Morgunblaðið - 24.04.1999, Blaðsíða 68

LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
^68
UMRÆÐAN
Burt með sjómannaafslátt-
inn, bætum kjör öryrkja
AÐ
hefur talsvert verið rótt
um kjör öryrkja, bæði í
fjölmiðlum og á ýmsum
fundum hér í borg og
víðar. Ég tel að flestir
þeir sem hafa skoðað
þessi mái séu sammála
—, um að kjör öryrkja séu
í of mörgum tilfellum
mjög slæm. Að vísu eru
afskaplega margir,
senniiega meirihluti
þjóðarinnar, sem láta
sig þessi mál ekkert
eða lítið varða. Ég hef
að gamni mínu verið að
spyrja fólk svona í
kringum mig hvort það
hafi lesið þessa og
þessa grein í fjölmiðlum, eða hvort
það viti hvaða bætur eru í boði fyrir
öryrkja. (Ég man ekki eftir neinum
sem ég þekki sem lætur sig þessi
mál varða.) Svörin eru á einn veg:
Engin(n) hefur lesið greinar eða
kynnt sér málin almennt.
En hvers vegna eru
kjör öryrkja svo slæm
sem raun ber vitni? Mín
skoðun er sú að það sé
vegna þess að enn eimir
talsvert af þeirri hugsun
að öryrkjar séu hálf-
gerðir hreppsómagar
eða kannski bara lítt
áhugaverður þjóðfélags-
hópur fyrir framsækið
þjóðfélag sem hefur
lánstraust upp á 10 hjá
stærstu bönkum í út-
löndum. Einmitt þarna
liggur kannski hundur-
inn grafinn, þjóðin ekki
með áhuga á þessum
málaflokki og þar með
ekki stjórnmálamenn-
irnir heldur, því þeir eru, tel ég,
nokkurs konar þverskurður af þjóð-
inni.
Hvað er til ráða? Sumir öryrkjar
lifa undir hungurmörkum eins og
þau eru skilgreind í dag. Öllum
skattpeningum ríkissjóðs hefiu- verið
ráðstafað eins og gengur og ekki er
það þjóðarvilji að hækka skatta. Ég
legg þetta til:
Eins og öllum er kunnugt um hafa
um áratugaskeið verið tvenn lög í
þessu landi um tekjuskatt einstak-
linga, þ.e.a.s. að sjómenn hafa borg-
að lægri skatta en aðrir þegnar
þessa lands, þar með taldir öryrkj-
ar. Eflaust er hægt að finna einhver
rök fyrir því að á sínum tíma hafi
þetta verið réttlætanlegt, þó er ég
efins um það. Enn í dag er þetta
lagaskrípi eitt mesta óréttlætismál
sem þjóðin býr við. Það er verið, til
að fullkoma þennan smánarblett í
íslensku þjóðlífi, að veita tekju-
hæstu stétt landsins þennan afslátt,
um 1,5 milljarða króna á ári, á með-
an aumustu þegnar þessa lands
þurfa stundum að betla fyrir mat
sínum. Ég ákæri þá þingmenn sem
ekki þora að breyta samkvæmt sam-
visku sinni í þessu máli.
Ég hef verið að kynna mér að und-
anfomu kosningastefnuskrár stjórn-
málaflokkanna og einnig hef ég átt
Réttlæti
/
Eg ákæri þá þingmenn,
segir Stefán Gissurar-
son, sem ekki þora að
breyta samkvæmt sam-
visku sinni í þessu máli.
viðtöl við frambjóðendur. Hvergi er
það í stefnuskrám flokkanna að af-
nema sjómannaafsláttinn á næsta
kjörtímabili. Þannig virðist sem
meirihluti þjóðarinnai' vilji því miðui’
frekar veita tekjuhæstu stétt landsins
afslátt af sköttum upp á 1,5 milljarða
á ári en að lyfta aumustu þegnum
þessa lands upp fyrir hungurmörk.
Sjómenn eru jú miklu, miklu sterkari
en öryrkjar. Þjóðin hefur ailtaf haft
miklu meiri áhuga á heljarmennum
en amlóðum.
Þar sem engin teikn eru á lofti um
að stjómmálamenn vorir ætli að
breyta þessari skömm til betri vegar
á næsta Iqörtímabili a.m.k. fer ég hér
með fram á það við sjómenn að þeir
afsali sér sjálfir þessum skammarlega
afslætti í þrepum á næstu fjómm ár-
um.
