Morgunblaðið - 31.03.1999, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 31. MARZ 1999 25
Er batnandi manni best að lifa?
KVIKMYIVPIR
liáskólabfó
ÓSKRÁÐA SAGAN -
(„AMERICAN HISTORY X“)
★★★
I.cikstjóri Tony Kaye. Handritshöf-
undur David McKenna. Kvikmynda-
tökustjóri Tony Kaye. Tónskáld Anna
Dudley. Aðalleikendur. Edward
Noi-ton, Edward Furlong, Beverly
D’Angelo, Jennifer Lien, Erthan
Suplee, Fairuza Balk, Avery Brooks,
Elliott Gould, Stacey Keach,
Guy Torry. 120 mín. Bandan'sk.
New Line, 1998.
SÓLARHRINGUR í lífi Viny-
ards fjölskyldunnar er með ónota-
legri kvikmyndaupplifunum sem
boðið hefur verið uppá síðan Oliver
Stone gerði Natural Born Killers.
Oskráða sagan - American History
X, er einnig sú umtalaðasta og um-
deildasta í langan tíma. Breski
leikstjórinn Tony Kaye og iðnað-
ai-maskínan í Hollywood áttu ekki
samleið og lentu í málaferlum, og
efnið er vandmeðfarið. Aðalpersón-
urnar eru tveir bræður. Derek
(Edward Norton), sá eldri, er að
losna úr þriggja ára fangelsi fyi’ir
morð á tveimur blökkum bílþjóf-
um. Danny (Edward Furlong), sá
yngri, fær tiltal hjá sögukennaran-
um Sweeney, (Avery Brooks), fyrir
að velja Mein Kampf sem ritgerð-
arefni og skipar honum að skrifa
nýja fyrir morgundaginn. Hún á
heita Oskráða sagan. Danny tekur
fyrir lífshlaup bróður síns og fyrir-
myndar. Fylgst er með breyting-
um Dereks í afturhvörfum, sem
eru í svart/hvítu, en núið í lit. Til að
byrja með er hann ósköp venjuleg-
ur og vænn drengur sem gengur
framúrskarandi vel í skóla, undir
styrkri og skynsamlegri hand-
leiðslu Sweeneys. Óveðursblika fer
þó að teygja sig inní veröld Viny-
ardsfjölskyldunnar, heimilisfaðir-
inn (William Russ), læðir hægt en
bítandi inn kynþáttafordómum í
huga drengjanna sinna, með morg-
unkorninu. Litaðir eru æ meira
áberandi í áður hvítu og friðsömu
hverfinu þeirra, Venice Beach.
Þeim fylgja vandamál, ofbeldi og
árekstrar. Þegar svo pabbinn, sem
er slökkviliðsmaður, er drepinn við
skyldustörf af þeldökkri eiturætu,
blossar upp algjört kynþáttahatm-
hjá Derek, hinu nýja höfði fjöl-
skyldunnar. Smám saman víkur
Sweeney úr sæti áhrifavaldsins, en
miðaldara kynþáttahatari og öfga-
maður, Cameron Alexander
(Stacey Keach), innbyrðir sál pilts-
ins. Derek verður forsvari hat-
rammrar nýnasistaklíku, krúnu-
rakar sig og húðflúrar með haka-
krossum. Þátttaka hans í öfga-
hópnum nær hámarki með morð-
unum á þjófunum.
A meðan á afplánuninni stendur,
fær Derek tækifæri til að vega og
meta skoðanir sínar og kemst loks
að þeiiTÍ niðurstöðu að hann hafi
farið villur vegar. Því tekur hann
þegar til óspilltra málanna daginn
sem hann sleppur úr prísundinni;
að bæta fyrir misgjörðir sínar
gagnvart umhverfinu og fjölskyldu
sinni. Ekki síst litla bróður sem
hefur í blindni fetað stoltur í fót-
spor stóra bróður.
A köflum virkar Oskráða sagan,
sterkt á áhorfandann. Einkum
hamskipti pabbadrengsins Dereks
í djöfullegt verkfæri haturs og of-
beldis. Blindan ágerist uns sýnin
verður glórulaus í svo hrikalegu
manndrápi að mér er stórlega til
efs að nokkur sæmilega óbrjálaður
maður hafi treyst sér til að fylgja
því með augunum. Umbreytingar
persónu Dereks minna á skáldverk
Kafka, er hann breytist úr geð-
þekkum pilti í slíkan drísildjöful að
hann gæti eyðilagt matarlystina
hjá Hannibal Lecter.
