Morgunblaðið - 24.04.1999, Blaðsíða 62

- 62 LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
EITT erfiðasta svið
ríkisrekstrarins er heil-
brigðismálin. Hvort
sem okkur líkar betur
eða verr þurfum við á
þjónustu heilbrigðis-
kerfísins að halda ein-
hvem tímann á lífsleið-
inni. Tvö mál hafa verið
efst á baugi í heilbrigð-
isumræðu undanfarandi
ára. Pað eru annars
vegar biðlistamir og
hins vegar rekstrarhalli
sjúkrahúsanna, sérstak-
lega stóra sjúkrahús-
anna á höfuðborgar-
svæðinu. Bæði þessi
vandamál tengjast fjár-
mögnun sjúkrastofnana og heil-
brigðiskerfísins í heild og eins
rekstrarformi heilbrigðisstofnana.
Þau mætti bæði leysa með breyttri
fjármögnun og fjölbreyttari rekstr-
arformum. Ef skynsamlega væri
tekið á málum og vel tækist til fengj-
um við meiri og betri þjónustu fyrir
sama eða minni pening.
Fjármögnun heilbrigðisstofnana
Flestar stofnanir heilbrigðiskerf-
isins era fjármagnaðar á fóstum
fjárlögum. Þetta er einfalt fjár-
mögnunarkerfí en ósveigjanlegt og
fylgifiskur þess er biðlistar þegar
þrýst er á um breytingar eða hag-
ræðingu í rekstri. Það er kominn
tími til að breyta þessu kerfi, gera
það sveigjanlegra og betur til þess
fallið að takast á við
breytingar í umfangi
og auka möguleika til
hagræðingar í takt við
betri tækni og nýja
stjómunarhætti. Það
fjármagn sem stofnun-
um er ætlað þarf að
ákvarðast af þeirri
þjónustu sem stofnun-
inni er ætlað að veita
en einnig breytingum
sem verða á umfangi í
rekstri stofnunar hvort
sem er til hækkunar
eða lækkunar. Þjón-
ustusamningar sem
byggjast á kostnaðar-
mati á þjónustunni sem
stofnanir veita í heild með tilteknum
sveigjanleika eða greiðslur fyrir þau
Heilbrigðisþjónusta
Ríkið hefur nánast
einkaleyfi, segir Arni
M. Mathiesen, á því
að veita heilbrigð-
isþjónustu.
verk sem unnin era á stofnunni era
skynsamlegustu leiðimar. Slíkt
kerfi er líklegt til þess að draga úr
biðlistum.
Ríkið hefur nánast einkaleyfi á
því að veita heilbrigðisþjónustu.
Rekstur án aðhalds eða saman-
burðar við aðra er að öðra jöfnu
ekki eins líklegur til þess að leita
hagræðingar eða veita bestu þjón-
ustu. Þess vegna er nauðsynlegt að
fleiri rekstrarform fái að spreyta
sig á því að veita heilbrigðisþjón-
ustu. Þá er um að ræða rekstur
sveitarfélaga, líknarfélaga eða jafn-
vel einkaaðila. Hér er ekki um
einkavæðingu heilbrigðiskerfisins
að ræða því rekstrarformin geta
verið fjölbreytileg og skilað mögu-
leikum til rekstrarhagræðingar og
betri þjónustu óháð því hver greiðir
fyrir heilbrigðisþjónustuna. I
frjálsara kerfi fjármögnunar eins
og lýst er að ofan er hins vegar al-
veg bráðnauðsynlegt að saman-
burður á milli stofnana eigi sér stað
og fjölbreyttari rekstrarform auka
möguleikana á því að síkur saman-
burður skili sér í bættum rekstri og
þjónustu.
