 2199
anlega undanþágu frá fjárfesting-
um útlendinga í sjávarátvegi yrði
fest í aðildarsamningi og hefði þá
stöðu frumréttar eins og Rómar-
sáttmálinn. Öraggt má telja að
tímabundin undanþága fengist en
erfitt er að leggja mat á hvort
krafa um varanlega undanþágu
næði fram að ganga. Þó má benda
á að í tengslum við EES-samning-
inn héldu talsmenn Evrópusam-
bandsins því fram, allt fram á síð-
ustu stundu, að slík undanþága
væri óhugsandi. Jafnframt má
benda á skýra undanþágu sem
Danir fengu frá ákvæðum Ma-
astricht-samningsins um fjárfest-
ingar útlendinga í sumarbústaðar-
löndum. Hins vegar hafa verið uppi
raddir um að slaka beri á núver-
andi löggjöf og leyfa a.m.k. óbeina
eignaraðild útlendinga. Talsmenn
þessa sjónarmiðs eru á þeirri skoð-
un að bannið sé okkur Islendingum
ekki í hag; sjávarátvegur sé meira
en bara veiðar og frumvinnsla. Þeir
telja sjávarátveg háþróaðan mat-
vælaiðnað þar sem dreifing fram-
leiðslunnar og markaðssetning
leiki stórt hlutverk. Það sé því Is-
lendingum í hag að nýta erlenda
þekkingu og fjármagn á þessu
sviði.
Af því sem hér hefur komið fram
virðist því um þrjá kosti að ræða
sem gnmdvöll í samningum um
takmarkanir á fjárfestingum er-
lendra aðila í sjávarátvegi ef Is-
lendingar kjósa að hefja aðildarvið-
ræður við Evrópusambandið:
Að fá varanlega undanþágu líkt og
nú er að finna í EES-samningnum.
Að fá ótvírætt leyfi til að setja lög
sem binda heimild til fjárfestinga í
sjávarátvegi við búsetu - svipað og
danska sumarbústaðaákvæðið.
Að fá heimild til að setja lög sem
kveða á um sterk efnahagsleg
tengsl á milli útgerðar og vinnslu
við heimahöfn skips - svipað og
túlkun norskra stjórnvalda á sam-
eiginlegri yfirlýsingu þeirra og
Evrópusambandsins um kvóta-
hopp.
Styrkjakerfi Evrópusambands-
ins hefur áhrif á íslenskan sjávar-
útveg hvort sem við Islendingar
stöndum utan sambandsins eða
geramst fullir aðilar að því. Gangi
Island í Evrópusambandið mun ís-
lenskur sjávarátvegur verða styrk-
hæfur samkvæmt almennum regl-
um sem í gildi eru um þróunarsjóði
sambandsins. Nánari skilgreining
á rétti íslensks sjávarútvegs til
fjárstuðnings færi fyret 0g fremst
eftir því hvernig Island yrði skil-
greint sem efnahagslegt þróunar-
svæði. Það yrði gert í aðildarsamn-
ingnum og er því samningsatriði.
Eins og staðan er í dag er líklegt
að Island sem heild myndi falla
undir svokallað markmið 6. Það má
gera því skóna að ef Islendingar
myndu leggja fram þróunaráætlun
um niðurskurð flotans gætu þeir
átt von á umtalsverðum styrkjum í
tengslum við það verkefni. Þar að
auki mætti vænta stuðnings við
uppbyggingu á annarri atvinnu-
starfsemi í þeim byggðarlögum þar
sem röskun yrði á atvinnulífi í kjöl-
far niðurskurðarins. Þá má ætla að
styrkir fengjust til uppbyggingar
og endurbóta á hafnaraðstöðu, til
verndunaraðgerða og til sértækra
aðgerða eins og könnunarleið-
angra, tilraunaverkefna og til-
raunaveiða. Að auki ættu Islend-
ingar að eiga kost á styrkjum til
vöraþróunar og markaðsmála í
sjávarútvegi. Styrkveitingarnar
væra svo háðar mótframlagi ís-
lenskra stjórnvalda og greinarinn-
ar sjálfrar en almenna reglan er sú
að þau nemi um helmingi af heild-
arupphæð. Hvort um slíkt yrði að
ræða og hversu hátt mótframlagið
yrði, ef þetta yrði raunin, er
ómþgulegt að segja nokkuð til um.
Á íslandi er starfandi þróunar-
sjóður sjávarútvegsins sem hefur í
raun sama hlutverk og styrkjakerfi
Evrópusambandsins, þ.e. að kaupa
fiskvinnslustöðvar og framleiðslu-
tæki þeirra og greiða styrki fyinr
úreldingu fiskiskipa til að draga úr
afkastagetu í greininni. Auk þess á