Samkomur nýnasistanna eru
áhrifarík nútímanornaþing, einnig
áðurnefndar föðurlegar ábending-
arnar við matarborðið. Upplausnin
á heimilinu er raunsæ lýsing á
meini sem étur sig inn að beini og
hugai’farsbreytingu yngri bróður:
ins eru gerð sómasamleg skil. í
þessum köflum verður áhorfand-
inn nánast þátttakandi í atburða-
rás sem hann hefur andstyggð á,
myndin virkar sem áróður gegn of-
beldi og kynþáttafordómum, án
þess að hún sé að fella siðferðileg-
an dóm. Þarna hjálpar afburða-
leikur kameljónsins Nortons, sem
heldur áfram að sanna sig eftir
fína vinnu í The Rounders, Primal
Fear og The People vs Larry
Flynt. Edward Furlong stendur
honum lítið að baki í viðaminna
hlutverki, og öll eru þau býsna
sterk í smáum, en engu að síður
veigamiklum hlutverkum; Beverly
D’Angelo, sem móðir bræðranna,
Stacey Keach, Avery Brooks og
ekki síst Guy Torry, sem þeldökk-
ur samfangi Dereks. Hann glæðir
myndina nauðsynlegum augnablik-
um léttleika. Að öðru leyti er fang-
elsisþátturinn Akkilesarhæll
Oskráðrar sögu. Maður kaupir
ekki hugarfarsbreytingar Dereks
á þeim forsendum sem þar eru
búnar til. Hlutirnir eru einfaldaðir,
vissulega ljótir og áreitnir fyrir
augað, en eftir á að hyggja eru
þeir furðu yfirborðskenndir og
rista ekki djúpt. Lokakaflinn er
jafnvel síðri, þegar fyrrverandi
vinir sem óvinir Dereks gera hon-
um nýja lífið leitt. Endakaflinn of-
hlaðinn og endarnir raunar tveir.
Sá fyrri, samtal lögreglunnai’,
Sweeneys og Dereks, er skynsam-
leg og viðunandi leið út úr ógöng-
um. Sá síðari (vont mál að hafa séð
hann opinberaðan á prenti) gömul,
slitin lumma, sem maður hefur séð
of oft í myndum af svipuðu sauða-
húsi. Spyr mann lítils annars, eftir
allt sem á undan er gengið; er
batnandi manni best að lifa? Um
deilur Tonys Kayes og New Line
veit maður fátt annað en fullyrð-
ingar beggja aðila. Það leynist
hins vegar engum að hér vantar
sorglega lítið upp á að heildar-
myndin sé ein magnaðasta ádeila á
geðveiki gagnkvæms haturs sem
er að líkindum jafn gamalt kyn-
þáttunum.
Sæbjörn Valdimarsson
Ave-Maríur
á tónleikum í
Mývatnssveit
TVENNIR tónleikar verða í Mý-
vatnssveit um páskana undir yf-
irskriftinni Músík í Mývatnssveit,
í Reykjahlíð og í félagsheimilinu
Skjólbrekku. Þetta er í annað
sinn sem Hótel Reynihlíð býður
tónlistarfólki til sín um páska.
Fyrri tónleikarnir verða í
Reykjahlíöarkirkju föstudaginn
langa kl. 21. Að þessu sinni koma
fram Laufey Sigurðardóttir
fiðluleikari, Herdís Jónsdóttir
víóluleikari, Bryndís Björgvins-
dóttir sellóleikari, Brjánn Inga-
son fagottleikari, Sólveig Anna
Jónsdóttir píanóleikari og Sólrún
Bragadóttir sópransöngkona.
Á efnisskránni er Adagio eftir
Albinoni, Intermezzo eftir
Mascagni og sönglög. í tilefni
100 ára ártíðar Guðfinnu Jóns-
dóttur, ljóðskálds og orgelleikara
frá Hömrum, verða flutt tvö lög
eftir Áskel Snorrason við ljóð
hennar. Þá verða flutt Maríubæn
eftir Atla Heimi Sveinsson og
Dúó fyrir selló og fagott eftir
Mozart.
Síðari tónleikarnir verða í fé-
Iagsheimilinu Skjólbrekku laug-
ardaginn 3. apríl kl. 16. Þar
flytja tónlistarmennirnir kamm-
erverk; Píanókvartett í g-moll
eftir Mozart, Kvartett fyrir
fagott og strengi í B-dúr eftir
Danzi, Beethoven-útsetningar á
skoskum þjóðlögum fyrir tríó og
söngrödd. Sólrún Bragadóttir
syngur sönglög eftir Brahms við
undirleik Sólveigar Önnu.