Sjúkratryggingar
Það er skoðun undirritaðs, og um
það hefur Sjálfstæðisflokkurinn
margsinnis ályktað, að sjúkratrygg-
ingar sem gi’eiði fyrir þjónustu við
sjúklinga í samræmi við kostnað séu
betri kostur en bein fjármögnun úr
ríkissjóði. Tryggingar era í eðli sínu
þannig að ákveðinn réttur til þjón-
ustu hefur verið keyptur íyrirfram
og staða viðskiptavinarins sem þjón-
ustuna þiggur því mun betri en í
öðram kerfum. Skylduaðild yrði að
slíku kerfi og greiðsla iðgjalds kæmi
á móti lækkun skatta og öllum yrði
tryggð aðild að sjúkratryggingun-
um. Með þeim breytingum sem hér
hefur verið lýst væri lagður grannur
að betra og öraggara heilbrigðis-
kerfí en við búum við í dag.
Höfundur er alþingismaður.
Betri heilbrigð-
isþjónusta
Árni M.
Mathiesen
Caritas ísland efnir til söfnunar
fyrir flóttafólk á Balkanskaga
ENN í dag era háð
staðbundin stríð og
ástunduð hryðjuverk
víða í veröldinni. Menn
kalla þjáningu yfír
héruð og lönd í nafni
þjóðemis- og trúarof-
stækis og heiftar eins
og nú blasir við í
Kosovo. Meira að
segja í hjarta menn-
ingarálfunnar Evrópu
'** berast menn á bana-
spjót, slíka ofstækis
annó 1999. Heims-
byggðin stendur agn-
dofa og fylgist með
þeim ótrálegu atburð-
um sem eiga sér nú
stað í Kosovo, sem enginn gat látið
sig dreyma um að gerðust eftir
„helfórina" miklu þegar milljónir
gyðinga létu líf sitt á altari kyn-
þáttafordóma. Þótt liðin sé um hálf
öld frá þeirri hrylli-
legu útrýmingu, sem
nasistar á dögum
Hitlers stóðu fyrir á
þjóðarbrotum og
minnihlutahópum í
Evrópu, bryddar enn
víða á hliðstæðum for-
dómum og ofstæki á
líðandi stundu eins og
nú blasir við í Kosovo.
Hundrað þúsundir
manna era á flótta utan
heimaslóða sinna, íjöldi
einstaklinga, ekki síst
bama, deyr ótímabæri-
legum dauða. Grimmd-
in er ógurleg og að-
stæður í flóttamanna-
búðunum era ógnvekjandi. Þetta
fólk býr við ótta um hag og líf sinna
nánustu. Flóttafólkið sem kom til Is-
lands lýsti hvemig samlandar þess
hefðu verið myrtir með köldu blóði.
Söfnun
Grimmdin er ógurleg,
segir Sigríður Ingvars-
ddttir, og aðstæður
í flóttamannabúðunum
eru ógnvekjandi.
Einn flóttamannanna sagði „að það
væri ólýsanlegt hvemig hermenn
með alvæpni skutu á allt og alla, réð-
ust inn á heimili, tóku allt sem þeir
festu hendur á. Þeir skutu út um
allt, skutu út um glugga og hentu
öllu út“.
Utrýmingaraðferðir gagnvart
ákveðnum þjóðarbrotum eru óverj-
andi, að ekki sé nú talað um mann-
úð og náungakærleika. Sú siðferði-
lega skylda hvílir því á nágrönnum
þessa fólks, og raunar öllum þjóð-
um Evrópu, að hlaupa undir bagga
með því meðan vandamál þess
verða leidd til farsælla lykta.
Viðbrögð íslensku ríkisstjómar-
innar, að taka við 100 manns frá
þessu hrjáða héraði í Júgóslavíu,
eru góður vitnisburður um þá djúpu
samkennd og einlægu samúð sem
hún vill sýna nauðstöddu flóttafólki
frá Kosovo. Við vitum öll að við fær-
um þessu fólki ekki ástvinina sem
það hefur misst, en við viljum gera
hvað við getum til þess að þeir sem
nú gh'ma við mikla erfiðleika þurfi
ekki jafnframt að takast á við
áhyggjur dægurþrasins.
Atburðirnir í Kosovo hrópa sem
aldrei fyrr á hjálp umheimsins.