Ef sjómenn afsala sér rétti (órétti)
þessum eiga þeii’ jafnframt að gera
kröfu þess efnis að 3/4 hlutar fari til
að bæta kjör öryrkja og 1/4 hluti til
þess að bæta enn öryggismál sjó-
manna.
Að lokum vil ég segja þetta: Þið
sjómenn erað telquhæste stétt lands-
ins að ég tel og þess vegna eruð þið
aflögufærir til að borga sömu skatta
og aðrir í þessu þjóðfélagi.
Það er ekki verið að fara fram á
neitt annað en að þið standið jafnfæt-
is öðrum þegnum þessa lands en ekki
skrefi framar hvað skattalög vai-ðar.
Að mínu mati á að vera reisn yfii’
sjómönnum, „Islands Hrafnistu
menn!“, en á meðan þið sjómenn
borgið ekki það sama til þjóðfélagsins
og aðrir, ekki síst í ljósi þess að aum-
ustu þegnar þessa lands eiga mjög
um sárt að binda, er það því miður
hálfgerð skömm fyrir sjómannastétt.
Þið sjómenn eigið betra skilið en
skömm, gangið fi-am fyrir skjöldu og
hristið af ykkur þetta slen og gefið
stjómmálamönnum voram langt nef
og sýnið að þið erað menn sem þorið.
Höfundur starfar sem vátrygginga-
rádgjafi og er öryrki.
ISLENSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1002. þáttur

FRÁ Birni Ingólfssyni skáldi á
Grenivík hefur umsjónarmanni
borist efni, það sem honum þykir
fengur að birta:
1) Tilgáta um nýyrðið þarsíð-
ast.
Einhver málfátæklingur kom
óvenju illa niður eftir „gleðina"
sem haldin var helgina fyrir síð-
ustu helgi. Frá þessu ætlaði hann
að segja vinnufélaga sínum á
byggingarkrananum eða í síldar-
bræðslunni og mundi ekki hvem-
ig hann átti að orða það. Hann
rámaði þó í að helgin eftir næstu
helgi heitir þamæsta helgi. Þar
með rann upp ljós. Þetta hlaut þá
að hafa verið þarsíðasta helgi
þegar teitin mislukkaðist.
Þar með var orðið þarsíðastur
komið í umferð og hver át upp
eftir öðrum. Ég heyri þetta allt í
kringum mig og leiðist óskaplega.
Mér virðist jafnvel rígfullorðið
fólk vera búið að gleyma því sem
það ólst upp við; að tala um næst-
síðast.
Onnur vitleysa sem menn
tönnlast á í hugsunarleysi er röng
meðferð á hugtakinu að byggjast
á e-u. Nokkur dæmi:
Prestur: Kristin trú byggir á
Biblíunni.
Þingmaður: Árangur flokksins
í kosningunum byggir á þátttöku
kjósenda.
Islenskukennari: Prófið byggir
á námsefninu.
Ég sé ekki betur en þetta sé
tóm vitleysa. Kristin trú byggir
ekki nokkum hlut á Biblíunni.
Þvert á móti, hún er byggð/bygg-
ist á henni. Sömuleiðis er prófið
byggt, þ.e. það byggist á náms-
efninu.
Ég álít að þessi nýja „bygging-
araðferð“ hafi upphaflega verið
mismæli sem menn gleyptu hver í
kapp við annan í hugsunarleysi.
Ég kokgleypti þetta meira að
segja sjálfur og það þykir mér
verst. Á opinberu plaggi sem ég
orðaði stendur: „Lokaeinkunn er
heildarmat á námsárangri nem-
enda fyrir heilt skólaár og byggir
á stöðugu mati sem fram hefur
farið allt skólaárið."
[Hér hefur umsjónarmaður
fengið góðan bandamann.]
3) Þá angrar það bæði Bjöm
og umsjónarmann, þegar fólk fer
yfir „ánna“ og „brúnna", en ekki
ána og brúna o.s.frv. Bjöm send-
ir „málvillingum“ svofellt kvöld-
ljóð:
’NNA
A bæ sem stendur austanvert við ánna
er eiginkonan jafnan kölluð Rúnna.
Og bóndinn oft á fjörumar við frúnna
fer á kvöldin undir skörðum mánna.
Hnakkinn sinn hann hefur lagt á Gránna,
í hreppsnefndinni er fundur einmitt núnna.
frúin heima er mædd að mjólka kúnna
og mælast til að nytin fari að skánna.