Slagverkshátíð í Kennedy Center í Washington
__ >
Tónverk Askels Mássonar
á opnunartónleikum
Áskell Evelyn
Másson Glennie
VERK Áskels Másson-
ar, Konsertþáttur fyrir
sneriltrommu og
hljómsveit, verður flutt
á opnunartónleikum
slagverkshátíðar í
Kennedy Center í höf-
uðborg Bandaríkjanna,
Washington, 8. apríl.
Flytjendur eru banda-
ríska sinfóníuhljóm-
sveitin National
Symphony Orchestra
undir stjórn hljóm-
sveitarstjórans Leon-
ards Slatkins og skoski
slagverksleikarinn
Evelyn Glennie. A há-
tíðinni verða þrennir
tónleikar og leikur Evelyn einleik
með hljómsveitinni á þeim öllum.
Askell samdi Konsertþátt fyrir
sneriltrommu og hljómsveit árið
1982, og var hann frumfluttur á há-
tíð ungra norrænna tónlistarmanna
í september sama ár. Verkið er
byggt annars vegar á rytmísku mó-
tífi sem spannar nokkrar taktteg-
undir og hins vegar tónaröð byggðri
á nótunum A, C, E, Es, F og As.
Konsertþátturinn hefur verið flutt-
ur víða beggja vegna Atlantshafs-
ins, m.a. í alþjóðlegri keppni slag-
verksleikara í Amsterdam.
Evelyn Glennie hefur tvívegis
leikið með Sinfóníuhljómsveit Is-
lands. Árið 1995 lék hún einleik með
hljómsveitinni í Marimbukonsert
Áskels Mássonar. Árið 1997 lék hún
einleik með hljómsveitinni í verki
Skotans James MacMillans, Veni,
veni Emmanuel, að loknum flutn-
ingi lék hún verkið Prím eftir Áskel
Másson sem aukalag. Hún hefur
flutt verk Áskels víða um lönd.
Meðal annarra tónskálda sem
eiga verk á hátíðinni eru George
Gershwin, Steve Reich, Toi-u Ta-
kemitsu, Maurice Ravel og Peter
Maxwell Davis.
ÚR ÁVAXTAKÖRFUNNI.
Avaxtakarfan
á Akureyri
og í íslensku
óperunni
SÝNINGAR á íslenska fjölskyldu-
leikritinu Ávaxtakarfan verða í
samkomuhúsinu á Akureyri helgina
17.-18. apríl. í íslensku óperunni
verða nokkra aukasýningar á verk-
inu í lok apríl.
Megininntak leikritsins er einelti
og fordómar. Leikritið gerist í
ávaxtakörfu þar sem allir eru kúg-
aðir af Imma ananas. Mæja jarðai’-
ber er minnst og verður því fórnar-
lamb eineltis.
Höfundur handrits er Kristlaug
María Sigurðardóttir og höfundur
tónlistar er Þoiwaldur Bjarni Þor-
valdsson. Leikstjóri er Gunnar
Gunnsteinsson og leikmynda- og
búningahönnuður er María Ólafs-
dóttir. Ljósahönnuður er Alfreð
Sturla Böðvarsson og danshöfundur
er Jóhann Freyr Björgvinsson.
Framkvæmdastjóri er Hrafnhildur
Hafberg.
Helstu leikarar eru Andrea
Gylfadóttir, Selma Björnsdóttir,
Hinrik Ólafsson, Margrét Kr. Pét-
ursdóttir, Linda Ásgeirsdóttir, Ólöf
Sverrisdóttir, Gunnar Hansson,
Sjöfn Evertsdóttir, Kjartan Guð-
jónsson, Guðmundur I. Þorvaldsson
og Margrét Kx. Sigurðardóttir.
Morgunblaðið/Kristinn
ÞAU flytja tónlist í Mývatnssveitinni um páskana.
»S‘v3í“!í. %iff‘ >• l * . - ss* '* f 'ífte
(far-ay 4
ara /váé aa>/vay?
Um páskana býðst gisting á Hótel Kirkju-
bæjarklaustri á frábæru verði, aðeins 2.600
kr. á mann í tveggja manna herbergi.
Morgunverður af hlaðborði innifalinn.
Frítt fyrir börn að 12 ára aldri.
Er ekki tilvalið að skjótast á Klaustur, gista í
eina eða tvær nætur og njóta páskanna í
fallegu og friðsælu umhverfi?
HÓTEL KIRKJUBÆJARKLAUSTUR
« C » Á t Ít H O t t l S
Sími 4874799