Morgunblaðið - 16.12.1999, Page 34

34 FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Á bólakafi í
fortíðinni
Björn Thoroddsen hefur nýlega leikið lög
frænda síns, Gunnars Thoroddsen, fyrrver-
andi forsætisráðherra, inn á geisladisk og
Guitar Islancio er meðal söluhæstu geisla-
diska fyrir þessi jól. Guðjón Guðmundsson
ræddi við Björn.
JÖRN Thoroddsen hefur
verið einn atkvæðamesti
dj asstónlistar maður
landsins um áratuga skeið
og hann minnir rækilega á sig með
tveimur nýjum geisladiskum fyrir
jólin. Guitar Islancio er tríódiskur
þar sem útsett eru íslensk þjóðlög
og leikin af Bii ni, Gunnari Þórðar-
syni og Jóni Rafnssyni kontrabassa-
leikara. Á disknum Hvar sem sólin
skín leikur Björn lög eftir Gunnar
Thoroddsen, fyrrverandi forsætis-
ráðherra. Þetta eru geðþekkar lag-
línur sem hafa fengið nýja vídd í út-
setningu og túlkun Björns. Með
honum á disknum leika Stefán S.
Stefánsson á saxófón og flautu, Ei-
ríkur Örn Pálsson á trompet og
ílygilhorn og Bjarni Sveinbjörnsson
á kontrabassa.
Stafli af nótum og allt
handskrifað
Björn segir að tilurð síðarnefnda
disksins sé sú að hann hafí hitt
Dóru, dóttur Gunnars, í afmæli fyrir
nokkru. Hún bauð honum af fá að
láni nótur með tónlist föður síns.
Þetta var, eins og Björn orðar það,
„stór stafli af nótum á lausum blöð-
um og allt handskrifað." Elstu verk
Gunnars eru frá árinu 1930 og rétt
fyrir andlát hans, 1983, undirbjó
hann útgáfu á plötu með úrvali laga
sinna. Hljómplatan kom síðan út að
honum látnum.
Nú hefur Björn, auk þess að gera
diskinn Hvar sem sólin skín, komið
langmestu af tónlist Gunnars á
tölvutækt form sem auðveldar öðr-
um áhugasömum tónlistarmönnum-
að leika tónlist Gunnars. Björn segir
að Gunnar hafi verið iðinn við kol-
ann og samið mikið strax sem ungur
maður. Hann hafi notað tónlistina til
afslöppunar og virðist hafa getað
sest við píanóið og leikið og samið
þótt næði hafi oft verið lítið á mann-
mörgu heimili. Gunnar hafi greini-
lega verið afar músíkalskur. Á nót-
unum handskrifuðu eru einkum
stutt lög í klassískum stíl og söng-
lög. Mest er þetta einfaldar laglínur,
eða eins og Björn segir, „melódískar
melódíur“.
Laglínan
ræður öllu
Bjöm er sjálfur afskastamikill
lagasmiður. En hvernig tilfínning er
það að grúska í nótum og tónlist
annarra?
„Mér finnst afskaplega spennandi
Hlundur
FA8TC I Ci N A S A L A
Su&urianclf^rauf 1 0 - í.lvcð* 1 08 ReyUjavíl*
Sími: 533 1616 Fax: 533 1617
Víðihvammur
Glæsilegt einbýli á tveimur hæðum ásamt góðum bílskúr.
Fimm svefnherbergi. Forstofa með skáp, forstofuherbergi
með skáp, annað vinnuherbergi þaðan er innangengt í
bílskúr. Tvö önnur herbergi á neðri hæð bæði með skáp-
um, baðherbergi með sturtu og saunaklefa. Frá holi er
stigi upp á efri hæó þar sem er gott hol, stofa og borð-
stofa. í stofu er arinn. Frá stofu er gengið út á suðursval-
ir. Gott eldhús með vandaðri innréttingu og borðkrók,
hjónaherbergi og baðherbergi með kari og góðri innrétt-
ingu. Góð verönd frá stofu. Fallegur garður. Gólfefni:
Parket og flísar. Hátt til lofts í stofu (viður í loftum). Hiti í
stéttum. Sjálfvirkur bílskúrshurðaopnari. Gott og vel
skipulagt hús á góðum stað. V. 22,5 m.