Og karlinn fer af baki rétt við brúnna,
sem byggði forðum vinnuflokkur Stjánna,
og rekur eins og hugsi hægri tánna
í handriðið sem byrjað er að fúnna.
í útvarpinu er umræða um trúnna
og Ari Trausti að flytja veðurspánna.
Tíningur
1) Mér er sagt að í fréttum
hafi heyrst að maður færi í
„humátt á undan“ einhverjum.
Þetta fær ekki staðist. Menn fara
í humátt á eftir o.s.frv.
Dæmi eru til allt frá því á 18.
öld um humátt eða húmátt og þá
helst í sambandinu að fara í
humátt á eftir einhverjum = elta
einhvern (hljóðlega). Uppruni er
óljós og lítið um samsvarandi í
grannmálum okkar. I mennta-
skóla var mér kennt að humátt
væri afbökun úr hámót, og er þá
að sjá hvort við erum nokkru
nær.
Um orðið hámót segir Ásgeir
Bl. Magnússon: „eiginl. hælfar,
spor; fara í hámót á eftir ein-
hverjum - læðast á eftir einhverj-
um“. Og þá vitum við það. Síðan
telur Ásgeir margs konar afbak-
anir sem orðnar era til vegna
misskilnings, þar á meðal
humátt.
Orðið hámót er samsett líkt og
hásin, hvort tveggja skylt orðinu
hæll.
2) Er ekki „orsakavaldur"
óþörf tvítekning (tautologia)? Er
ekki nóg að segja að orsakir sjúk-
dómsins séu óþekktar? Já, og
„ákvarðanataka", er það ekki
sama staglið. Er ekki ákvörðun
nóg?
3) Þegar ég var barn, sögðu
sumir um bolakálfa og tarfa að
þeir væru manneygðir. Krakkar
voru víst oft hræddir með bola. I
skóla komst ég að því að þetta
undarlega orð, manneygður, sem
stundum var reyndar ð-laust, var
afbökun úr mannýgur. Eða hví
skyldu naut hafa mennsk augu, ef
þau vildu stanga fólk? Ýgur
merkir ægilegur og því skylt, líka
sögninni að ógna, og skilst það
allt mun betur. Ég hef orðið þess
var að sumir vilja helst ekki nota
mannýgur um önnur dýr en
þjóra. Og það er skiljanlegt. En
fleiri dýr geta ýgt mönnum, vakið
með þeim ótta. Man ég að mér
þótti gaman að lesa hjá Halldóri
Laxness að gæsir væru mannýg-
ar. Þetta skildi ég mætavel, eink-
um eftir að kvikindi það sem
nefnist kalkún(i), hafði blásið sig
út og gert atlögu að mér. Mér er í
nöp við það fiðurfé síðan.
Kalkún(i) er úr hollensku
kalkoen, en svo nefndur, af þvi að
hann var frá Kalkútta á Indlandi.
4) Kunningja okkar, Rúnar
Kristjánsson, langar til að vita
meira um orðið örlögsíma, þó að
hann viti merkinguna: örlaga-
þráður. Þetta orð er einsdæmi í
fornum bókum okkar og kemur
þar fyrir í fleirtölu. Orðið beygist
eins og auga. I Reginsmálum
segir um Sigurð Fáfnisbana Sig-
mundarson, vísa 14:
Eg mun fæða
fólkdjarfan gram;
nú er Yngva konur
með oss kominn.
Sjá mun ræsir
ríkstur und sólu;
þrymur um öll lönd
örlögsímu.
Meira um þetta mál í næsta
þætti.
Upp og niður
Sá loft undir Stíg á stillönsum
í stórbrotnum framkvæmdabrönsum,
en áður en varði,
var hann austur í Skarði
látinn síga í kistu með krönsum.
(Hárekur úr Þjóttu.)
Auk þess vilja Oddur Sigurðs-
son jarðfræðingur og umsjónar-
maður að Ríkisútvarpið taki upp
þáttinn Daglegt mál sem fyrst
aftur.
Bætum lífskjör
í sveit
í DAG er góðæri,
sem felst í auknum
kaupmætti, niður-
greiðslu erlendra lána
og stöðugleika. Aukinn
kaupmáttur greinist
fyrr í þéttbýli en strjál-
býli. Góðæríð á lands-
byggðinni er víða ennþá
óverulegt. Tryggja þarf
að það nái til allra,
einnig íbúa landsbyggð-
arinnar.