Caritas á Islandi (hjálparstofnun
kaþólsku kirkjunnar) hefur ákveð-
ið að efna til söfnunar í öllum kaþ-
ólskum kirkjum til að aðstoða
nauðstatt flóttafólk frá
Balkanskaga, sunudaginn 24. apr-
íl. Gíróreikningur Caritas á íslandi
er 0900-196002.
Höfundur stnrfar hjá Sotheby’s
og er formaður Caritas fsland.
Utankjörfundar-
atkvæóagreiösla
Utankjörfundaratkvæðagreiðsla er hafin um land allt.
Kosið er hjá sýslumönnum og hreppstjórum.
í Reykjavík er kosið í Hafnarbúðum við Tryggvagötu
alla virka daga frá kl. 10-12, 14-18 og 20-22.
Utankjörfundarskrifstofa Samfylkingarinnar er að
Austurstræti 10, sími 551 1660 og veitir allar
upplýsingar og aðstoð við kosningu utankjörfundar.
Samfylkingin Qf99
www.samfylking.is
Sigríður
Ingvarsdóttir
Að sjá hlutina
í samhengi
Á AUSTURLANDI
er tekist skarpar á um
umhverfismál og
bvggðamál en í öðrum
kjördæmum. Við
stöndum frammi íyrir
miklum virkjanafram-
væmdum sem tengjast
áformum um byggingu
risaálvers í Reyðar-
firði. Hagkvæmni
þessara stórfram-
kvæmda fyrir fjórð-
unginn hefur verið
kynnt^ í sérstöku riti
SSA. I kynningunni er
gert htið úr allri gagn-
rýni og athugasemdum
sem komið hafa fram á
fyrirhugaðar stórvirkjanir og álver.
Málinu er stillt upp sem vali milli
þess að annaðhvort verði hér upp-
bygging í fórðungnum eða hér
leggist allt í eyði. Hér sé val um
13.000 geldgæsir eða 13.000 manns.
Þetta er auðvitað fáránlegur mál-
flutningur og sæmir ekki fólki, sem
á að bera ábyrgð á þróun mannhfs
á Austurlandi til lengri tíma. Við
getum og eigum að læra af mistök-
um annarra þjóða og þannig vill til
að við getum lært mikið af Norð-
mönnum bæði í virkjana- og stór-
iðjumálum. Þeir viðurkenna nú að
þeir hafi farið offari í að virkja
vatnsföllin og eru að reyna að bæta
úr. Þeir sjá nú að stóriðjan bjargaði
ekki hinum fámennu og oft af-
skekktu byggðum eins og haldið
var þegar stóriðjurnar voru settar
þar niður. Því skyldi þetta ekki eiga
við hér á landi þar sem vatnsorkan
er ekki ótakmörkuðið, náttúran við-
kvæm og þjóðin fámenn?
Stefnur flokkanna
Umhverfisvernd og óheft mark-
aðs- og frjálshyggjustefna geta
aldrei farið saman.
Sjálfstæðisflokkurinn
heldur sig við útgefið
virkjanaleyfi Fljóts-
dalsvirkjunar og neit-
ar kröfu um umhverf-
ismat. Það á að ná
sátt án þess að breyta
nokkru. Framsóknar-
flokkurinn hefur átt
bæði umhverfis- og
iðnarðarráðherra síð-
asta kjörtímabil og
bera þvf mesta ábyrgð
á því að ekki hefur
verið leitað sátta
varðandi virkjana-
framkvæmdir Fljóts-
dalsvirkjunar. Þeir
hljóta einnig að bera ábyrgð á því
að lög um umhverfismat voru ekki
Austurland
Samfylkingin, segir
Þuríður Backman,
virðist hafa a.m.k
þrjár stefnur í
umhverfísmálum.