Garðabær - 4ra herbergja
Glæsileg 4 herbergja íbúð á 1. hæð í 6 íbúða stigahúsi
ásamt bílskúr, samtals um 140 fm. M.a. forstofa, hol, góð
stofa og borðstofa, suðaustursvalir frá stofu. Eldhús með
góðum innréttingum og borðkrók. Fallegt flfsalagt baðher-
bergi. 3 herbergi, öll mjög rúmgóð. Bílskúr með rafmagni,
hita og w.c. (er í dag innréttaður sem einstaklingsíbúð).
Gott ástand á allri sameign að innan sem utan. Sérlega
vönduð og glæsileg eign á vinsælum stað. V. 14,6 m.
Einstaklingsíbúð í Selási
Góð einstaklingsíbúð með eldhúsi og baðherbergi með
sturtu. í kjallara er góð geymsla og sameiginlegt þvotta-
hús. í íbúðinni eru svalir sem snúa í austur. Parket er á
gólfum og dúkur á baðherbergi. Eign í mjög góðu ástandi.
Tenging við gervihnattasjónvarpi. V. 4,7 m.
Garðabær - 2ja herbergja
Lítil og sæt 2ja herbergja íbúð ásamt ca 20 fm vinnuskúr í
parhúsi á einni hæð. Sérinngangur, forstofa, hol og stofa.
Eldhús með ágætum innréttingum og borðkrók. Baðher-
bergi með sturtu. Gólfefni: Teppi og dúkur. Góður garð-
ur. Laus strax. V. 6,5 m.
syni, Carl Billich og
Smára Olafsyni.
Björn ákvað hins
vegar að fara sínar
eigin leiðir til þess
að koma tónlist
Gunnars frá sér.
„Ég vildi síður elt-
ast við hans stíl enda
gæti ég ímyndað
mér að hefði Gunnar
verið 50 árum yngri
hefði hann hugsan-
lega verið djassleik-
ari eins og ég,“ segir
Björn.
Fjölskylda Gunn-
ars veitti Birni góð-
fúslegt leyfi til þess
að fara með efnið
sem hann kysi sjálf-
ur og var samstarfið
við þau til fyrirmyndar, að sögn
Björns. Valin voru þrettán lög til að
hafa á geisladisknum og segir Björn
að mikið sé eftir enn í kistu Gunn-
ars. Lögin hafi verið valin fremur af
handahófi en þó urðu helst fyrir val-
inu lög sem Birni fannst bitastæð.
Hann heyrði upptökur af fáeinum
lögum og segir hann það hafa komið
sér á óvart hve liðtækur píanóleikari
Gunnar hafi verið alveg fram undir
það síðasta. Tónlistariðkun hans
hafi þó að mestu einvörðungu verið
einkamál fjölskyldu hans. Gunnar
hafi þó greinilega haft vilja til þess
að vera innan um hljóðfæri og í sum-
arbústaði sínum, Barmahlíð, þar
sem mörg laganna eru samin, hafi
hann haft orgel. Hann var um tíma í
orgelnámi hjá Páli ísólfssyni.
Áhrif frá Django Reinhard
að gera þetta. Ég gef mér yfirleitt
ekki leyfi til þess að breyta mikið
laglínunni. Hún er það sem öllu ræð-
ur. En ég leyfði mér að setja mína
eigin hljóma í tónlistina. Þó ég sé
sjálfur að semja finnst mér spenn-
andi að komast í það að útsetja lag-
línur annarra og leika mér með
þær.“
Yfirleitt eru lög Gunnars skiifuð
fyrir eina rödd eða tvær, önnur
röddin er þá bassahljómar fyrir
píanóið. Nokkur laganna höfðu verið
útsett, m.a. af Páli Pampichler Páls-
Ef til vill má rekja afskipti Björns
af tónlist Gunnars til þess að Björn
hefur mikinn áhuga á öllu sem teng-
ist tímabilinu 1920-1950. Hann leik-
ur lög Gunnars og þjóðlögin á Guit-
ar Islancio á stálstrengjagítar og
það er Ijúfur blær yfir tónlistinni og
hrjúfur.
„Minn uppáhaldsgítarleiki og
einn af höfuðsnillingunum í gítar,
Django Reinhard, var einmitt lif-
andi á þessum tíma. Ég er þó alls
ekki fráhverfur tónlist samtímans
en ég verð stöðugt áhugasamari fyr-
ir órafmagnaðri tónlist. Ef til vill er
þetta minn tónn. Allir tónlistai'menn
TONLIST
Geislaplötur
TÓNLIST FYRIR ÓBÓ,
HORN OG ORGEL
Albinoni: Concerto a Cinque í C-dúr
op. 9, nr. 9. Adagio úr óbókonsert í
d-moll op. 9, nr. 2. Telemann: Horn-
konsert í D-dúr. Marcello: Adagio
úr óbókonsert í d-moll. Loeillet:
Sónata í C-dúr. Saint-Saens: Róm-
ansa op. 36. Richard Strauss: And-
ante op. posthumus. Rheinberger:
Rhapsodia. Carl Nielsen: Canto ser-
ioso. Charles Gounod: Méditation.