Samgöngur og þjón-
usta í sveit
Mikill kostnaður fer í
akstur í hinum dreifðu
byggðum þar sem langt
er á milli staða og veg-
irnir slæmir. Þetta ásamt smæð
samfélagsins gerir þjónustu og vöru
dýra og dregur úr eðlilegri launa-
hækkun. Það þekki ég af eigin raun
sem dýralæknir í sveit.
Verslunarrekstur er erfiður á
landsbyggðinni og vöruverð hærra
en í kaupstað. Sveitungamir kaupa
nauðsynjar í kaupstað en nota dýrari
verslun í heimahéraði í neyð. Bæta
þarf rekstrargrundvöll slílú’a versl-
ana en þeim hefur fækkað mjög á
undanfömum áram. Einnig er brýn
þörf að setja upp fleiri eldsneytis-
sjálfsala á landsbyggðinni.
Póstdreifing fer víða fram þrjá
daga vikunnar til sveita. Svo er
einnig um póstdreifingu frá Reyk-
holti í Borgarfirði. Hinsvegar eru
daglegar rútuferðir í Reykholt með
póstinn. Á pósthúsinu í Reykholti er
fyrsta flokks þjónusta og mikil velta;
velta sem í þéttbýli myndi að stærst-
um hluta fara í gegnum bankakerfið.
Nú er nýbúið að taka ákvörðun um
að lesa sundur póstinn í Borgarnesi
og dreifa honum þaðan. Afleiðingar
þessa í sveitinni yrðu m.a. þær að
stöðugildum fækkar, póstþjónustan
minnkai’, rútuferðum í Reykholt
fækkar og önnur þjónusta sem háð
er samgöngum rýrnar. Þetta mun
einnig hafa neikvæð áhrif á hótel-
rekstur og verslun í Reykholti og
ferðaþjónustu almennt. Fámennt og
strjábýlt samfélag er viðkvæmt sam-
félag sem þarf að hlúa að og styrkja.
Því ber að koma í veg fyrir slys af
þessu tagi.
Efling markaðsstarfs
tengt landbúnaðarvörum
Hér skal vakin athygli á ályktun
Sjálfstæðisflokksins um landbúnaðar-
mál til styrktar búsetu á landsbyggð-
inni: „Sjálfstæðisflokk-
urinn hvetur til öflugs
markaðsstarfs á grand-
velli gæða íslenskrar
búvöra."
Ég tel brýna þörf á að
auka markaðsstarf í
sambandi við dilkakjöt á
erlendri grand og selja
það eingöngu sem lúx-
usvöra. Varan þarf að
vera stöðluð með gæða-
stjórnun og innra eftir-
liti. Forsendui’ þessa
era til staðar, ekki síst
með nýju kjötmati
„EUROP“, sem var tek-
ið í notkun hér á landi
sl. haust. Dilkakjötið á
að selja dýrt sem há-
gæðavöra frá hreinu landi. Ekki má
einblína á innlendan markað þar sem
dilkakjöt mun ekki geta staðist verð-
Góðæri
Þingsályktun um
stefnu í byggðamálum,
segir H. Edda Þórar-
insdóttir, hefur að
markmiði að bæta
skilyrði til búsetu á
landsbyggðinni.
samanburð, t.d. við svínakjöt. ísland
hentar vel til sauðfjárræktar. Mark-
aðssetning íslensks dilkakjöts erlend-
is ætti að geta bætt kjör sauðfjár-
bænda og skilað gjaldeyristekjum í
þjóðarbúið.
Lokaorð
Þingsályktun um stefnu í byggða-
málum hefur að markmiði að bæta
skilyrði til búsetu á landsbyggðinni.
Nýta þarf öll sóknarfæri til að bæta
þar lífskjör og spoma við fólksflutn-
ingum í þéttbýlið. Bættar samgöng-
ur hafa sannarlega jákvæð áhrif á at-
vinnuuppbyggingu í sveit. Þá er
brýn þörf á að efla markaðsstarf er-
lendis með gæði og hreinleika í fyrir-
rúmi. Það er skoðun mín að þessum
málum sé best varið í höndum Sjálf-
stæðisflokksins.
Höfundur er dýralæknir og skipar
6. sæti á lista Sjiílfstæðisflokksins á
Vesturlandi.
H. Edda
Þórarinsdóttir