endurskoðuð á síðasta þingi. Eftir
því sem hægt er að skilja stefnu
Samfylkingarinnar þá virðist hún
hafa a.m.k. þrjár stefnur í um-
hverfismálum: I fyrsta lagi: Fyrir
löggjöfina (aðstandendur fylking-
arinnar greiddu atkvæði gegn
skipulagshlutverki og ábyrgð
sveitarfélaga á sínu landi). I öðru
lagi: Umhverfismat á að fram-
kvæma á öllum stærri mannvirkj-
um í öðrum fjórðungum en hér og
í þriðja lagi: Hér á að rísa stór-
virkjun, sem ekki þarf að fara í
Þuríður
Backman
Nýjar fréttir
og gamlar
í UMRÆÐU síðustu
daga um það hvort ís-
land gæti samið sig und-
an sjávarútvegsreglum
ESB, ef það vildi gerast
aðili, hefur mjög verið
vitnað til nýlegs fundar
ASI með embættis-
mönnum ESB og því
haldið fram að þar hafi
komið fram ný sannindi.
Það er af og frá. Hitt er
hins vegar rétt að ís-
lensk stjómvöld hafa
kosið að halda þessum
sannindum lítt á loft.
Félag íslenskra iðn-
rekenda - FÍI (einn af
forverum Samtaka iðn-
aðarins) fékk árið 1991
Stefán Má Stefánsson, lagaprófessor
og sérfræðing í Evrópurétti, til þess
að taka saman greinargerð um sjáv-
arútvegsreglur ESB. Ritið, Sjávar-
útvegsreglur ESB, var gefið út í
september 1991 og var tilgangurinn
„að stuðla að því að umræður um
þessi málefni byggist á staðreyndum
en ekki getgátum“, eins og þáver-
andi formaður og framkvæmdastjóri
FÍI, þeir Gunnai’ Svavarsson og
Olafur Davíðsson, orðuðu það í for-
mála ritsins. í síðasta kafla ritsins,
sem ber heitið: Líkleg samnings-
staða nýrra aðildarríkja, segir Stef-
án Már Stefánsson um lagakerfi
ESB:
„Nýtt aðildarríki verður að ganga
inn í svonefnt „acquis
communautaire“ bandalagsins. Með
þessu er átt við að nýtt aðildarríki
verður að ganga að allri löggjöf
bandalagsins og dómafordæmum eins
og þau era á þeim tíma sem aðildin
tekur gildi. Frá þessu
hafa aðeins verið veittai-
tímabundnar undanþág-
ur fram til þessa. Þó
skal tekið skýrt fram að
í aðildarsamningi (aðild-
arlögum) hvers nýs að-
ildarríkis er unnt að
semja um hvaða fyrir-
komulag sem vera skal,
þar á meðal um ótíma-
bundnar undanþágur
eða öryggisákvæði sem
lúta að því að aðildarrík-
ið skuli hafa einkarétt
yfir hafsvæði sínu að
nokkru leyti eða öllu eða
að greiðslur fjrir seld
veiðileyfi á þvi svæði
skuli renna til þess ríkis
í tilteknum mæli. Slíkur aðildarsamn-
ingur yrði EB réttur sem væri jafn-
rétthár Rómarsamningnum sjálfum
að öllu leyti og gæti vikið ákvæðum
hans til hliðar tímabundið eða falið í
sér endanlega breytingu á ákvæðum
hans. Slíkar undanþágur og breyting-
ar verða þó að vera alveg skýrar ef
þær eiga að halda. Vandinn felst hins
vegar í því að ná fram samningum
sem nýtt aðildarríki kynni að telja sér
hagstæða í framangreinda átt. Má
fastlega búast við að á brattann yrði
að sælga í því eftii.“
Fyrirfram uppgjöf
Af þessu má ráða að embættis-
menn ESB sögðu ekkert annað en
gamalkunn tíðindi og af þeirri
ástæðu ekki tilefni til að láta eins og
um nýja uppgötvun hafi verið að
ræða. Hitt er sýnu verra að íslensk
stjómvöld virðast aldrei hafa tekið
þessar staðreyndir alvarlega og hafa
Jón Steindór
Valdimarsson