Morgunblaðið - 24.04.1999, Qupperneq 28

28 LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FRANSKIR hermenn æfa björgunaraðgerðir í Makedóníu, um 35 km norðaustan við Skopje.
Reuters
Landhernaður orðinn
raunhæfur kostur
LEIÐTOGAR aðildamkja Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) hétu því í
gær að loftárásum bandalagsins á
Júgóslavíu yrði haldið áfram uns
stjórnvöld í Belgrad drægju her-
sveitir sínar frá Kosovo-héraði. Þrátt
fyrir harðorðar yfirlýsingar og ríkan
pólitískan vilja til að halda árásunum
tii streitu, hefur í vikunni gætt vissra
breytinga í yfirlýsingum um hemað-
ai-áætlanh- NATO á Balkanskaga.
Innrás landhersveita NATO í Kosovo
virðist nú vera orðin raunhæfur kost-
ur. Hafin hefur verið vinna við áætl-
anir um innrás sem framkvæmd yrði
um leið og dregið hefur verið úr hinni
óumflýjanlegu áhættu við að senda
hermenn inn í héraðið. Við upphaf
fimmtu viku loftárásanna á Júgó-
slavíu virðist sem leiðtogar Bret-
lands, Bandaríkjanna og Frakklands,
þeirra bandalagsríkja sem leikið hafa
stærsta hlutverkið í loftárásunum,
hafa áttað sig á að núverandi aðgerð-
ir eiga talsvert í land með að ná yfir-
lýstum markmiðum bandalagsins. Þó
gætir áherslumunar.
Breska stjórnin, með Tony Blair
forsætisráðherra fremstan í flokki,
hefur tekið ákveðið frumkvæði í um-
ræðunni um landhemað. Á fimmtu-
dag átti Blair sérstakan kvöldverðar-
fund með Bill Clinton Bandaríkjafor-
seta í Washington þar sem áætlanir
um landhernað voru taldar hafa verið
til umræðu. Hafa fréttaskýrendur
líkt framkvæði Blairs við heimsókn
Margaret Thatcher, þáverandi for-
sætisráðherra Bretlands, til Banda-
ríkjanna við upphaf Flóabardaga
1991 þai- sem hún hvatti George
Bush, fyrirrennara Clintons í starfí,
til að sýna staðfestu í hernaðinum
gegn írak. Ef horft er til álits banda-
rísks almennings á landhemaði þykir
sérfræðingum sýnt að Clinton þurfi á
stuðningi Blairs að halda.
„Ekki spurning um
hvort heldur hvenær“
Er það varð ljóst, eftir nokkurra
daga loftárásir, að Slobodan Milos-
evic, Júgóslavíuforseti, og hersveitir
hans í Kosovo, myndu ekki fallast á
Reuters
TONY Blair, forsætisráðherra Bretlands, og Bill Clinton, forseti
Bandaríkjanna, við setningu hátíðarfundar Atlantshafsbandalagsins í
Washington í gær.
skilyrði NATO, lýsti herstjórn
bandalagsins því yfir að hernaðará-
ætlanir myndu breytast úr þvingun-
araðgerðum í það að draga með skil-
virkum hætti úr hernaðargetu Júgó-
slavíuhers. Samkvæmt fréttum
bandaríska dagblaðsins Washington
Post beinist stefna bandalagsins nú
hins vegar að því að halda úti linnu-
lausum loftárásum uns tiltölulega ör-
uggt er talið að senda hersveitir inn í
Kosovo-hérað.
Blair sagði á fimmtudag í ávarpi í
Chicago, sem greinilega var beint að
einangrunarsinnum í bandarískum
stjómmálum, að hvort sem mönnum
líkaði það betur eða verr þá byggju
þeir í alþjóðlegu samfélagi þar sem
„við getum ekki snúið bakinu við
átökum eða brotum á mannréttind-
um innan landamæra annarra ríkja
ef við eigum að búa við öryggi.“
Haft var eftir embættismönnum
breska forsætisráðuneytisins, sem
era ásamt Blair í Washington, að
NATO gæti hafíð innrás í Kosovo
eftir fjórar til fimm vikur. George
Robertson, varnarmálaráðherra
Bretlands, sagði í gær að innan
bandalagsins ríkti einhugur um að
senda landhersveitir inn í Kosovo,
spurningin væri eingöngu sú á hvaða
stigi aðgerða koma myndi til slíks.
Þá var haft eftir Robin Cook, utan-
ríkisráðhema, að spurningin væri
ekki hvort senda ætti landhersveitir
inn í héraðið heldur hvenær.
Efasemdaraddir enn háværar
Margs konar áætlanir um land-
hernað NATO gegn Júgóslavíu voru
dregnar upp sl. haust þegar átök í
Kosovo virtust yfírvofandi. Líkt og
Gregory Schulte, æðsti ráðgjafi
Þjóðaröryggisráðs Bandaríkjanna í
málefnum Kosovo, sagði í viðtali við
Morgunblaðið nýverið, hafði m.a.
verið gert ráð fyrir innrás í Serbíu,
sem þýtt hefði yfir 200.000 manna
herlið, og innrás í Kosovo sem þýtt
hefði heldur færri hermenn. NÁTO
hefur þai' til nú gert ráð fyrir að um
28.000 manna heriið bandalagsins
færi inn í héraðið eftir að friðar-
samningum hefði verið komið á, með
leyfi Milosevics. Þær áætlanir sem
nú er verið að viðra, gera ráð fyrir
mun fjölmennara liði. Ef innrás á
óvinveitt landsvæði verður fram-
kvæmd „þurfum við fleiri en 30.000
hermenn", sagði Robertson. „Við
þurfum að ráðast inn með skjótum
hætti, þegar aðstæðurnar eru rétt-
Öll umræða um landhemað á
Balkanskaga eru taldar vera á frem-
ur viðkvæmu stigi í Bandaríkjunum.