Hljóðfæraleikur: Daði Kolbeinsson
(óbó), Joseph Ognibene (horn) og
Hörður Askelsson (orgel). Lengd:
67’32. Útgáfa: Hallgrímskirkja H
002.
BEST að taka það fram strax:
þessi nýja geislaplata þeirra Joseph
Ognibene, Daða Kolbeinssonar og
Harðar Áskelssonar er hreinasta
eyrnayndi frá upphafi til enda.
Diskurinn hefst á frísklegum Óbó-
konsert Albinonis úr safni 12 fiðlu-
konserta, óbókonserta og konserta
fyrir tvö óbó op. 9. Níundi konsert-
inn, sá er hér heyrist, er uppruna-
lega saminn fyrir tvö óbó en hér er
öðru óbóinu skipt út fyrir horn. Ekld
er getið um í bæklingi hver hefur
gert umritunina en víst er að verkið
nýtur sín ágætlega í þessum búningi.
I þekktum Adugio-kafls. sama tón-
skálds (ekki þetta alræmda Adagio í
g-moll) úr konsert íýrir einleiksóbó
og hljómsveit op. 9, nr. 2, njóta
syngjandi eiginleikar óbósins sín til
fullnustu í afburðaleik Daða Kol-
beinssonar. Annar „stríðsfákur" tón-
bókmenntanna er Adugio úr óbókon-
sert Marcellos frá 1716 sem til er í
umritun J.S.Bachs fyrir sembal. Hér
sem í fyrri adagio-kaflanum er leikur
Daða tandurhreinn og tær. Þetta er
ÞRÍR
GÓÐIR
ofboðslega fallegt. Fengur hefði ver-
ið í því að heyra bæði þessi verk í
heild sinni í flutningi þremenning-
anna - líklega hefði verið pláss til
þess á diskinum. I Hornkonsert
Telemanns gefst Joseph Ognibene
færi á að sýna virtúósatilburði sína á
drottningu málmblásaranna. Að öðr-
um ólöstuðum held ég að telja megi
hann mestan hornleikara hér á landi
nú um stundir og hér fer hann á kost-
um. Konsertinn er mjög skemmtileg-
ur en því miður nýtur hann sín ekki
alveg eins og vera skyldi vegna
hljóðritunarinnar sem er svolítið ós-
kýr, sérstaklega í fyrsta kafla. Són-
ata Loeillets (op.3, nr. 1?) er senni-
lega upprunalega samin fyrir
blokkflautu og fylgirödd en er hér
leikin af þeim Daða Kolbeinssyni og
Herði Áskelssyni. Þeir fara smekk-
legum höndum um þetta til skiptis
fjöruga og angurværa verk. Sónata
þessi er enn einn gullmolinn í þessu
ágæta safni. Að loknum konsert
Loeillets er tekið heljarstökk fram
hjá klassíkinni og farið rakleiðis inn í
hárómantík seinni hluta 19. aldar og
ber nú svo við að verkin eru öll flutt í
upprunalegum búningi. Rómansa
Saint-Saéns er dæmigerð fyrir þenn-
an tónsmíðastíl, áferðarfalleg en
ekki mjög eftirminnileg, en hins veg-
ar hljómar horn Josephs Ognibene
glæsilega í þessu stykki.
Undurfallegt Andante eftir
Richard Strauss er samið í tilefni
silfurbrúðkaups foreldra hans 1888.
Þótt tónmálið sé hárómantískt þá er
sitthvað sem bendir fram á veginn og
minnir á seinni verk tónskáldsins.
Sjálfur hefði ég giskað á að hér væri
eru að leita að einhverju og það er
kannski ekki fyrr en sá tónn bítur þá
í afturendann að þeir uppgötva
hverju þeir hafa leitað að. Mér
finnst stálstrengjagítar minn tónn
og ég hef afar gaman af því að spila
á hann. Ég spila þó ekki á hann eins
og venjulegan kassagítai’ heldur
reyni ég að spjla á hann eins og raf-
magnsgítar. Ég er ekki í þungum
þönkum að leita að sjálfum mér
heldur er þetta frekar þannig að ég
hafi fengið gi-un um eitthvað sem
hentar mér,“ segir Björn.
