Morgunblaðið - 24.04.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999 31
ERLENT
Halldór Ásgrímsson flytur erindi í Washington
„Smáþjóðir geta
oft skipt máli“
HALLDÓR Ásgi’ímsson utanrík-
isráðherra flutti erindi í National
Press Club í Washington í fyrra-
dag í tilefni af 50 ára afmæli Atl-
antshafsbandalagsins. I erindinu
fjallaði ráðherrann m.a. um mikil-
vægi Islands sem „brúar yfír Atl-
antshaf‘ og sagði að smáþjóðir
gætu gegnt veigamiklu hlutverki
innan bandalagsins.
Halldór sagði í erindi sínu að
margir sagnfræðingar teldu að
orrustan um Atlantshafíð hefði
skipt sköpum í síðari heimsstyrj-
öldinni. „Ef hershöfðingjar og
flotaforingjar Hitlers hefðu náð
yfirráðum yfir Islandi - eins og í
nági-annalöndum okkar, Dan-
mörku og Noregi - hefði það haft
alvarlegar afleiðingar fyrir fram-
vindu og niðurstöðu stríðsins. Ef
þýskir kafbátar hefðu haft ör-
ugga höfn í íslenskum fjörðum,
hvernig hefði þá skipalestunum
miklu, sem sáu Rússum og aust-
urvígstöðvunum fyrir birgðum,
farnast? Og hvernig hefði þá
„vopnabúr lýðræðisins", Banda-
ríkin, getað flutt mannafla og
tæki með öruggum hætti yfir Atl-
antshafið til að hefja innrásina í
Normandí, sem réð úrslitum í
stríðinu?"
„Hitler hafði örugglega í
hyggju að hertaka ísland,“ hélt
Halldór áfram. „Hann vissi að sá
sem hefur yfin'áð yfir Islandi
ræður einnig yfir siglingaleiðun-
um yfir Norður-Atlantshaf. Það
var því afar mikilvægt fyrir
stríðsrekstur bandamanna að
þeir tryggðu sér herstöðvar á Is-
landi.“
Halldór bætti við að Island
væri enn viðurkennt sem mikil-
vægur hlekkur í tengslunum yfir
Atlantshaf, sem væru enn megin-
stoðin í bandalagi lýðræðisríkj-
anna í Evrópu og Ameríku. „Þetta
er staða Islands á þessari stundu.
Og hvað sem breytist í heiminum
- og margt hefur breyst frá hruni
sovéska stórveldisins - þá breyt-
ist landafræðin ekki.“
Halldór sagði að með því að
reyna að sjá Bretum fyrir mat-
vælum á stríðsárunum hefðu Is-
lendingar fært meiri mannfórnir,
ef miðað er við höfðatölu, en flest
þeirra ríkja sem áttu beina aðild
að stríðinu, að Rússlandi undan-
skildu. „Það var þessi erfiða
reynsla sem sýndi okkur gagns-
leysi hlutleysis, þar sem það var
ekki virt; að fyrir smáþjóð, sem
hefur ekki eigin her, er eini raun-
hæfi kosturinn að tilheyra örygg-
isbandalagi, sem byggist á sam-
eiginlegum hagsmunum og gild-
um.“
„Einræðisherra verður
að stöðva“
Utanríkisráðherra fjallaði
einnig um Kosovo-málið og árásir
NATO á Júgóslavíu og kvaðst
vona að þetta væri „síðasta stríð
20. aldarinnar, fremur en fyrsta
stríð 21. aldarinnar“.
Halldór sagði að NATO hefði
tekið rétta ákvörðun með því að
hefja hernaðaríhlutunina í Jú-
góslavíu til að reyna að binda enda
á þjóðemishreinsanir og
fjöldamorð Serba í Kosovo. „Af-
skiptaleysi frammi fyrir grimmd-
arverkum myndi gera okkur sam-
sek um glæpi Milosevic og þjóðar-
morðstilraun hans.“
Ráðherrann bætti við að þjóðir
heims hefðu lært af mistökum
Nevilles Chamberlains, fyrrver-
andi forsætisráðherra Breta, sem
lýsti yfir „friði á voram tímum"
eftir fund með Hitler áður en
stríðið skall á. „Frá þeirri stundu
hefur heimurinn vitað að friðkaup
með undanlátssemi leiða að lokum
til auðmýkingar, hörmunga og víð-
Reuters
HALLDÓR Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra flytur erindi í
Washington.
feðmara stríðs, sem hægt hefði
verið að afstýra með afgerandi að-
gerðum áður en það var of seint.
Einræðisstjóra verður að stöðva
áður en þeir fá tíma og mátt til að
breyta svæðisbundnum smáskær-
um í stórstyrjöld. Þetta er ástæð-
an fyrir því að NATO varð til.“
Utanríkisráðherra fjallaði
einnig um vilja fyrrverandi
kommúnistaríkja í Mið- og Aust-
ur-Evrópu til að ganga í Atlants-
hafsbandalagið og Evrópusam-
bandið. „Þetta er sögulegt tæki-
færi til að láta drauminn um
„sameinaða og frjálsa Evrópu“
rætast. Evrópskur samrani innan
ESB og stækkun NATO, sem
myndi ná yfir stóran hluta Evrópu
með óskiptanlegu efnahags- og ör-
yggiskerfi, er mikilvægasta og já-
kvæðasta þróunin í Evrópu sam-
tímans sem miðar að því að
tryggja frið og hagsæld á nýju ár-
þúsundi."
Halldór bætti við að þessi þróun
ætti ekki að ógna þjóðarhagsmun-
um Rússa, þvert á móti ætti friður
og hagsæld í Austur-Evrópu að
auðvelda Rússum að rétta efna-
hag sinn við og endurreisa land
sitt.
Mikilvægi ríkja ræðst
ekki af stærð
Utanríkisráðherra lagði
áherslu á að smáþjóðir gætu haft
mikilvægu hlutverki að gegna í
Atlantshafsbandalaginu. íslend-
ingar og síðar Danir hefðu t.a.m.
tekið málstað Eystrasaltsríkjanna
innan NATO og Sameinuðu þjóð-
anna meðan aðrar þjóðir hefðu
þagað. „I ágúst 1991, nokkram
dögum eftir misheppnaða valda-
ránstilraun í Moskvu, varð Island
fyrsta ríkið til að viðurkenna að
lúllu endurheimt fullveldi Eystra-
saltsþjóðanna og hóf þannig feril
sem ekki var hægt að snúa við.
Og seinna þegar Slóvenía og
Króatía höfðu hrandið hemaðar-
aðgerð, sem ætlað var að halda
þeim í júgóslavneska sambands-
ríkinu með valdi, tók Island aftur
frumkvæðið með því að taka mál-
stað þeirra og veita þeim viður-
kenningu."
„Stundum getur samstaða smá-
þjóða, einkum ef þær vinna sam-
an, skipt máli - ýtt undir það að
stærri ríkin færist með semingi í
rétta átt. Mikilvægi ríkja ræðst
ekki af stærð þeirra eða völdum.
Það ræðst af því hvernig þau nota
völd sín og áhrif. Smáþjóðir geta
oft skipt máli með því að beita sér
fyrir því að samfélag þjóðanna
haldi fram á við í anda réttarríkis,
lýðræðis og mannréttinda.“
Kauptu þer 7up
flösku og þú fcerð
aðra f lösku
í kaupbce+i!
mm%
^af maísflöqum
Ipþú fcerð annan
pokecy • kaupbœti!