Ef stjórn Clintons mun taka ákvörð-
un um að samþykkja opinberlega að
senda bandaríska hermenn inn á
átakasvæðin, er talið að fyrir þurfi að
liggja jákvæðari afstaða almennings
en hingað til hefm- verið. Breska dag-
blaðið Independent telur að erfitt sé
að greina hvort áherslumunur
bandarísku og bresku stjórnarinnar
sé sprottinn af almenningsálitinu í
Bandaríkjunum, en giæinilegt sé að
talsmenn Bandaríkj astj órnar séu
mun vai'kárari í öllum yfirlýsingum. í
gær var haft eftir háttsettum emb-
ættismanni í Hvíta húsinu að innan
bandarísku stjórnarinnar hefðu
menn áhyggjur af því að bandarískir
hermenn myndu festast í skæruhern-
aði við stjórnlausai' serbneskai' her-
sveitir. „Vandinn er ekki að ráðast til
inngöngu, heldur hvað gerist er inn
er komið. Öllum hugmyndum um að
senda hermenn inn á óvinasvæði er
tekið með mikilli varkárni hér í
landi,“ sagði embættismaðurinn.
Bandaríkjamenn eru ekki einir um
að taka varfærnislega á spurning-
unni um að senda landhersveitir inn í
Kosovo.
í mörgum Evrópuríkja NATO
hefur spurningin um fyrstu árás
bandalagsins inn í fullvalda ríki þótt
einkar áleitin og ráða þar bæði póli-
tísk og lögformleg sjónarmið ferð-
inni. Tvennt ber þar hæst. Hefur
mörgum þótt að ef ráðist verði inn í
fullvalda ríki verði umboð Samein-
uðu þjóðanna að vera fyrir hendi.
Hins vegar hefur innrás verið gagn-
rýnd út frá grundvallarforsendu
Atlantshafsbandalagsins; að um
varnarbandalag sé að ræða. Þá er
talið að umræðan um landhernað
bandalagsins valdi togstreitu innan
þýsku stjórnarinnar. Gerhard
Schröder, kanslari Þýskalands, hef-
ur stutt lofthernaðinn af heilum
hug, en talið er fullvíst að áætlanir
um landhernað muni mæta and-
stöðu, bæði meðal þingmanna Jafn-
aðarmanna og þorra þingflokks
Græningja, sem gæti orðið stjórnar-
samstarfinu dýrkeypt.
WILLIAM Hague og
Margaret Thatcher.
Ekki frá-
hvarf held-
ur framtíð-
arsýn
London. Morgunblaðið.
WILLIAM Hague, formaður
íhaldsflokksins, hefur brugð-
izt hart við gagmýni þeirra,
sem segja vanhugsaða
stefnubreytingu felast í um-
mælum hans og Peter Lilley
varaformanns um að einka-
framtakið sé ekki eina lausn-
in í heilbrigðis-, mennta- og
velferðarmálum, en þessi
ummæli hafa verið túlkuð
sem fráhvarf frá Thatcher-
ismanum.
I grein í The Times í gær-
morgun segir Hague m.a.:
„Hvorki ég né flokkur minn
munum hverfa frá þeirri
sannfæringu, að við þurfum
fyrsta flokks skóla og spítala,
sem allir skattgi'eiðendur
munu borga fyrir og allir
eiga aðgang að. Eftir sumum
viðbrögðum við ræðum okkar
Peter Lilley að dæma, eigum
við að hafa afneitað fortíð
Ihaldsflokksins. Það er fjarri
sanni.“
Hague rekur að Ihalds-
flokkurinn hafi á stjórnarár-
um sínum veitt auknu opin-
beru fé til þessara mála-
flokka, meiru en nokkurn
tíma stjórnir Verkamanna-
flokksins, og aldrei efast um
réttmæti þess eða hvikað frá
því, að allir þegnar þjóðfé-
lagsins eigi rétt á þessari op-
inberu þjónustu. Þessi við-
horf verði ríkjandi áfram. Og
flokkurinn muni áfram hafa
augun opin fyrir möguleikum
á viðbótaifjármagni frá
einkaaðilum. Lykilorðið er
viðbót og segir Hague einka-
aðila geta í samstarfi við það
opinbera bætt um betur, en
trú Ihaldsflokksins sé eftir
sem reyndar áður, að einka-
framtakið hafi takmörkuðu
hlutverki að gegna í opin-
berri þjónustu.
Ummæli þeirra Lilley hafi
aðeins gengið af þeirri goð-
sögn dauðri, að íhaldsflokk-
urinn láti sér standa á sama
um þessa málaflokka og vilji
bara einkavæða þá sem allra
mest. Það sé íhaldsflokknum
nauðsyn að losna undan
þessu orðspori, ef hann á að
endurvinna traust kjósenda.
Hague segir trú íhalds-
manna á frelsi markaðarins,
þar sem það eigi við, óbug-
aða. En „við höfum sýnt fram
á, að Ihaldsflokkurinn tekur
breytingum og að við hlust-
um á það, sem brezkur al-
menningur hefur fram að
færa“. Meðal þeirra, sem um-
mæli flokksformannanna
hafa farið fyrir brjóstið á, eru
Michael Howard, sem fer
með utanríkismál í skugga-
ráðuneyti flokksins, Norman
Fowler, sem fer með innan-
ríkismálin, og Michael
Portillo, sem eins og hinir
var ráðhen'a í ríkisstjórn
Ihaldsflokksins, en missti
þingsæti sitt í kosningunum
1997.
LANDHERNAÐUR