Hann segir að greina megi áhrif
frá Django Reinhard á Guitar Is-
lancio. Tónlistin á disknum er tví-
skipt. Annars vegar með hrynjandi
sem var einkennandi fyrir gítartríó
Djangos en í hinum hlutanum hæfi
þessi rytmi ekki efninu og sé því
fjarri. „En ég gæti trúað að næsti
diskur sem við gerum verði meira í
þeim stíl, þ.e. þessum evrópska stíl,“
upplýsir Björn, sem segir að
ákvörðun um annan disk Guitar Is-
lancio hafi þegar verið tekin af þeim
spilafélögum og hinum unga útgef-
anda, Þórarni Stefánssyni, og fyrir-
tæki hans Polarfoniu.
Björn segir að Guitar Islancio og
Hvar sem sólin skín tengist mikið
innbyrðis. Báðar eru plöturnar
teknar upp í hljóðveri sem Björn
hefur komið sér upp heima hjá sér á
Álftanesinu þar sem hann hefur nú
alls tekið upp fimm plötur. Hann var
að vinna að þessum verkefnum sam-
tímis og kveðst því hafa verið á kafi í
fortíðinni og þessi tvö verkefni hafi
leitt sig á nýjar slóðir í tónlistar-
sköpun sinni. Þarna hafi heimildar-
vinna verið í hávegum höfð. Hann
segir að íslensk þjóðlög séu sömu-
leiðis algerlega óplægður akur fyrir
djasstónlistannenn. Norðurlanda-
búar hafi gert mun meira af því að
sækja sér efnivið í þjóðlög með góð-
um árangri.
Guitar Islancio hefur verið feikn
vel tekið og er nú kominn inn á lista
yfir mestu seldu geisladiskana fyrir
þessi jól, sem er afar óvanalegt þeg-
ar svo djasskennd tónlist á í hlut.
Þeir félagar fóru í tónleikaferð um
Norðurlönd síðastliðið haust og hafa
fengið óskh- um að koma aftur. Þeir
fengu góða gagnrýni í sænskum
fjölmiðlum og fyrirhuguð er útgáfa
erlendis í takmörkuðu upplagi.
á ferðinni verk hins gamla Strauss.
Rhapsódía Rheinbergers íýrir óbó
og orgel er uppnmalega hægi kaflinn
úr orgelsónötu nr. 7 er einnig fagurt
verk og frábærlega spilað af Daða
Kolbeinssyni. Danska tónskáldið
Carl Nielsen taldi sig andrómantíker
og þótt hann geti ekki alveg svarið
sig frá rómantík í Canto serioso fyrir
horn/selló og píanó/orgel þá er þetta
sérkennilega litla verk ágætt dæmi
um óvenjulegan stíl þessa sérstæða
tónskálds. Framúrskarandi glæsi-
lega flutt af Herði Áskelssyni og Jos-
eph Ognibene. Diskinum lýkur svo á
því sem jafnan nefnist Ave Maria eft-
ir Bach-Gounod en er hér flutt í þeim
búningi Gounods sem hann kallaði
M?ditation. Ekki er laustvið að þetta
stykki, fallegt sem það óneitanlega
er, hafi verið spilað óþarflega oft áð-
ur. Þótt ekkert sé upp á flutning
þeirra Daða og Harðar að klaga
(öðru nær) þá get ég ekki varist
þeirri hugsun að plássið á diskinum
hefði mátt nýta í annað, sbr. ofansagt
um konsertþætti þeirra Marcellos og
Albinonis.
Það einasta sem setja mætti út á
þennan annars framúrskarandi fal-
lega disk er tæknilega hliðin eins og
áður er getið. Bjögun er óneitanlega
greinanleg í sumum verkanna og á
það einkum við orgelið og hornið og
stundum er hljóðmyndin óskýr. Eins
er það miður að ekki skuli vera gefið
meira andrými milli verkanna,
tveggja til þriggja sekúndna þögn
(og stundum enn styttri) er allt of
stutt milli tveggja verka. Þetta er
sérstaklega bagalegt þegar skipt er
svo snögglega um stfl eins og á milli
verka Loeillets og Saint-Saéns.
En látið þetta ekki fæla ykkur frá
þessari ágætu plötu. Ég þori að full-
yrða að á henni mega heyra tónlist-
arflutning eins og hann gerist allra
bestur.
Valdemar Pálsson