Morgunblaðið - 24.04.1999, Blaðsíða 1

91. TBL. 87. ÁRG.
LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Eining ríkti um hernaðaraðgerðir í Júgóslavíu á hátíðarfundi NATO í Washington
Bandalagið hyggst ekki
hvika frá skilyrðum sínum
LEIÐTOGAR 19 aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins við
upphaf hátíðarfundarins, sem
efnt var til vegna 50 ára afmæl-
is bandalagsins, í Mellon Aud-
itorium í Washington í gær. Þar
fluttu leiðtogarnir stutt ávörp.
Um 1.700 gestir frá 42 þjóðríkj-
um voru viðstaddir fundinn.
Norður-Atlantshafssáttmálinn
var undirritaður fyrir 50 árum í
sama sal af leiðtogum stofn-
ríkja NATO.
Árásirnar færast nær Milosevic
Belgrad, Brussel. AP. Reuters.
LOFTÁRÁSIR Atlantshafsbandalagsins (NATO)
í Júgóslavíu hafa færst æ nær Slobodan Milosevic,
forseta Júgóslavíu. Forsetabústaður Milosevic
eyðilagðist í loftárásum á Belgrad á miðvikudags-
nótt og í gær hæfðu flugskeytin höfuðstöðvar
serbneska ríkissjónvarpsins (RTS). Jamie Shea,
talsmaður NATO, sagði á blaðamannafundi í
Washington í gær að loftárásum yrði haldið áfram
eins lengi og þörf krefði.
Shea sagði markmið árásanna vera að ráðast
gegn þeim skotmörkum sem „viðhalda og styðja
pólitískan jarðveg ofbeldis“ í Júgóslavíu. Þá sagði
Shea að árásir NATO undanfama daga væru til
marks um hernaðaráætlun bandalagsins. „Með
öðrum orðum, þeir aðilar innan stjórnkerfísins
sem breiða út boðskap haturs, eiga sér ekkert
skjól,“ sagði Shea.
Loftárásin á stjómstöð RTS var gerð snemma í
gær og er talið að um 70 manns hafi verið inni í
byggingunni er sprengingin varð. Að sögn
serbneskra yfirvalda fórust a.m.k. tíu manns í
árásinni og 18 slösuðust.
Árás þessi hefur verið harðlega gagnrýnd í
Serbíu, ekki síst vegna þess hve margir vora inni í
byggingunni en einnig vegna efasemda um hern-
aðarlegt gildi hennar. Alþjóðasamtök blaðamanna
(IFJ) fordæmdi árásirnar á sjónvarpsstöðina og í
yfirlýsingu samtakanna var árásunum líkt við
brotið loforð sem ógni lífi allra blaðamanna og
starfsmanna fjölmiðla. „Dráp á fréttamönnum og
fjölmiðlafólki er hvorki leiðin til sigurs í stríði né
uppbyggingar lýðræðis, heldur miðar slíkt að fá-
fræði, ritskoðun og ótta.“
Washington. Morgunblaðið, Reuters, AP.
I GÆR komu leiðtogar aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins (NATO)
saman í Washington í tilefni hátíðar-
fundar bandalagsins þar sem 50 ára
afmæli þess var fagnað. Fundurinn,
sem haldinn er í sama mund og
átökin í Júgóslavíu standa sem
hæst, tók að miklu leyti mið af við-
sjárverðum tímum á Balkanskaga.
Við upphaf fundarins samþykktu
leiðtogar aðildarríkjanna ályktun
um ástandið í Kosovo. Er Jú-
góslavíustjórn boðið að loftárásum
verði hætt gegn því að gengið verði
að kröfum NATO. Hins vegar er
tekið fram að frá þessum skilyrðum
verði ekki hvikað. Málamiðlanir séu
óhugsandi.
,Astandið í Kosovo stangast á við
gildismat okkar og þau gildi sem
NATO hefur staðið vörð um allt frá
stofnun sinni; lýðræði, mannréttindi
og virðingu fyrir lögunum. NATO er
ákveðið að vinna sigur. Við getum
ekki látið þennan hrylling bera sigur
úr býtum,“ segir m.a. í ályktun leið-
toganna.
Tekið er fram að aðgerðir banda-
lagsins beinist ekld gegn serbnesku
þjóðinni og ítrekaðar eru fyrri kröf-
ur um brottflutning serbneskra her-
sveita frá Kosovo. Gerð er krafa um
að alþjóðlegt herlið fari inn í héraðið
í eftirlitsskyni og að flóttamönnum
verði leyft að snúa heim.
I ályktuninni er sérstaklega tekið
fram að Rússar hafi mikilvægu hlut-
verki að gegna og lýsa leiðtogamir
vilja til að vinna með Rússum. Sam-
dægurs barst yfirlýsing frá stjóm-
völdum í Moskvu þar sem sagt var
að fundur Viktors Tsjérnómýrdíns,
sérlegs sendimanns Rússa í Kosovo-
deilunni, og stjómarliða í Belgrad,
hefði verið árangursríkur. I yfirlýs-
ingunni sagði að Slobodan Milosevic,
forseti Júgóslavíu, hefði fallist á að
leyfa alþjóðlegu herliði aðgang að
Kosovo-héraði en þessu skilyrði
NATO hefur Milosevic ítrekað hafn-
að undanfamar vikur. Síðar um dag-
inn vísuðu talsmenn Milosevics yfir-
lýsingum Rússa á bug og sögðu að
aðeins kæmi til greina að leyfa
óvopnuðum hermönnum að fara inn
í Kosovo.
Ákveðið að loka fyrir
olíudreifingu til Serbíu
Javier Solana, framkvæmdastjóri
NATO, flutti fyrsta ávarpið á fundin-
um og sagði hann að bandalagið hafi
gert öllum ljóst að það láti sér al-
mennar yfirlýsingar um grundvallar-
gildi ekki nægja, bandalagið sé
reiðubúið að verja gildin, hvenær og
hvar sem þeim sé ógnað. I ávarpi
sínu lýsti Bill Clinton, Bandaríkja-
forseti, stjórn Slobodans Milosevics
sem síðustu evrópsku alræðisstjóm
20. aldarinnar: „Bandalagið verður
hjóm eitt á næstu öld ef það líður
fjöldamorð á saklausum borgumm
við þröskuld sinn,“ sagði Clinton.
I viðtali við Morgunblaðið í gær-
kvöldi sagði Davíð Oddsson, forsæt-
isráðherra að á þriggja tíma sérstök-
um vinnufundi í gærmorgun, þar
sem Kosovo-deilan var rædd, hafi
komið fram samhljómur manna um
að halda sínu striki og auka umfang
loftárása og jafnframt að stuðla að
frekari einangran stjómvalda í
Belgrad. Þá hafi verið rætt sérstak-
lega um að loka fyrir olíudreifingu til
Milosevics og hans stjórnar og
ákveðið að fylgja málum fast eftir
hvað það varðar. Davíð sagði að ein-
hugur ríkti um aðgerðir því árangur
sé að skila sér dag frá degi og ljóst
sé að NATO muni ekki linna látum
fyrr en stjóm Júgóslavíu láti í minni
pokann.
Vaclav Havel, forseti Tékklands,
sem nýverið gekk í NATO ásamt
Ungverjalandi og Póllandi, sagði í
ávarpi sínu í gær: „Við vonum [...] að
við séum að ganga inn í nýja tíma
þar sem örlög þjóða era ekki ákveðin
af erlendum kúgurum, heldur af
fólkinu sjálfu.“
Á fundinum samþykktu og undir-
rituðu leiðtogar aðildarríkja NATO
ennfremur sérstaka yfirlýsingu sem
kölluð er Washington-yfirlýsingin.
Þar segir m.a.: „Veröldin hefur tek-
ið stórkostlegum breytingum á síð-
ustu 50 árum en gildismat okkar og
öryggishagsmunir eru hinir sömu:
Gagnkvæmar skuldbindingar aðild-
arríkjanna til að standa vörð um
þjóðir okkar, landsvæði og frelsi,
sem byggist á lýðræði, mannrétt-
indum og forsendum réttarríkis-
ins.“ I yfirlýsingunni er síðan vikið
að því að á þessum afmælisfundi séu
leiðtogar aðildarríkja bandalagsins
ákveðnir í að berjast áfram fyrir
þessum markmiðum og að byggt
verði áfram á trausti og samstarfi
ríkjanna, nú sem fyrir 50 árum;
trausti og samstarfi sem styrkst
hafi með inngöngu nýrra aðildar-
ríkja.
■ Sjá umfjöllun á bls. 30-31
Reuters
ANTONIO Gueterres, forsætis-
ráðherra Portúgals, Poul Nyr-
up Rasmussen, forsætisráð-
herra Danmerkur, Davíð Odds-
son, forsætisráðherra, Bill
Clinton, Bandaríkjaforseti, og
Javier Solana, framkvæmda-
stjóri NATO.
Stjórn
Statoil
sagt upp
Ósló. Reuters.
NORSKA ríkisstjórnin sagði
stjórn hins ríkisrekna Statoil-
olíufyrirtækis upp störfum í
heild sinni í gær. „Það fer best
á því að skipa nýja stjórn,“
sagði Anne Enger Lahnstein,
olíu- og orkumálaráðherra Nor-
egs, á blaðamannafundi í Ósló í
gær. Sagði hún ástæðu upp-
sagnanna vera u.þ.b. 30% um-
framkostnaður við Asgard-bor-
pallinn í Norðursjó.
Áætlaður kostnaður við bor-
pallinn, sem hefja á framleiðslu
eftir nokkrar vikur, var um 385
milljarðar ísl. króna. Lahnstein
sagði að nú þegar næmi kostn-
aðurinn um 530 milljörðum og
sæi ekki fyrir endann á honum.
Brottrekstur stjómar fyrir-
tækisins er talið vera mikið
áfall fyrir stærstu nöfnin í
norsku viðskiptalífí en margir
þeirra sem sátu í stjórn Statoil
hafa staðið framarlega í norska
Verkamannaflokknum, sem nú
er í stjórnarandstöðu.
Harald Noi-vik, fram-
kvæmdastjóri Statoil, hefur
lýst því yfir að hann muni af-
henda nýrri stjórn fyrirtækis-
ins uppsagnarbréf sitt von
bráðar. Þá vísaði hann því á
bug að um fjármálaóreiðu hefði
verið að ræða. „Verkefnið er
risastórt að umfangi og í
framtíðinni mun verða litið á
borpallinn sem fyrirmynd að
smíði annarra.“